Co to jest Zespół Alporta?

Choroby przewlekłe mają to do siebie, że trudno je zdiagnozować i że często współwystępują wraz z innymi chorobami. Do takich chorób możemy zaliczyć przewlekłą chorobę nazywaną zespołem Alporta. Łączy ona w sobie takie schorzenia jak uszkodzenie narządu słuchu, wzroku oraz zaburzenia układu krążenia.

Definicja medyczna

Zespół Alporta (ang. Alport's Syndrome) – choroba uwarunkowana genetycznie, postępujące schorzenie nerek, charakteryzujące się krwinko moczem/białkomoczem, często skojarzonym z neurogenną głuchotą i zmianami w obrębie narządu wzroku.
Definicja ta mówi wyraźnie, że głównym uszkodzonym narządem są nerki, dlatego też u chorych pojawia się hematuria, czyli występowanie krwi w moczu. Krew zabarwiająca mocz na brunatno jest łatwo zauważalna, więc każdy, kto zauważy taką sytuację powinien udać się do lekarza na badania kontrolne.
Choroba ta prawie zawsze występuje z głuchotą, rzadziej natomiast ze zmianami w obrębie narządu wzroku. W przypadku uszkodzenia narządu słuchu jego utrata jest trwała, ponieważ dochodzi do zniszczenia nerwu słuchowego.

Aby zrozumieć, dlaczego dochodzi do takich komplikacji i powikłań, należy najpierw zapoznać się z opisem pracy kłębuszków nerkowych.
„Nerki odfiltrowują substancje odpadowe z krwi za pomocą gęstej sieci naczynek, zwanych kłębuszkami nerkowymi. Wysokie ciśnienie krwi w tych regionach przepycha niepożądane cząsteczki przez błonę podstawną kłębuszków, mających kształt cieniutkich rękawów. Stamtąd już substancje odpadowe przedostają się do kanalików nerkowych, z których ostatecznie zbierane są w formie moczu. Oczyszczona krew powraca zaś drobnymi naczyniami do krwiobiegu.

W zespole Alporta właśnie ta filtrująca sieć jest upośledzona. Chorzy mają mutację genu, który koduje główny składnik systemu oczyszczającego - włókniste białko zwane kolagenem typu IV (COL4A5). Skutkiem tej mutacji jest brak odpowiednich porów, przez co białka z krwi przedostają się do moczu. Ponadto komórki wspomagające filtrację nie współpracują odpowiednio z błoną podstawną kłębuszków nerkowych, co powoduje, że wiele substancji odpadowych pozostaje we krwi.

Rozpoznanie choroby

Zespół Alporta jest chorobą uwarunkowaną genetycznie przekazywaną z pokolenia na pokolenie. Choroba ta może być dziedziczona w sposób autosomalny recesywny oraz w sposób dominujący w sprzężeniu z chromosomem X.

Dziedziczenie autosomalne recesywne oznacza sposób dziedziczenia, w którym mutacja dziedziczona jest w sprzężeniu z chromosomami innymi niż chromosomy płci. Ujawnia się tylko w układzie homozygotycznym, czyli takim, w którym obydwa allele genu muszą być zmutowane.

Ciekawe jest, że nawet, jeśli w rodzinie nikt nigdy nie chorował na zespół Alporta to i tak choroba ta może się pojawić, gdy dojdzie do samoistnego zmutowania genów. Są to jednak rzadkie przypadki. Należy też podkreślić, że choroba nie musi atakować w każdym pokoleniu. Możemy być jej nosicielami przez kilka pokoleń zanim się ujawni.

Można przypuszczać, że choroba powstaje w wyniku spontanicznej mutacji. Jeśli zdarzy się, że dwie osoby z taką mutacją mają dzieci, to przy założeniu, że chorują tylko chłopcy -  istnieje 25% szans, że ich potomstwo będzie chore. Zespół Alporta dotyka prawie wyłącznie chłopców. U kobiet (homozygot) choroba przebiega bardzo łagodnie lub w ogóle się nie ujawnia.

Zespół Alporta to choroba trudna do rozpoznania i aby ją zdiagnozować wykonuje się biopsję nerki. Zabieg polega na pobraniu trzech próbek z chorej nerki i jest raczej bezbolesny. Po zabiegu pacjentowi nie wolno wstawać z łóżka przez 24 godziny, a w szpitalu na obserwacji pozostaje przez kolejnych siedem dni. Dopiero po biopsji można  stwierdzić, czy to faktycznie jest zespół Alporta.

Objawy choroby

Objawy nefropatii, czyli obecności krwi w moczu zwykle występują u mężczyzn. U kobiet choroba może pozostać bezobjawowa. Mężczyźni wcześniej zaczynają mieć hematurię i przeważnie to u nich dochodzi do schyłkowej niewydolności nerek.

Najczęściej zespół Alporta ujawnia się po 10. roku życia. Wcześniej można zaobserwować takie objawy jak liczne przeziębienia, wątły wygląd, brak apetytu, trudności w koncentracji. Główny czynnik, na który trzeba zwrócić uwagę, to złe wyniki badania moczu. Jeśli w moczu występują czerwone krwinki i/lub białko, a objawy u dziecka są podobne do wymienionych poniżej, to  istnieje prawdopodobieństwo, że to zespół Alporta. Lekarze często jednak mylą tą chorobę z kamicą nerkową.

Błędna diagnoza lub jej brak może mieć nieodwracalne skutki dla zdrowia dziecka. Dochodzi wtedy do pogłębienia uszkodzenia nerek, co przekłada się na m.in. zaburzenia rozwojowe, pogłębianie się choroby i szybszą utratę słuchu lub wzroku. Warto tu zwrócić uwagę na zachowanie dziecka. Jeśli dziecko zaczyna gorzej słyszeć to objawia się to m.in. głośniejszym słuchaniem telewizora, radia, muzyki lub głośniejszą mową własną. W przypadku osłabienia wzroku pojawia się mrużenie oczu lub czytanie z bardzo małej odległości. Wtedy też należy niezwłocznie udać się do specjalisty.

Do głównych objawów zespołu Alporta zaliczamy:

• Zwiększone stężenie a-fetoproteiny w wodach płodowych od 16. tygodnia ciąży i obniżenie stężenia białka we krwi pępowinowej (w ramach diagnostyki przedurodzeniowej);
• Dzieci rodzą się najczęściej 2 – 4 tygodnie przed terminem;
• Łożysko jest duże i ma 30—40% masy płodu;
• Noworodek jest wiotki, ma bladą „marmurkowatą” skórę i poszerzone powierzchowne naczynia żylne;
• Kości pokrywy czaszki są miękkie, małżowiny uszne wiotkie, grzbiet nosa zapadnięty;
• Brzuch jest duży, często występują przepukliny;
• Białkomocz w okresie noworodkowym to ok. 10—15 g/l;
• Krwinkomocz lub białkomocz;
• Występowanie różnego rodzaju wałeczków i leukocyturia w moczu;
• Występowanie bólów głowy lub obrzęku twarzy, powracające infekcje w wieku dziecięcym, zwykłe przeziębienie we wczesnym dzieciństwie itp.;
• Problemy z nadciśnieniem;
• Występowanie obustronnych obrzęków nóg;
• Stopniowa obustronna głuchota w 30-50% przypadków, początkowo dotyczy wyższych tonów. Głuchota nieobecna jest w okresie niemowlęctwa, ale pojawia się do około 30 r. życia;
• Zaburzenia narządu wzroku w 15% przypadków. Do tych zaburzeń zaliczamy zaćmę tylną podtorebkową, barwnikowe zwyrodnienie siatkówki, kulistością soczewki, stożkowatością przednią soczewki, oczopląsem, ślepotą.

Sposoby leczenia

Leczenie choroby jest trudne i na ogół przynosi jedynie niewielką poprawę. Zasadniczo choroba ta jest nieuleczalna i nie leczy się jej samej, lecz jedynie stwarza warunki do tego, by jak najwolniej postępowała. Leczyć można towarzyszące jej zaburzenia np. nadciśnienie tętnicze. Należy również okresowo kontrolować czynność nerek. Najczęściej podawane są leki wspomagające pracę nerek, i obniżające ciśnienie krwi. Nie podaje się żadnych antybiotyków.

Zespół Alporta jest choroba przewlekłą, więc chory nie ma wpływu na przebieg i stopień jej zawansowania. W Polsce na zespół Alporta choruje około 450 osób, z których ok 3% jest dializowanych.

Rokowania na przyszłość

Biolog – „Raghu Kalluri, z University of Harvard w USA wraz ze współpracownikami, wykazał, że przeszczep komórek macierzystych ze szpiku kostnego może w przyszłości okazać się wyleczenia tej choroby. U myszy, które otrzymały infuzję ze szpiku, nastąpiło znaczne cofnięcie się objawów chorobowych związanych z zespołem Alporta. Jest to jednak terapia dalekiej przyszłości.

Dodatkowe informacje o Zespole Alporta:

• Strony poświęcone wadom układu moczowego: http://www.zum.org.pl/ , http://www.uronef.pl
• Informacje dotyczące zespołu Alporta: http://pl.wikipedia.org/wiki/Zesp%C3%B3%C5%82_Alporta http://www.zum.org.pl/fil...%20Alporta).pdf
• Forum dotyczące zespołu Alporta: http://www.uronef.pl/forum/forum.php/4241.htm
• Informacje dotyczące nowoczesnego leczenia zespołu Alporta komórkami macierzystymi: http://www.racjonalista.pl/index.php/s,38/d,10/t,7068  
• Słownik – hematuria: http://pl.wikipedia.org/wiki/Hematuria