Pełnomocnik Rządu: Ustawa o mieszkalnictwie powinna wejść do naszego systemu

- Mam już 64 lata. Nie mogę dłużej czekać. Boję się, że nie zdążę zabezpieczyć swojego 34-letniego syna – mówiła w Sejmie Janina Kaczmar, prezeska Fundacji „Pomóż mi żyć” i założycielka Pomorskiej Farmy Życia. Choć dzięki środkom unijnym udało jej się stworzyć miejsce dla osób w spektrum autyzmu wymagających największego wsparcia, to stale walczy on o przetrwanie. Dlatego ona i wiele innych osób w podobnej do niej sytuacji apeluje o stworzenie ustawy o mieszkalnictwie.

5 lutego odbyło się posiedzenie Podkomisji stałej do spraw osób z niepełnosprawnościami i włączenia społecznego poświęcone mieszkalnictwu wspomaganemu, dla osób z autyzmem, czyli znalezieniu odpowiedzi na pytanie tysięcy rodziców osób z niepełnosprawnościami.

Małe domy muszą być w ustawie

- Chciałabym, żeby państwo się skonfrontowali z rzeczywistością rodzin dorosłych osób z autyzmem, które w głowie ciągle pytania o to, co stanie się z ich dziećmi, kiedy oni umrą. W styczniu umarła moja zastępczyni Wioleta Umławska, która pozostawiła dorosłego syna, który wymaga bardzo intensywnego wsparcia – powiedziała Małgorzata Rybicka, przewodnicząca Porozumienia Autyzm-Polska.

Porozumienie od lat apeluje o stworzenie ustawy dotyczącej mieszkalnictwa wspomaganego, która zapewniałaby rozwiązanie alternatywne dla domów pomocy społecznej. Ustawa miałaby zagwarantować także m.in. stałe finansowanie, niezależne od grantów i projektów, na które skazani są przedstawiciele trzeciego sektora, głównie opiekunowie, prowadzący obecnie różne formy mieszkalnictwa.

Choć ustawa o mieszkalnictwie pozostaje pieśnią przyszłości, to w ostatnich latach podjęto działania służące stworzeniu w Polsce zrębów systemu mieszkalnictwa wspomaganego.  Jednym z nich jest program PFRON dotyczący Wspomaganych społeczności mieszkaniowych (WSM). 

25 WSM rocznie

- Plan jest taki, by rocznie powstawało 25 WSM rocznie. Powstają one od podstaw, jako nowo wybudowane formy mieszkaniowe — podkreślała podczas posiedzenia Bożena Borowiec, Zastępca Prezesa Zarządu PFRON ds. Programowych — Dlatego organizacje pozarządowe, dla których przewidziany jest ten program, muszą pozyskać działkę, następnie pozwolenie na budowę i całą dokumentację. Stąd cala procedura i cała jej realizacja są długotrwałe. W pierwszym naborze trafiło do Funduszu 55 wniosków, z czego aż 35 dotyczyło WSM dla osób z autyzmem i niepełnosprawnością intelektualną – poinformowała Bożena Borowiec.

W ramach pierwszego naboru 23 organizacje pozyskały środki dzięki, którym budują WSM, w których w sumie będzie 259 mieszkań, z których pierwsze będą oddane już w tym roku. Obecnie trwa drugi nabór do programu WSM, którego wyniki poznamy w maju.

Bożena Borowice wskazała też, jest drugi  program Rady Nadzorczej PFRON, dotyczący finansowania utworzonych wcześniej WSM.  Mają one  być finansowania w przedziale 5-15 tys. miesięcznie na jednego uczestnika.

Wspomagane udają treningowe

Uczestnicząca w posiedzeniu Maria Król, prezeska Stowarzyszenia Pomocy Dzieciom Niepełnosprawnym „Krok za krokiem” zwróciła uwagę na to, że istnieją już mieszkania wspomagane, które powstały przed rozpoczęciem programu PFRON.

- Nasze stowarzyszenie wyprzedziło WSM i dzięki środkom unijnym stworzyło Kompleks Wspomaganego Mieszkalnictwa, gdzie mogą funkcjonować 3-4 wspólnoty mieszkaniowe. Dzięki Bogu i PFRON mieliśmy możliwość finansowania ich jako mieszkania treningowe. Spełniają one jednak standardy dla WSM i bardzo łatwo byłoby je w nie przekształcić. Niestety nie mogę tego zrobić, bo według zasad przyjętych przez PFRON jako WSM mogą funkcjonować jedynie te wspólnoty mieszkaniowe, które powstały w ramach tego programu. Wiec te nasze udają mieszkania treningowe – powiedziała Maria Król.

Co z COM-ami?

Kolejnym rozwiązaniem, mającym odpowiedzieć na potrzeby dorosłych osób z niepełnosprawnością są finansowane z Funduszu Solidarnościowego centra opiekuńczo-mieszkalne (COM).
Do 31 grudnia 2024 powstało ich w Polsce 69 COM, a korzysta z nich w sumie 1375 osób, z czego 811 w ramach pobytu dziennego a 564 całodobowo.
Niestety problemem jest zbyt niskie finansowanie centrów – nie więcej niż 22 zł za godzinę pobytu na jednego mieszkańca.

Przekłada się na to, że nie odpowiadają one na potrzeby na przykład osób z autyzmem i niepełnosprawnością intelektualną, wymagających wsparcia 1 na 1. Tymczasem właśnie ta grupa wymaga szczególnego wsparcia.

- Dzięki pieniądzom z PFRON mamy wystarczającą pieniędzy na zapewnienie terapii 1 na 1, ale  brakuje ich na prąd  - powiedziała Janina Kaczmar – Nasze rachunki wynoszą po 5 tys. złotych miesięcznie i zdobywamy te środki sprzedając stroiki na jarmarkach świątecznych i prosząc o nie sponsorów.

Taniej niż w szpitalu psychiatrycznym

Prowadzona przez nią Pomorska Farma życia zapewnia całodobowy pobyt 10 osobom z autyzmem, powstała dzięki ogromnemu zaangażowaniu jej i innych społeczników i środkom unijnym. Jednak o ile zdobycie pieniędzy na zbudowanie ośrodka jest zadaniem trudnym, choć nie niemożliwym, to prawdziwym wyzwaniem okazuje się zapewnienie stałego funkcjonowania. Tymczasem prowadzące je organizacje muszą zabiegać o środki z grantów i projektów, co sprawie, że nie mają pewności, czy za kilka miesięcy nie pozostaną po ich ośrodkach puste ściany. W tym na przykład kończy się trzyletni projekt, z którego finansowana jest Farma i pytaniem pozostaje to, czy uda się znów pozyskać potrzebne fundusze.

Janina Kaczmar zauważyła, że nawet jeśli prowadzone przez nią jako wolontariuszkę Pomorska Farma Życia, straci finansowanie, to państwo nadal będzie musiało łożyć na utrzymanie korzystających z niej osób – ale na przykład w szpitalach psychiatrycznych, gdzie pobyt osoby z zachowaniami agresywnymi lub autoagresywnymi może kosztować nawet 21 tys. złotych miesięcznie. Dołączyła się do apelu Marii Król o to, by takiej miejsca jak Pomorska Farma Życia i stworzyło Kompleks Wspomaganego Mieszkalnictwa, mogły być włączone do systemu wspomaganych społeczności mieszkaniowych.

Ustawa o wyrównywaniu szans

Rozwiązaniem problemów, o których mówiły uczestniczki i uczestnicy posiedzenia, mogłaby być Ustawa o wyrównywaniu szans.
- Polskie forum Osób z Niepełnosprawnościami (PFON) przygotowało jej projekt we współpracy z Ministerstwem Rodziny. Projekt ten, prócz utworzenia WSM przewidywał też ich stałe finansowanie – podkreślił Tomasz Przybysz-Przybyszewski z PFON. - Według ekspertów z Uniwersytetu Warszawskiego, którzy przygotowali Ocenę Skutków Regulacji dla tej ustawy, stworzenie sieci mieszkalnictwa w tym WSM i utrzymywanie ich nie przekraczaja możliwości budżetowych naszego kraju. Apelujemy o powrót pracy nad tymi rozwiązaniami. Bez ustawowych rozwiązań będziemy wciąż skazywać osoby z niepełnosprawnościami i ich opiekunów na stały lęk o przyszłość – zauważył przedstawiciel PFON.

Nie można karać organizacji, które  wzięły się za robotę

Obecny na posiedzeniu Pełnomocnik Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych zapewnił, że razem z Prezes PFRON zajmuje się kwestią finansowania WSM

- Pracujemy nad tym, aby ich finansowanie było nie tylko na barkach PFRON  i nie zależało to od widzimisię przyszłego pełnomocnika, bo  Program Rady Nadzorczej PFRON Pełnomocnik może zamknąć w ciągu trzech dni – zauważył wiceminister Krasoń - Rola Funduszu  powinna być pomoc w tworzeniu inwestycji, a to, co będzie później, czyli pieniądze kierowane na osobę powinny być zapisane w ustawie – podkreślił.

Pełnomocnik Rządu zaznaczył też, że jest zwolennikiem rozwiązań systemowych, a nie projektowych – również w kwestii mieszkalnictwa.

- Ustawa o mieszkalnictwie powinna wejść w jakiejś perspektywie do naszego systemu – powiedział Pełnomocnik.  Zapowiedział też, że zajmie się tym, by organizacje, które zaczęły prowadzić mieszkania wspomagane przed powstaniem WSM, nie były karane za to, że prowadzące je organizacje, jak sam określił – wcześniej wzięły się za robotę, którą powinno wykonać państwo.