Po co oddaje się mocz na posiew?

Posiew to badanie bakteriologiczne. Wykonuje się je, aby wykryć i określić rodzaj szkodliwych drobnoustrojów w różnych materiałach mikrobiologicznych, np. moczu. Obecność w moczu bakterii lub grzybów świadczy o groźnym dla zdrowia i życia zakażeniu układu moczowego.

Posiew wykonuje się tylko w uzasadnionych przypadkach

Po pierwsze wówczas, gdy u pacjenta występują charakterystyczne dolegliwości, takie jak ból, świąd, pieczenie lub trudności z oddaniem moczu, bolesne parcie na pęcherz, częste oddawanie moczu z jednoczesnym uczuciem niepełnego opróżnienia pęcherza, a także krwiomocz, czyli obecność w moczu krwi. Drugim wskazaniem do wykonania posiewu są odbiegające od normy wyniki badania ogólnego moczu.

Najważniejsze jest prawidłowe pobranie próbki moczu

Aby nie dopuścić do zakażenia moczu bakteriami znajdującymi się na skórze, przed pobraniem próbki należy umyć dłonie i okolice intymne. Mocz oddaje się do specjalnego, wyjałowionego, czyli pozbawionego bakterii pojemniczka. Można go kupić w aptece lub otrzymać w laboratorium, w którym będzie wykonywane badanie. Trzeba też uważać, aby nie dotknąć wnętrza pojemniczka, bo to także może spowodować jego zanieczyszczenie.

Tak jak przy badaniu ogólnym, które już opisywaliśmy, do badania posiewu wykorzystuje się mocz z tzw. środkowego strumienia, z pierwszej porannej mikcji (oddawania moczu). Wówczas ilość bakterii w płynie jest największa. Ale też, gdy jest taka konieczność, można to zrobić o każdej porze dnia.

Próbka moczu powinna dotrzeć do laboratorium w ciągu 1-2 godz. od chwili pobrania. Gdy mocz przechowywany jest zbyt długo w temperaturze pokojowej, mogą się w nim pojawić dodatkowe bakterie, które zafałszują wynik analizy. Aby temu zapobiec, można wstawić pojemniczek do lodówki.

Osoby stosujące samocewnikowanie powinny pamiętać, że do pobrania próbki używa się zawsze nowego, jałowego cewnika. To także wskazówka dla osób z cewnikami stałymi. W przypadku pobrania próbki moczu z cewnika, który nie był przez kilka dni wymieniany, laboratorium nie będzie mogło dokładnie ocenić, które bakterie wywołały zakażenie. Nigdy też nie można oddawać do analizy próbki z worka na mocz!

Posiew to badanie wieloetapowe

Pierwszym jest tzw. posiew materiału biologicznego (stąd nazwa całego badania), tzn. naniesienie próbki na tzw. podłoże hodowlane. To mieszanina pewnych składników odżywczych, które pozwalają na wzrost i namnażanie się mikroorganizmów. Posiew wykonuje się na kilka sposobów, ale najczęściej wykorzystuje się do tego tzw. płytkę Petriego. To specjalne naczynie laboratoryjne o kształcie cylindrycznej podstawki z szerokim, płaskim dnem. Odrobinę materiału rozprowadza się zygzakiem lub promieniście na całej płytce lub dzieli się ją na sekcje i w nich umieszcza niewielkie ilości materiału do badania.

Posiew przeprowadza się zwykle pod tzw. komorą laminarną. Dzięki niej proces odbywa się w sterylnych warunkach. Komora chroni przed wniknięciem do materiału badawczego innych bakterii lub zarodników grzybów z samego powietrza, zapewniając tym samym rzetelność wyników badania.

Drugi etap badania to hodowla. Próbkę umieszcza się w tzw. cieplarce, w której zachowana jest temperatura odpowiadająca ciepłocie ludzkiego ciała. W warunkach zbliżonych do naturalnych, bakterie namnażają się najlepiej. Hodowla trwa od 24-48 godz. w przypadku niektórych bakterii, po nawet i kilkadziesiąt dni – przy niektórych grzybach.

Trzeci etap to izolacja określonego gatunku patogenu, czyli szkodliwego drobnoustroju. Z preparatu wykonuje się zawiesinę o określonej gęstości, która w czwartym etapie – identyfikacji – służy do określenia gatunku patogenu. Najczęściej spotykane bakterie w układzie moczowym to: Escherichia Coli, Proteus, Klebsiella, Enterokok. Do identyfikacji drobnoustrojów wykorzystuje się testy manualne, automatyczne lub biochemiczne. Przykładem tego ostatniego jest test API. Zawiesinę bakteryjną wprowadza się do każdej z mikroprobówek tworzących zestaw badawczy. Następnie drobnoustroje hoduje się w odpowiedniej temperaturze, a reakcje, które wówczas się dokonują, powodują zmianę zabarwienia preparatów. Do odczytania ich znaczenia służą tzw. książka kodowa lub program komputerowy.

Podczas piątego etapu badania wykonuje się tzw. antybiogram, czyli określa wrażliwość danego patogenu na odpowiednie leki. Na podłożu z naniesioną zawiesiną bakteryjną umieszcza się krążki z antybiotykami w określonych stężeniach, czyli właśnie antybiogram. Odczyt polega na określeniu zakresu stref zahamowania wzrostu drobnoustrojów wokół krążków z antybiotykiem.

Na koniec, na podstawie wyników badania mikrobiologicznego i antybiogramu, lekarz podejmuje decyzję o wyborze odpowiedniego leczenia.

Warto też wiedzieć, że...

Badanie posiewu wykonuje się także na innych materiałach biologicznych. Są nimi: krew, kał, nasienie, plwociny, wydzieliny pochwy, płyn mózgowo-rdzeniowy, wymaz z gardła, ucha, nosa, śluzówki jamy ustnej, worków spojówkowych oczu, a także krost i innych zmian skórnych oraz ran, przetok i ropni.