Podstawy działania i zadania realizowane przez Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie, Ośrodki Pomocy Społecznej i Domy Pomocy Społecznej

Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie

Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie to samodzielne jednostki organizacyjno-budżetowe, bezpośrednio podporządkowane zarządowi powiatu. Centrum zarządza kierownik, który jest powoływany przez zarząd powiatu.

Kierownik ma prawo:

• wytaczać na rzecz obywateli powództwa o roszczenia alimentacyjne,
• kierować wnioski o ustalenie stopnia niepełnosprawności lub niezdolności do pracy,
• na mocy upoważnienia, wydawanego przez starostę może zawierać i rozwiązywać umowy z rodzinami zastępczymi, w sprawie powierzenia dziecka,
• współpracuje z sądem opiekuńczym, w sprawach dotyczących opieki i wychowania dzieci, pozbawionych całkowicie lub częściowo opieki rodzicielskiej,
• przedkłada do sądu opiekuńczego wykaz rodzin zastępczych.

Przy pomocy powiatowych centrów pomocy rodzinie starosta sprawuje nadzór nad działalnością dotyczącą m.in. osób niepełnosprawnych, rodzinnej opieki zastępczej, ośrodków adopcyjno-opiekuńczych, jednostek specjalistycznego poradnictwa (np. rodzinnego), ośrodków wsparcia, domów pomocy społecznej i placówek opiekuńczo-wychowawczych.

Zadania Powiatowych Centrów Pomocy Rodzinie adresowane do osób niepełnosprawnych:

1. Opracowywanie i realizacja powiatowych programów działań na rzecz osób niepełnosprawnych w zakresie:
   • rehabilitacji społecznej,
   • przestrzegania praw osób niepełnosprawnych.
2. Opracowywanie i przedstawianie planów zadań i informacji z prowadzonej działalności oraz ich udostępnianie na potrzeby samorządu województwa.
3. Podejmowanie działań zmierzających do ograniczania skutków niepełnosprawności.
4. Współpraca z organizacjami pozarządowymi i fundacjami działającymi na rzecz osób niepełnosprawnych w zakresie rehabilitacji społecznej.
5. Dofinansowanie:
   • uczestnictwa osób niepełnosprawnych i ich opiekunów w turnusach rehabilitacyjnych,
   • sportu, kultury, rekreacji i turystyki osób niepełnosprawnych,
   • zaopatrzenia w sprzęt rehabilitacyjny, przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze przyznawane osobom niepełnosprawnym na podstawie odrębnych przepisów,
   • likwidacji barier architektonicznych, w komunikowaniu się i technicznych, w związku z indywidualnymi potrzebami osób niepełnosprawnych,
   • rehabilitacji dzieci i młodzieży.
6. Dofinansowanie kosztów tworzenia i działania warsztatów terapii zajęciowej
7. Kontrola organizatorów turnusów rehabilitacyjnych oraz ośrodków wpisanych do rejestrów

Ośrodki Pomocy Społecznej

Ośrodki Pomocy Społecznej to jednostki organizacyjne utworzone w celu realizacji zadań gminy z zakresu pomocy społecznej. Gmina obowiązana, zgodnie z przepisami ustawy do wykonywania zadań pomocy społecznej, nie może odmówić pomocy osobie potrzebującej, nawet w przypadku, gdy obowiązek zaspokajania jej niezbędnych potrzeb życiowych spoczywa na innych osobach fizycznych lub prawnych.
Ośrodek Pomocy Społecznej realizuje zadania własne z zakresu pomocy społecznej gminy, a także zadania z zakresu pomocy społecznej zlecone gminie.

Do zadań własnych gminy należy:

• prowadzenie domów pomocy społecznej, ośrodków wsparcia o zasięgu lokalnym oraz kierowanie do nich osób wymagających opieki, 
• przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych i specjalnych celowych, 
• przyznawanie pomocy rzeczowej, 
• przyznawanie pomocy w naturze na ekonomiczne usamodzielnienie, 
• przyznawanie i wypłacanie zasiłków i pożyczek na ekonomiczne usamodzielnienie, 
• a także inne zadania z zakresu pomocy społecznej wynikające z rozeznanych potrzeb gminy.

Zadania własne gminy o charakterze obowiązkowym to:

• udzielanie schronienia, posiłku, niezbędnego ubrania osobom tego pozbawionym, 
• świadczenie usług opiekuńczych, w tym specjalistycznych, w miejscu zamieszkania, 
• pokrywanie wydatków na świadczenia zdrowotne,  
• udzielanie zasiłku celowego na pokrycie wydatków powstałych w wyniku zdarzenia losowego,
• sprawienie pogrzebu
• praca socjalna.

Zadania zlecone gminie to:

• przyznawanie i wypłacanie zasiłków stałych, przysługujących dodatków do świadczeń, 
• przyznawanie i wypłacanie zasiłków okresowych, gwarantowanych okresowych i specjalnych okresowych, 
• opłacanie składek na ubezpieczenie społeczne za osoby nie podejmujące pracy lub rezygnujące z pracy w celu wychowania dziecka wymagającego stałej opieki i pielęgnacji, jeżeli dochód na osobę w rodzinie nie przekracza określonego kryterium dochodowego na osobę oraz za osoby, które utraciły prawo do zasiłku dla bezrobotnych, pobieranego na podstawie przepisów o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu, z powodu upływu okresu jego pobierania, a dochód rodziny nie przekracza kryterium dochodowego, 
• przyznawanie i wypłacanie zasiłku celowego na pokrycie wydatków powstałych  w wyniku klęski żywiołowej lub ekologicznej,  
• przyznawanie zasiłku celowego w formie biletu kredytowego, 
• świadczenie specjalistycznych usług opiekuńczych, przysługujących na podstawie przepisów o ochronie zdrowia psychicznego, 
• organizowanie i prowadzenie środowiskowych domów samopomocy,  
• zadania wynikające z rządowych programów pomocy społecznej bądź innych ustaw, mających na celu ochronę poziomu życia osób i rodzin po zapewnieniu odpowiednich środków.

Ośrodek pomocy społecznej może wytaczać na rzecz obywateli powództwa o roszczenia alimentacyjne.

Ośrodek pomocy społecznej może kierować wnioski o ustalenie stopnia niepełnosprawności do organów określonych odrębnymi przepisami.

W miastach na prawach powiatu miejski Ośrodek Pomocy Społecznej może spełniać rolę Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie.
Ośrodkiem Pomocy Społecznej zarządza kierownik, któremu rada gminy udziela upoważnienia do wydawania decyzji administracyjnych w zakresie wykonywania zadań zleconych. Kierownik może także zostać upoważniony do wydawania decyzji administracyjnych w celu wykonania zadań własnych gminy oraz zadań własnych o charakterze obowiązkowym. Kierownik jest zobowiązany do składania radzie gminy corocznych sprawozdań z działalności ośrodka oraz przedstawiania bieżących potrzeb w zakresie pomocy społecznej. Ośrodek pomocy społecznej zatrudnia pracowników socjalnych proporcjonalnie do liczby ludności gminy w stosunku jeden pracownik socjalny na 2 tys. mieszkańców, nie mniej jednak niż trzech pracowników.

Gmina współdziała w zakresie realizacji zadań z zakresu pomocy społecznej z organizacjami społecznymi, Kościołem Katolickim i innymi kościołami, związkami wyznaniowymi, fundacjami, stowarzyszeniami, pracodawcami oraz osobami fizycznymi i prawnymi, działającymi na jej terenie. Prowadzone przez te podmioty działania może wspierać finansowo. Może także odpłatnie zlecić wymienionym podmiotom realizację określonych zadań pomocy społecznej.

Domy Pomocy Społecznej

O umieszczenie w Domu Pomocy Społecznej może ubiegać się osoba potrzebująca opieki, która nie ma zapewnionych usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania. O umieszczenie może się także starać przedstawiciel ustawowy takiej osoby.

Do domów pomocy społecznej, w tym specjalistycznych, mogą być kierowane osoby, które z uwagi na wiek, sytuację życiową, warunki rodzinne, mieszkaniowe, materialne kwalifikują się do korzystania z tej formy pomocy. Mogą to być również osoby przewlekle chore, których stan zdrowia nie wymaga leczenia szpitalnego, natomiast istnieje uzasadniona potrzeba stałej opieki.

Głównym zadaniem domów opieki społecznej jest zapewnienie całodobowej opieki oraz zaspokojenie niezbędnych potrzeb bytowych, edukacyjnych, społecznych i religijnych.

Zezwolenie na prowadzenie domu pomocy społecznej wydaje wojewoda. Wojewoda prowadzi także rejestr domów pomocy społecznej, który jest podawany do publicznej wiadomości. Wojewoda może cofnąć zezwolenie na prowadzenie domu pomocy społecznej, w tym specjalistycznego, i wykreślić go z rejestru, jeżeli świadczone usługi są na poziomie niższym niż obowiązujący standard.

Domy pomocy społecznej mogą być przeznaczone dla:

1. osób starszych,
2. osób przewlekle chorych (somatycznie i psychicznie),
3. dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie,
4. dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie (do 30 roku życia),
5. osób niepełnosprawnych fizycznie,
6. matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży.

Domy pomocy społecznej mogą prowadzić, po uzyskaniu zezwoleniu wojewody: organy jednostek samorządu terytorialnego np. gminy, powiatu), Kościół Katolicki, inne kościoły, związki wyznaniowe oraz organizacje społeczne, fundacje i stowarzyszenia, inne osoby prawne i fizyczne.

Opracowanie: Joanna Pertkiewicz, Kamila Jesionek, Magda Gorczyca (Centrum Informacyjne dla Osób Niepełnosprawnych przy Stowarzszeniu Przyjaciół Integracji), Elżbieta Ossowska (Klinika Prawa UW)

Źródło:
Ustawa z dnia 29 listopada 1990r. o pomocy społecznej (Dz.U.z 1998r. Nr 64, poz.414 - tekst ost.zm. 2001-06-08) oraz akty wykonawcze do tej ustawy
Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. Nr 123, poz. 776 i Nr 160, poz. 1082 oraz z 1998r. Nr 99, poz. 628 z późn. zm.)
Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz.U.Nr 111, poz.535 oraz z 1997r. Nr 88,