Kiedy podarowany sprzęt sprawi kłopot?

„Obiecaj mi, że oddasz ludziom wszystko, co po mnie zostanie, oprócz rodzinnych pamiątek” – tak prosiła tuż przed śmiercią Anna swoją córkę. Gdy odeszła, Marta najpierw długo nie mogła uporządkować przedmiotów, które należały do mamy, a gdy w końcu to zrobiła, zaczęła się zastanawiać, komu, gdzie i jak je przekazać, aby dobrze służyły. Co warto wiedzieć o darowiznach rzeczowych, zanim zrobimy komuś prezent?

1. Co to jest darowizna?

Mówiąc potocznie i opierając się na intuicji, darowizna to pieniądze lub rzeczy, których jesteśmy właścicielami, a które przekazujemy komuś innemu, niczego nie wymagając ani nie prosząc o nic w zamian. Artykuł 888 Kodeksu cywilnego, podając definicję darowizny: „forma umowy, w której darczyńca zobowią- zuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku”, potwierdza to intuicyjne przekonanie.

Czym jest zatem książka lub naszyjnik ofiarowany bliskiej osobie, np. z okazji Bożego Narodzenia? Emocjonalnie – zawsze to dar serca. Prawnie – sprawa się nieco komplikuje. Sedno sprawy jak zawsze tkwi w niuansach. Bo jeśli kupimy tę książkę w księgarni, a naszyjnik np. u jubilera, to będą upominkami. Ale gdy podarujemy komuś np. starą książkę z rodzinnego księgozbioru albo naszyjnik po babci, to w sensie prawnym dokonaliśmy jednak darowizny, bo oddając taki przedmiot, uszczupliliśmy swój majątek.

2. Komu można przekazać darowiznę?

Osobie prywatnej – spokrewnionej, bliskiej emocjonalnie lub obcej, a także organizacji charytatywnej – fundacji, stowarzyszeniu, nawet jeśli nie mają statusu organizacji pożytku publicznego (OPP).

3. Czym jest darowizna rzeczowa?

Dary rzeczowe to szczególny typ darowizny. Są to wszystkie rzeczy, które osoba prywatna lub organizacja pozarządowa otrzymuje od darczyńców, a za otrzymane dobro nie musi płacić. Darami rzeczowymi nie są jednak usługi, działania na rzecz danej organizacji ani środki pieniężne.

fot. Piotr Stanisławski

4. Kto może przekazać darowiznę rzeczową?

Darczyńcą może być osoba prywatna (fizyczna) lub podmiot prawny, np. firma komercyjna, instytucja publiczna albo organizacja pozarządowa. Istnieją bowiem takie stowarzyszenia i fundacje, które działają po to, aby zbierać dary, a potem przekazać je innym organizacjom i ich podopiecznym potrzebującym pomocy. Przy lokalnych organizacjach pozarządowych działają także tzw. banki pomocy sąsiedzkiej (np. wymiana ubrań, mebli, owoców i warzyw z własnych upraw itp.), które na podstawie specjalnego regulaminu są „pomostem” między darczyńcami a osobami obdarowanymi.

Anna korzystała z wózka. Czy Marta ma prawo go oddać?

Mecenas Beata Michalec, Fundacja Osób Chorych na Otyłość OD-WAGA: Wszystkie rzeczy, przedmioty, nieruchomości itp., które pozostawiła osoba zmarła, wchodzą w skład tzw. masy spadkowej. Chodzi nie tylko o dobra cenne, stanowiące duży majątek, np. ziemię, mieszkanie, dom, samochód oraz pamiątki rodzinne o wartości sentymentalnej, pieniężnej czy historycznej, ale także przedmioty codziennego użytku. Wszystkie one po śmierci zmarłego należą do jego spadkobierców.

Jeśli zatem Marta jest jedynym spadkobiercą Anny, może swobodnie dysponować jej wózkiem inwalidzkim i przekazać go dowolnej osobie lub organizacji pozarządowej, np. wspierającej osoby z niepełnosprawnością ruchową. Sprawa jest poważniejsza, jeśli Marta nie jest jedynym spadkobiercą i nie doszło jeszcze do podziału spadku. Wówczas wózek Anny należy do niej tylko w określonej części. O tym, co się stanie z tym przedmiotem, muszą zadecydować wszyscy właściciele, czyli spadkobiercy Anny.

Jeśli chcemy uczynić z niego darowiznę, musimy w tym celu spisać umowę darowizny, w którym właściciele wózka (wymienić ich z imienia i nazwiska), wyrażają zgodę na przekazanie jej jako daru rzeczowego ww. wózka (należy wpisać nazwę przedmiotu, nazwę producenta i określić orientacyjnie jego wartość w chwili przekazywania) dla osoby (wpisać dane obdarowanego) lub organizacji pozarządowej (wpisać dane organizacji). Dokument powinien być podpisany przez wszystkich właścicieli oraz obdarowanego, a każdy z nich powinien otrzymać po jednej kopii. Taki dokument to zabezpieczenie. Zwłaszcza gdy spadkobiercy są skłóceni i nie są jednomyślni co do tego, co zrobić z majątkiem po Annie.

Jeśli Marta przekazałaby wózek jako dar bez ich zgody, mogliby (jeden lub wszyscy) wytoczyć jej sprawę sądową, domagając się odszkodowania z tytułu nieprawnego rozporządzenia częścią ich majątku.

WAŻNE! Aby spisać umowę darowizny, nie zawsze musimy udawać się do notariusza. W przypadku wózka inwalidzkiego lub innych przedmiotów Anny, nawet cenniejszych, np. samochodu, taki dokument można spisać samemu. Wizyta u notariusza jest prawnie konieczna (!), jeśli przekazujemy w darowiźnie nieruchomość i przenosimy prawa własności do niej. Bez podpisu notariusza taki dokument nie jest ważny. Należy się także wystrzegać wszelkich umów ustnych, bo praktycznie w sądzie ich istnienie jest niemożliwe do udowodnienia.

fot. sxc.hu

5. Jakie dary zazwyczaj przekazują darczyńcy?

Osoby prywatne dzielą się np. zabawkami, odzieżą, książkami, płytami, grami planszowymi, sprzętem AGD. Ale zdarzają się także dary hojne, np. sprzęt rehabilitacyjny i pomocniczy (wózki, chodziki, łóżka rehabilitacyjne itp.), a także działki i stojące na nich budynki. Z kolei podmioty prawne przekazują zwykle produkty, które same wytwarzają, albo przedmioty, które uznają za zbędne, ale możliwe do wykorzystania przez innych, np. wyposażenie biur: biurka, stoły, regały, komputery.

6. Kiedy dar rzeczowy ma sens?

Gdy jest dostosowany do rodzaju działalności organizacji oraz potrzeb jej i osób, którymi się opiekuje. Organizacje, które zbierają dary w sposób świadomy, publikują np. na swoich stronach internetowych lub ulotkach informacje o tym, jakich rzeczy potrzebują. Na przykład organizacja wspierająca ofiary pożarów może prosić o takie dary, jak: ubrania, żywność, produkty do higieny osobistej i gospodarstwa domowego.

Jeśli jednak nie ma odpowiednio dużego magazynu, środków transportu i procedur przekazywania darów, to duże meble, choć tak potrzebne pogorzelcom, mogą być dla niej kłopotliwym darem.

Z darami rzeczowymi dla organizacji pozarządowych jest podobnie jak z prezentami dla bliskich – zanim je wręczymy, sprawdźmy, czy są im faktycznie potrzebne.

Jedzeniem podziel się nie tylko od święta!

Z danych Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) wynika, że każdego roku na całym świecie wyrzuca się 1/3 żywności nadającej się do spożycia. W Polsce jest to ok. 9 ton. Przeciętnie rocznie w jednym polskim gospodarstwie domowym marnuje się jej ok. 200 kg. A przecież tak wielu osób – bezdomnych, o niższych dochodach, w szczególnie trudnej sytuacji, nie stać na kupno jedzenia. Są głodne nie tylko w święta, ale i o każdej innej porze. Podzielmy się z nimi żywnością!

Zgodnie z prawem, żywność może przekazać i osoba prywatna, i podmiot prawny – producent żywności (np. cukiernia, piekarnia, zakład masarski), sklep mały i wielkopowierzchniowy (supermarket), restauracja lub firma zajmująca się cateringiem, czyli dostarczaniem gotowych dań wykonanych na zamówienie. Możemy przekazać żywność przetworzoną, z dłuższym lub krótszym terminem przydatności (np. kasze, makarony, cukier, jogurty), jak i żywność świeżą (np. owoce, warzywa, mięso, wędliny) nadającą się bezpośrednio do spożycia. Żadna żywność przekazana w darze nie może być przeterminowana ani zepsuta!

Organizacja, która odbiera dar żywnościowy, musi zgromadzić odpowiednie dokumenty, które potwierdzają ilość, jakość, przekazanie, przyjęcie oraz wykorzystanie produktów. Jeśli firma, która przekazuje żywność, chce skorzystać z odliczenia podatku VAT, może przekazać taki dar organizacji pożytku publicznego (OPP), ale również musi mieć na to potwierdzenie w dokumentach. Odpowiednie formularze dostępne są na stronie ngo.pl.

7. Jak organizacja pozarządowa rozlicza się z darów rzeczowych?

Organizacje pozarządowe nie muszą zgłaszać otrzymanych darów rzeczowych do określonej instytucji. Niemniej jednak, w sensie prawnym, każdy taki dar jest dla organizacji formą przychodu, który musi wykazać w dokumentacji księgowej, dlatego musi znać jego wartość. Zatem każdy dar rzeczowy jest wyceniany. W przypadku darów przekazywanych przez firmy procedura jest prostsza. Taki darczyńca zwykle prosi o pokwitowanie odbioru darowizny, a w dokumencie są takie dane, jak: liczba i wartość ofiarowanych rzeczy. Przy darach przekazywanych przez osoby prywatne trudniej jest określić wartość, np. używanych ubrań lub zabawek. Wówczas dary te szacuje się według obecnych cen rynkowych z uwzględnieniem tzw. stopnia zużycia, czyli amortyzacji. Darczyńca może być także poproszony o przekazanie kopii dokumentu zakupu – paragonu, rachunku, faktury, gdzie podana jest cena przedmiotu.

Organizacje, które nie ujawnią składników swojego majątku otrzymanych nieodpłatnie, także darowizn rzeczowych, mogą zostać ukarane przez urząd skarbowy, a organizacje pożytku publicznego stracić ten status.

8. Czy darczyńca przekazujący darowiznę rzeczową płaci od niej podatek?

Nie. Ale w niektórych sytuacjach taki podatek płaci obdarowany – osoba lub organizacja, która dar otrzymała. Wszystkie dary – i pieniężne, i rzeczowe – są przedmiotem zainteresowania urzędu skarbowego,bo powiększają majątek obdarowanego. Jeśli więc chcemy przekazać osobie prywatnej lub organizacji dary o dużej wartości, warto spisać odpowiedni dokument, aby obdarowani mogli wyjaśnić, jak stali się ich właścicielami.

fot. Magdalena Gajda

Dzielę się książkami

Magdalena Gajda, autorka artykułu

Mam taką zasadę, że jeśli kupię książkę, przeczytam ją raz, drugi i kolejny, to potem oddaję tym, którzy być może nigdy by jej nie przeczytali albo nie stać ich byłoby na jej kupienie. Na podobnej zasadzie przekazałam wiele książek do paru bibliotek publicznych. Na zdjęciu: powstała z „moich” książek, biblioteczka dla gości w „Blues Hostelu”, prowadzonym w Koninie przez osoby z niepełnosprawnością, podopiecznych Fundacji im. Doktora Piotra Janaszka PODAJ DALEJ.

Należy sporządzić umowę darowizny albo protokół przekazania/przyjęcia darowizny rzeczowej, albo oświadczenie o przyjęciu darowizny. Dokumenty te są przydatne darczyńcom, gdy chcą skorzystać z ulg podatkowej z tytułu przekazania darowizn. Dla osób fizycznych będzie to ulga w wysokości 6 proc. dochodu, a dla osób prawnych – do 10 proc. dochodu.

10. Czy darczyńca może się dowiedzieć, jak wykorzystano jego dar?

Jeśli darujemy coś osobie prywatnej, którą znamy, albo dla konkretnego podopiecznego danej organizacji – można to dość łatwo sprawdzić. Jeśli przekazujemy dar organizacji na jej cele statutowe, możemy mieć trudności z uzyskaniem informacji, kto personalnie skorzystał z daru. Niemniej jednak organizacje przekazują podziękowania swoim darczyńcom, opisując jak najdokładniej, w jaki sposób darowizna rzeczowa została zagospodarowana, że np. wyremontowano dzięki niej pomieszczenia placówki dydaktycznej albo służy do zajęć rehabilitacyjnych (książki, gry itp.)

fot. Zespół Niepublicznych Placówek Oświatowych i Specjalnych w Radomiu

Dzięki darom rzeczowym – szkoła powstała w dwa miesiące

Krzysztof Łyżwiński, Prezes Stowarzyszenia Budujemy Przystań – Zrozumieć MPD – Radom

Stowarzyszenie powstało we wrześniu 2011 r. z inicjatywy rodziców dzieci i młodzieży z niepełnosprawnościami oraz nauczycieli. Naszą misją jest stworzenie lepszego świata dla osób z mózgowym porażeniem dziecięcym (MPD). Świata, w którym będą lepiej rozumiane i akceptowane 1 lipca 2012 r. otrzymaliśmy w użyczenie od władz Radomia budynek o powierzchni 800 mkw. z przeznaczeniem na placówkę oświatową dla dzieci z MPD. Nieruchomość była w tragicznym stanie. Konieczna była wymiana podłóg, drzwi, okien, instalacji elektrycznej i grzewczej. Czekał nas remont generalny, obliczony przez właściciela na setki tysięcy złotych, a na koncie Stowarzyszenia mieliśmy tylko… 70 zł.

Jak to się stało, że już 1 września tego samego roku szkoła zaczęła działać? Jak to się stało, że w ciągu dwóch miesięcy zgromadziliśmy dokumentację techniczną, pozwolenia i materiały budowlane? Sam do tej pory w to nie wierzę. Na placu budowy pracowaliśmy po kilkanaście godzin na dobę. Pamiętam, jak pewnego dnia przyjechało siedem palet z materiałami budowlanymi – cementem, gładziami, gruntami, przekazanymi w darze od jednej z firm budowlanych. Producent gresu dał płytki. Otrzymaliśmy też farby, lakiery, kleje. Zakład elektryczny dostarczył materiały na całą instalację. Darowano nam nie tylko rzeczy, ale i usługi. Fachowcy ze stowarzyszenia glazurników w dwa weekendy położyli wszystkie płytki na ścianach i podłogach, pomogli też miejscowi malarze przy malowaniu ścian, a kilku panów z firmy, która sprzedawała kostkę brukową wybudowało nam w ciągu paru godzin podjazd.

Z naszych doświadczeń wynika, że firmy komercyjne chętnie dzielą się z organizacjami pozarządowymi dobrami, które produkują lub sprzedają. To połączenie ekonomii z działaniem społecznym. Bo zamiast marnować towar albo wydawać pieniądze na utylizację materiałów, o których wiadomo, że nie uda się ich sprzedać przed upływem terminu ważności – można je przekazać na wybrany cel charytatywny i wesprzeć potrzebujących.

Więcej o Stowarzyszeniu Budujemy Przystań na stronie internetowej oraz na Facebooku.