Wakacyjne pamiątki

30.09.2016

Autor: Magdalena Gajda, fot. sxc.hu
Źródło: Integracja 4/2016

Ubrania, biżuteria, przyprawy, fotografie i filmy. To tylko niektóre miłe pamiątki po zagranicznych podróżach. Z Azji, Afryki, obu Ameryk, ale też Europy możemy przywieźć „pamiątki” bolesne i groźne dla życia. Są nimi choroby. I to nie tylko tropikalne.

„Swojskie”, wciąż groźne

Zanim wyjedziesz za granicę, dowiedz się od lekarza (np. w stacji sanitarno-epidemiologicznej), jakie warunki higieniczne panują w kraju, do którego się udajesz i przeciwko jakim chorom musisz się zaszczepić. To główna zasada, którą powinien kierować się świadomy turysta. Okazuje się bowiem, że i w tropikach, i w wielu państwach europejskich, tam gdzie poziom higieny jest niski, możemy zarazić się „swojskimi” chorobami, np. przenoszoną przez kleszcze boreliozą, wirusowym zapaleniem wątroby typu A (po zjedzeniu brudnych warzyw i owoców) i typu B (przez kontakt z zakażoną krwią, np. podczas tatuażu lub piercingu), tężcem (gdy brud i kurz dostaną się do otwartej rany), który uszkadza centralny układ nerwowy, durem brzusznym, który może powodować owrzodzenia jelita, a także błonicą. Tę ostatnią wywołują bakterie maczugowca błonicy. Dostają się do organizmu drogą kropelkową, atakują migdałki, gardło, krtań i powodują ciężkie trudności w oddychaniu.

Na liście zagrożeń nie może zabraknąć poliomyelitis, czyli choroby Heinego-Medina, którą wywołuje wirus polio, atakującej rdzeń kręgowy, komórki nerwowe i powodującej porażenie kończyn.

Byliśmy szczepieni na te choroby. Pamiętajmy jednak, że jedno szczepienie nie daje odporności na całe życie i powinno się je powtarzać co 10 lat.

igła i strzykawka

Zemsta Montezumy, klątwa faraona

To potoczne określenia zatrucia pokarmowego, czyli biegunki – dolegliwości, która statystycznie dopada siedmiu na dziesięciu turystów odwiedzających państwa międzyzwrotnikowe, np. Tunezję i Egipt. Biegunka to niebezpieczna przypadłość, zwłaszcza dla dzieci, osób starszych i z zaburzeniami immunologicznymi.

W aż 40 proc. przypadków przyczyn biegunki nie da się określić. Pozostałe powodują drobnoustroje, które przeniknęły do organizmu drogą pokarmową, czyli po spożyciu zanieczyszczonych produktów spożywczych lub napojów. Wśród nich najpopularniejsze są bakterie Escherichia coli, czyli pałeczki okrężnicy. Wśród 200 znanych szczepów tego gatunku część stale bytuje w naszym układzie pokarmowym, a część – zwłaszcza zjadliwa ETEC – powoduje zatrucia pokarmowe.

Biegunka jest nieprzewidywalna, bo objawy, które jej towarzyszą, rzadko występują wszystkie naraz. Czasem to jedynie luźne stolce, a czasem silne bóle brzucha i wymioty. Można jednak przyjąć zasadę, że biegunki bakteryjne i wirusowe pojawiają się już 3–4 dni po zakażeniu i mniej więcej po tylu dniach ustępują bez większych komplikacji.

Inaczej rzecz się ma z biegunką pierwotniakową, która może ujawnić się już po powrocie do domu. Najbardziej zaś niebezpieczny jest pierwotniak – pełzak Entamoeba histolytica, który wywołuje chorobę zwaną czerwonką pełzakowatą lub pełzakowicą. Czerwonką można zarazić się na całym świecie, jedząc produkty lub pijąc napoje z cystami pełzaka. To niezwykle odporne „stworzenia”. Kwasy żołądkowe nie mogą ich zniszczyć, więc bez trudu przechodzą do jelita cienkiego, a potem, w postaci dorosłej, do jelita grubego. Czerwonka może przybrać postać ostrą (z silną biegunką z dużą ilością śluzu, krwi, wzdęciami, nudnościami i bólami brzucha) oraz przewlekłą. Ta druga ujawnia się po kilku miesiącach, gdy pełzaki wchłaniają krwinki czerwone, co prowadzi m.in. do ciężkiej anemii i krwotoków.

Po cholerę do tropików

Cholera to kolejna choroba „brudnych rąk”. Warto poświęcić jej kilka zdań, obalając mit, że zagrożenie tą chorobą nie istnieje. W wielu krajach tropikalnych jest nadal niebezpieczna. Cholerę wywołuje bakteria przecinkowiec Vibrio cholerae. Choroba zaczyna się nagle, do pięciu dni po zakażeniu, wymiotami i biegunką, która przypomina wodę po ugotowaniu w niej ryżu. Chory nie ma gorączki, nie czuje bólu, ale szybko się odwadnia, co prowadzi do niewydolności nerek, osłabienia i senności. W najcięższych przypadkach chory zapada w śpiączkę i umiera.

Komary, które wywołują dreszcze

Malaria (inaczej zimnica) należy do najgroźniejszych chorób zakaźnych. Teren, na którym występuje (od Ameryki Środkowej, przez centralne tereny Afryki i Azji, po Indonezję), zamieszkuje ok. 40 proc. ludności globu.

komar

W Polsce notuje się co roku kilkadziesiąt zachorowań, ale tylko wśród osób, które wróciły z tropików. Malarię wywołują pierwotniaki Plasmodium, tzw. zarodźce, przenoszone przez samice komara widliszka. Pierwsze objawy infekcji występują po 10–14 dniach od ukłucia. Można je pomylić z przeziębieniem. Chory ma dreszcze i gorączkę powyżej 40 st. C, która gwałtownie spada, wywołując poty. Przy zimnicy ataki pojawiają się co 2–4 dni, ale mogą i codziennie, a towarzyszą im bóle głowy, wymioty i nudności. Wywiązuje się anemia, niewydolność krążenia, obrzęk płuc, zaburzenia pracy nerek, a w ostatnim stadium chory może dostać drgawek i zapaść w śpiączkę.

Pot + krew = strach

Już sama nazwa: wirusowa gorączka krwotoczna, wywołuje panikę. Rozpoznano aż 13 tych chorób, m.in. Lasu Kyasanur (Indie), omska (Syberia), krymsko-kongijska (Afryka, kraje Środkowego Wschodu, Europa Wschodnia), Lassa (Afryka Zachodnia), choroba Marburg (Afryka). Wszystkie wywołują tzw. skazę krwotoczną, czyli krwawienia z układu pokarmowego, błon śluzowych, nosa i oczu.

Najbardziej znane gorączki krwotoczne to: żółta febra, Denga i Ebola. Przy pierwszej objawy występują po 3–6 dniach od zakażenia, a choroba przebiega gwałtownie – z utratą apetytu, nudnościami, wymiotami, wysoką gorączką, dreszczami, bólami mięśni i głowy. Wirus niszczy wątrobę, dlatego skóra chorego ma żółty kolor.

W 70 proc. zachorowań dochodzi do nieodwracalnego uszkodzenia nerek i wątroby, a na koniec chory zapada w śpiączkę. Postać łagodną i ciężką ma także gorączka Denga. Ebolą można zarazić się przez kontakt z krwią lub płynami ustrojowymi chorego lub drogą kropelkową. Ebola „wylęga się” 2–4 dni. Oprócz typowych objawów pojawiają się także: wysypka, zażółcenie skóry, śpiączka.

Choroba biało-czarna

Leiszmanioza – taką trudną nazwę nosi choroba występująca w ok. 80 krajach, głównie w tropikach, ale też lokalnie w Europie (np. Portugalii, Hiszpanii, Grecji), a wywoływana jest przez wiciowce z rodzaju Leishmania, które wnikają do organizmu po ukłuciu moskita. Choroba rozwija się powoli. Jej pierwsze objawy mogą pojawić się nawet po sześciu miesiącach od zakażenia.

zakrwawiony opatrunek

Przyjmuje dwie postaci. Pierwsza to skórna – tzw. biały trąd. W miejscu ukłucia pojawia się owrzodzenie, które rozprzestrzenia się na inne części skóry, trwale je zniekształcając. W drugiej postaci – trzewnej – wiciowiec atakuje wątrobę i śledzionę, upośledzając ich działanie. W rezultacie chory ma gorączkę, chudnie, słabnie, ma wodobrzusze, krwawienia z nosa i dziąseł. Tę postać leiszmaniozy nazywa się czarną febrą – od szarego zabarwienia, które przyjmuje skóra.

Inne choroby tropikalne

Filariozy – grupa chorób tropikalnych charakterystycznych dla regionów Azji Południowowschodniej, Afryki Równikowej, Ameryki Południowej i Bliskiego Wschodu. Należą do nich: wuchererioza i brugioza (obie przenoszone przez komary), a także loajoza (przenoszona przez bąki ślepaki) oraz onchocerkoza (przenoszona przez meszki).
Japońskie zapalenie mózgu – (przenoszone przez komary) – występuje w Azji Południowowschodniej, w Indiach, na Sri Lance, w Pakistanie, Nepalu i Nowej Gwinei.
Legionelloza – tzw. choroba legionistów, występuje w całej Europie, także w Polsce – wywoływana przez bakterię Legionella pneumophila ciężka zakaźna choroba dróg oddechowych. Bakteria legionella uwielbia wilgotne miejsca, więc mnoży się w stojących, zarośniętych glonami wodach, a także fontannach, wannach z masażem wodnym, a nawet w prysznicach, kranach i instalacjach klimatyzacyjnych.

Partnerem cyklu poradników jest