O botoksie, co działa pęcherzowi na nerwy

Słowo „botoks” kojarzy się nam zwykle ze środkiem wygładzającym zmarszczki. Okazuje się jednak, że stosowany jest także do leczenia m.in. bólów migrenowych, nadpotliwości oraz pęcherza neurogennego.  

Toksyna na zmarszczki i na… zeza

Botoks (botox) to powszechnie używana nazwa handlowa tzw. toksyny botulinowej. A botulina to najsilniejsza naturalna toksyna wytwarzana przez pałeczki Clostridium botulinum, zwane jadem kiełbasianym. To ta sama substancja, która powoduje zagrażający życiu rodzaj zatrucia pokarmowego, zwany botulizmem. Istnieje kilka typów toksyny botulinowej, jednak we współczesnej medycynie wykorzystywana jest tylko jedna jej postać – neurotoksyna typu A.

Co ciekawe, kiedy w ogóle zaczęto stosować toksynę botulinową jako środek leczniczy  w medycynie, a miało to miejsce na początku lat 70. XX w., najpierw wykorzystywano ją w okulistyce i neurologii. Do tej pory leczy się nią m.in. zeza, spastyczny nawykowy skurcz powiek, połowiczne porażenie twarzy, kręcz karku, nadpotliwość rąk, stóp i pach, a także bóle głowy spowodowane napięciem mięśni czaszki. Toksyna botulinowa zmniejsza także spastyczność przy stwardnieniu rozsianym.  

W medycynie estetycznej, botoks zaczął „robić karierę” całkiem niedawno, bo na początku lat 90. ub. wieku. A stało się to właściwie przez przypadek. W trakcie leczenia wspominanego porażenia twarzy odkryto dodatkową, kosmetyczną zaletę botuliny. Obecnie zaś jest jednym z najpopularniejszych sposobów wygładzania zmarszczek czoła, okolic brwi i tzw. kurzych łapek wokół oczu. Botulina zawarta w preparatach kosmetycznych blokuje przekazywanie impulsów nerwowych. Poraża w ten sposób skurcze mięśniowe. Mięśnie stają się rozluźnione i wiotkie czego efektem jest wygładzona skóra twarzy. Botoks rozlewa się w obszarze 2-6 cm od miejsca nakłucia i usuwa tylko zmarszczki dynamiczne, inaczej mimiczne czyli zależne od mięśni. A w dodatku usuwa je na krótko: od 3 do 5 miesięcy. Potem zabieg trzeba powtórzyć.

Botoks na nerwy pęcherza  

Toksyna botulinowa może także zastępować operacje i inne inwazyjne zabiegi w terapii tych schorzeń pęcherza moczowego, których efektem są problemy z kontrolą wydalania moczu. Taką formę leczenia wykorzystuje się m.in. u osób z uszkodzonym rdzeniem kręgowym, stwardnieniem rozsianym lub chorobą Parkinsona, u których zdiagnozowano nadreaktywność pęcherza o podłożu neurogennym.

Jak się ma botoks do pęcherza moczowego? Po prostu: działa pęcherzowi na nerwy. I to dosłownie. Z jednej strony powoduje kontrolowany paraliż mięśni odpowiedzialnych za skurcz pęcherza moczowego i wypływ pęcherza z moczu. Z drugiej strony toksyna blokuje sygnały nerwowe przekazywane do mózgu odczuwane jako parcie na pęcherz.

Dzięki botoksowi, po jednym zabiegu pęcherz „trzymany jest w ryzach” do 13 miesięcy. Pierwsze korzystne efekty działania toksyny można odczuć już w ciągu dwóch tygodniu po jej podaniu, a są nimi:  

• zwiększenie pojemności pęcherza;
• zmniejszenie ciśnienia śródpęcherzowego podczas poddawania moczu (mikcji);
• rozluźnienie nadaktywnych mięśni wypieracza pęcherza;
• ograniczenie skurczy pęcherza;
• zmniejszenie ilości mikcji w dzień i w nocy;
• zwiększenie ilości moczu magazynowego w pęcherzu;
• zmniejszenie ilości epizodów nietrzymania moczu;
• zmniejszenie uczucia konieczności nagłego oddania moczu;
• zmniejszenie częstości odczucia potrzeby oddania moczu.

Dwa kwadranse dla pęcherza

Do kontrolowania problemów z pęcherzem używany jest dokładnie ten sam rodzaj botoksu co w zabiegach redukcji zmarszczek, ale o mniejszej mocy i w większych ilościach.

Procedura podania toksyny botulinowej do pęcherza wykonywana jest w szpitalu lub innej placówce medycznej z opieką anestezjologiczną, ponieważ wymaga podania znieczulenia miejscowego lub ogólnego. U osób z urazami rdzenia kręgowego wybór znieczulenia zależy od miejsca uszkodzenia rdzenia.

Zabieg trwa ok. 30 minut. Nie jest bolesny, ale może być nieprzyjemny. Podczas niego wykonuje się 20-30 ostrzyknięć toksyną w mięsień wypieracza pęcherza moczowego na głębokość ok. 2 mm. Precyzyjne podanie leku umożliwia urządzenie zwane cystoskopem. To cienka rurka zakończona maleńką kamerą, która umożliwia monitoring wnętrza pęcherza.

Po zabiegu podania botoksu ważne jest stosowanie się do zaleceń pielęgnacyjnych – zwłaszcza przez te osoby, które stosują samocewnikowanie. Jeśli chory sam się nie cewnikuje, w ciągu dwóch tygodni od zabiegu, podczas wizyty kontrolnej lekarz sprawdzi, czy jego pęcherz moczowy prawidłowo się opróżnia.

Przez krótki czas po zabiegu pacjent przyjmuje także antybiotyk, aby zapobiec zakażeniu układu moczowego. Jeśli chory bierze preparaty przeciwpłytkowe (podobne w działaniu do aspiryny) lub przeciwkrzepliwe (rozrzedzające krew) powinien omówić z lekarzem możliwość ich czasowego odstawienia.

Botoks nie dla wszystkich

Leczenia toksyną botulinową nie stosuje się u pań podczas miesiączki, ciąży, karmienia piersią oraz u tych, które w ciągu ostatnich trzech miesięcy miały wykonywane inne zabiegi z wykorzystaniem toksyny (np. redukcji zmarszczek).

Inne sytuacje, gdy tej formy terapii nie można skorzystać to:

• nadwrażliwość na toksynę botulinową;
• zakażenie dróg moczowych;
• ostre zatrzymanie moczu w chwili terapii – u pacjentów, którzy się sami nie cewnikują;
• niemożność lub niechęć pacjenta do rozpoczęcia cewnikowania po zabiegu – jeśli byłoby to konieczne.

Kiedy zacząć się niepokoić?

Oto lista objawów po zabiegu ostrzykiwania toksyną botulinową, które należy skonsultować z lekarzem:

• podczas wstrzykiwania i bezpośrednio po nim - niekontrolowane reakcje odruchowe ciała (np. obfite pocenie się, tętniący ból głowy, przyśpieszenie tętna;
• trudności w oddychaniu, przełykaniu, mówieniu;
• zakażenie układu moczowego (uczucie pieczenia podczas oddawania moczu, temperatura ponad 38 stopni);
• ból przy oddawaniu moczu;
• zaleganie moczu, czyli niemożność całkowitego opróżnienia pęcherza;
• ciężka reakcja alergiczna (pokrzywka, obrzęk twarzy, gardła, świszczący oddech, uczucie mdlenia, duszność);
• trudności w zasypianiu;
• osłabienie mięśni;
• przewracanie się.