Wysokość renty a wysokość emerytury z urzędu
Uprzejmie proszę o podanie mi podstawy prawnej niezrozumiałej dla mnie sytuacji, dotyczącej wysokości otrzymanej emerytury z urzędu, która okazała się niższa od dotychczasowego świadczenia rentowego. Wiem, że swego czasu były orzeczenia sądowe, które wskazywały, że emerytura nie może być wypłacana w niższej wysokości niż renta, i ZUS jest zobligowany do wyrównania świadczenia emerytalnego. Taki stan w mojej sprawie tym bardziej jest niezrozumiały, że składałam wnioski o zaliczenie mi studiów dziennych i urlopu wychowawczego. Studia mi zaliczono, ale urlopu nie, bo płaciłam z ostrożności składki w czasie tego urlopu niestety – tak mnie poinformowano w ZUS, czyli sobie pogorszyłam. Dziękuję z góry za merytoryczną odpowiedź i pozdrawiam cały zespół Integracji.
Szanowna Pani,
W odpowiedzi na Pani pytanie, przedstawiam podstawę prawną i zasady emerytury przyznawanej z urzędu. Ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2015.748 z późn. zm.) reguluje kwestię emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. (art. 24-26c) oraz kwestię emerytury dla ubezpieczonych urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r. (art. 27-45).
W myśl art. 24a, emeryturę, o której mowa w art. 24 ustawy, przyznaje się z urzędu zamiast renty z tytułu niezdolności do pracy osobie, która osiągnęła wiek uprawniający do tej emerytury oraz podlegała ubezpieczeniu społecznemu albo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym (tzw. zamiana renty z tytułu niezdolności do pracy na emeryturę). Artykułem 24a wprowadzono obligatoryjną zamianę renty na emeryturę od dnia osiągnięcia wieku emerytalnego, z pewnym uwarunkowaniem – podleganie ubezpieczeniu społecznemu albo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Emeryturę przyznaje się od dnia osiągnięcia przez rencistę wieku uprawniającego do emerytury, a w przypadku, gdy wypłata renty z tytułu niezdolności do pracy była wstrzymana – od dnia, od którego podjęto jej wypłatę.
Jak wynika z omawianego przepisu, emerytura ma być wyliczona w sposób określony w art. 26 ww. ustawy, tj. z uwzględnieniem sumy składek, kapitału początkowego i liczby miesięcy do prognozowanej długości życia na emeryturze (art. 24 ust. 3 ustawy). Emerytura obliczona na zasadach określonych w art. 24a ust. 2-5 nie może być niższa od pobieranej dotychczas renty z tytułu niezdolności do pracy.
Natomiast zgodnie z art. 27a, także dotyczącym zamiany renty z tytułu niezdolności do pracy na emeryturę (dotyczy jednak emerytury dla ubezpieczonych urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r.), emeryturę przyznaje się z urzędu zamiast pobieranej renty z tytułu niezdolności do pracy osobie, która osiągnęła wiek emerytalny, o którym mowa w art. 27 ust. 2 i 3, oraz podlegała ubezpieczeniu społecznemu albo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.
Niewątpliwie przyznanie emerytury z urzędu na podstawie art. 24a ustawy nie wywołuje problemów, gdyż emerytura należy się bez względu na staż. Jednakże w odniesieniu do osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r. powstają już pewne wątpliwości. Osoby te mogą bowiem nie posiadać wymaganego stażu, nawet po doliczeniu okresu pobierania renty. Mimo to przyznaje im się emeryturę. Zamiana renty na emeryturę powinna się odbywać zgodnie z zasadami określonymi w art. 21 ustawy (w kwestii podstawy wymiaru emerytury) i art. 53 ust. 3 ustawy (co do kwoty stałej). Może to jednak prowadzić do zmniejszenia kwoty świadczenia. Dzieje się tak w wyniku tego, że przepis nie zawiera zastrzeżenia analogicznego do zawartego w art. 24a, tj. że emerytura nie może być niższa od dotychczas pobieranej renty.
W swoim pytaniu nie podaje Pani szczegółów, w związku z czym trudno jest merytorycznie rozstrzygnąć Pani problem. W przypadku, gdy ma Pani wątpliwości co do wysokości emerytury przyznanej z urzędu, proponuję złożenie we właściwym dla Pani Inspektoracie ZUS odpowiedniego zapytania dotyczącego obliczenia wysokości emerytury.
Z poważaniem,
dr Michał Urban, radca prawny