Niepełnosprawny pracownik

Rozdział publikacji: ABC...Dla Niepełnosprawnego Pracownika i Pracodawcy

1. Czy osoba niepełnosprawna może pracować?

Osobą niepełnosprawną jest człowiek m.in. całkowicie lub częściowo niezdolny do pracy. Przez wiele lat w polskim prawie emerytalno-rentowym funkcjonowało pojęcie „inwalidztwa”. Ustawa z 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 z późn. zm.) przejęła go z Dekretu z 25 czerwca 1954 r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, wprowadzającym w powojennej Polsce nowy system rentowy.

1.1. Trzy grupy inwalidzkie

Ustawa z 1982 r. przewidywała trzy grupy inwalidztwa:
• do I grupy zaliczano osoby całkowicie niezdolne do pracy i samodzielnej egzystencji, co w praktyce oznaczało konieczność korzystania przez nie ze stałej pomocy innej osoby
• do II grupy zaliczano osoby całkowicie niezdolne do pracy
• do III grupy zaliczano osoby częściowo niezdolne do pracy.

Obecnie nowa ustawa emerytalno-rentowa, czyli Ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zastąpiła pojęcie „inwalidztwa” nowym określeniem: „niezdolność do pracy”. Mimo to wiele osób wciąż ma ważne orzeczenia dawnych komisji ds. inwalidztwa zatrudnienia, przesądzające o inwalidztwie I, II lub III grupy.

Zgodnie z nową ustawą emerytalno-rentową (od 1 stycznia 1999 r.) niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania tej zdolności po przekwalifikowaniu.

Całkowicie niezdolna do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy.
Częściowo niezdolna do pracy jest osoba, która zdolność do pracy, zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji, utraciła w stopniu znacznym.

Trwałą niezdolność do pracy orzeka się natomiast, jeśli badana osoba nie ma szans na odzyskanie zdolności do pracy. Jeśli taka szansa istnieje, to ustala się okresową niezdolność do pracy. Od 1 stycznia 2005 r. niezdolność do pracy orzekana jest tylko okresowo.

Oprócz tych ustaleń występuje też pojęcie niezdolności do samodzielnej egzystencji, czyli konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych. Ustalono, że osoby zaliczone na podstawie wcześniejszych przepisów do:

• I grupy inwalidzkiej, obecnie uważa się za całkowicie niezdolne do pracy oraz samodzielnej egzystencji
• II grupy inwalidzkiej, obecnie uważa się za całkowicie niezdolne do pracy
• III grupy inwalidzkiej, uważa się za częściowo niezdolne do pracy

1.2. Trzy stopnie niepełnosprawności

Następną kategoryzację osób niepełnosprawnych wprowadziła Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Zapisano w niej trzy stopnie niepełnosprawności.

Zgodnie z ustawą:
• znaczny stopień niepełnosprawności przyznaje się osobie z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolnej do pracy albo zdolnej do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej; osobie wymagającej, w celu odgrywania ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób, w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji (chodzi o takie naruszenie sprawności organizmu, które uniemożliwia zaspokojenie bez pomocy innych osób podstawowych potrzeb życiowych, czyli samoobsługę, poruszanie się i komunikację)
• umiarkowany stopień niepełnosprawności przyznaje się osobie z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolnej do pracy albo zdolnej do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającej czasowej lub częściowej pomocy innych osób w celu odgrywania ról społecznych
• lekki stopień niepełnosprawności przyznaje się osobie o naruszonej sprawności organizmu, powodującej w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy, w porównaniu do zdolności, jakie wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną lub mająca ograniczenia w odgrywaniu ról społecznych. Brak zdolności można kompensować za pomocą wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne.

Uwaga!
Przyznanie znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie wyklucza możliwości zatrudnienia tej osoby u pracodawcy niezapewniającego warunków pracy chronionej, w przypadku uzyskania pozytywnej opinii Państwowej Inspekcji Pracy o przystosowaniu przez pracodawcę stanowiska pracy do potrzeb osoby niepełnosprawnej.

Należy podkreślić, że orzeczenie lekarza orzecznika ZUS o całkowitej niezdolności do pracy i do samodzielnej egzystencji traktowane jestna równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy odpowiada umiarkowanemu stopniowi niepełnosprawności. Orzeczenie zaś o częściowej niezdolności do pracy odpowiada lekkiemu stopniowi niepełnosprawności.

1.3. Ograniczenia

Mimo że przepisy Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a także Ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych nie ograniczają możliwości zatrudniania osób niepełnosprawnych, to istnieją pewne ograniczenia, np.: informacja o podjęciu zatrudnienia przez osobę niezdolną do jej wykonywania może mieć wpływ na decyzję lekarza orzecznika ZUS lub innego organu orzekającego, w sytuacji gdy osoba ta ubiega się o przedłużenie okresu niezdolności do pracy lub orzeczenie niepełnosprawności.

Każda sprawa tego typu powinna być rozpatrywana indywidualnie i niekoniecznie może przybrać niekorzystny obrót dla zainteresowanego. Z pewnością np. podjęcie pracy w zawodzie przez kierowcę, który został uznany za całkowicie niezdolnego do pracy ze względu na wzrok, nie zyska aprobaty organów orzekających.

Warto wiedzieć, że osoby pobierające emeryturę lub rentę mają ograniczenia w uzyskaniu dochodów z działalności zarobkowej, a w niektórych przypadkach uzyskiwanie takich dochodów może spowodować zawieszenie świadczeń emerytalnych lub rentowych. Oprócz tego zarówno osoby niepełnosprawne, jak i ich pracodawcy powinni respektować zalecenia lekarza w sprawie
zakazu lub ograniczenia wykonywania pracy. Postępowanie wbrew tym zaleceniom może spowodować pogorszenie stanu zdrowia, a wyjątkowo również negatywne skutki dla pracodawcy.

2. Uprawnienia pracownicze osób niepełnosprawnych

Ustawa z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776 z późn. zm.) zawiera uregulowania szczególne w stosunku do zawartych w Kodeksie pracy postanowień, dotyczących czasu pracy, urlopów wypoczynkowych oraz zwolnień z pracy.

2.1. Czas pracy

Czas pracy osoby niepełnosprawnej zależy od orzeczenia stopnia niepełnosprawności. Przy lekkim stopniu czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo. W przypadku pracownika mającego znaczny lub umiarkowany stopień niepełnosprawności czas pracy nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo. Wskazany wymiar czasu pracy musi być stosowany
od następnego dnia po przedstawieniu pracodawcy orzeczenia o niepełnosprawności.

Osoba niepełnosprawna nie może być zatrudniona w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych. Zakazu tego nie stosuje się w dwóch przypadkach:
• w stosunku do osób zatrudnionych przy pilnowaniu
• gdy na wniosek osoby zatrudnionej lekarz przeprowadzający badanie profilaktyczne lub z powodu jego nieobecności lekarz sprawujący opiekę nad daną osobą wyrazi na to zgodę. Koszt tych badań ponosi pracodawca.

Osoba niepełnosprawna ma prawo do dodatkowej przerwy w pracy na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek. Czas dodatkowej przerwy
wynosi 15 minut i jest wliczany do czasu pracy.

Uwaga!
Dodatkowa przerwa 15 minut + 15 minut przerwy, wynikające z art. 129 poz. 10 Kodeksu pracy = 30 minut przerwy w pracy.

Stosowanie krótszych norm czasu pracy nie może spowodować obniżenia wysokości wynagrodzenia wypłacanego w stałej miesięcznej wysokości. Godzinowe stawki wynagrodzenia zasadniczego, które odpowiadają zaszeregowaniu wykonywanej pracy, po przejściu na zmienione normy czasu pracy (po orzeczeniu stopnia niepełnosprawności) ulegają podwypodwyższeniu w stosunku, w jakim pozostaje dotychczasowy wymiar czasu pracy do tych norm.

2.2. Dodatkowy urlop

Osobom mającym znaczny i umiarkowany stopień niepełnosprawności przysługuje dodatkowy urlop wypoczynkowy wynoszący 10 dni roboczych w roku kalendarzowym. Urlop ten nie będzie przysługiwał, gdy pracownik ma prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze przekraczającym 26 dni roboczych (np. urlopy dla nauczycieli) lub do urlopu dodatkowego na podstawie odrębnych przepisów (np. urlopy dla sędziów).

Gdy wymiar takiego urlopu jest niższy niż 10 dni roboczych, zamiast niego pracownikowi przysługuje urlop dodatkowy w wymiarze wskazanym w ustawie, czyli 10 dni roboczych. Prawo do pierwszego dodatkowego urlopu pracownik niepełnosprawny nabywa po przepracowaniu roku po dniu orzeczenia znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności.

2.3. Płatne zwolnienia z pracy

Pracownicy z orzeczonym znacznym i umiarkowanym stopniem niepełnosprawności mają prawo do zwolnienia od pracy z zachowaniem wynagrodzenia, które oblicza się jak ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy:

• w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, a także w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy, jeżeli czynności te nie mogą być wykonane poza godzinami pracy (np. ze względu na godziny funkcjonowania zakładu opieki zdrowotnej)
• w wymiarze do 21 dni roboczych w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym, nie częściej jednak niż raz do roku.

Uwaga!
Łączny wymiar urlopu dodatkowego (czyli 10 dni) i zwolnienia od pracy w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym nie mogą przekroczyć 21 dni roboczych. Zwolnienie udzielane jest na podstawie wniosku lekarza o skierowanie na turnus rehabilitacyjny, w którym musi być określony rodzaj i czas trwania turnusu. Podstawą wypłaty wynagrodzenia za czas zwolnienia jest dokument potwierdzający pobyt na turnusie, wystawiony przez organizatora turnusu.

Podstawa prawna
Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych z 27 sierpnia 1997 r. (Dz. U. Nr 123 poz. 776 z późn. zm.) i Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 22 maja 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania zwolnień od pracy osobom o znacznym i umiarkowanym stopniu niepełnosprawności w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym (Dz. U. Nr 100, poz. 929).

3. Osoba niepełnosprawna a działalność gospodarcza, czyli praca we własnej firmie.

Przede wszystkim trzeba zacząć od decyzji: czy działamy sami, czy wspólnie z drugą osobą. Jeśli miałaby to być spółka handlowa, to wspólnicy muszą złożyć wniosek o zarejestrowanie jej w rejestrze przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym. Prowadzą go sądy rejonowe.

Spółki handlowe nie mające osobowości prawnej to: jawna, partnerska, komandytowa i komandytowo-akcyjna. Spółki z osobowością prawną to: z ograniczoną odpowiedzialnością (z o.o.) i akcyjna (SA).

Dla osób rozpoczynających działalność gospodarczą najprostszą formą jest spółka jawna. Ale najczęściej zakładamy firmę samodzielnie.

3.1. Jak zacząć?

Działalność gospodarczą należy zarejestrować w miejscu zameldowania. Aby dokonać wpisu do ewidencji, musimy udać się do urzędu miasta lub gminy z dowodem osobistym. Przed rejestracją wypełniamy formularz, w którym określamy przedmiot naszej działalności.

Wpis do ewidencji kosztuje 100 zł, a każda zmiana lub poprawka 50 zł, ewentualne zmiany należą do kompetencji władz lokalnych. Dlatego należy dokładnie pomyśleć, co chcemy robić w ramach firmy. Jeśli wszystkie pomysły zapiszemy we wniosku, to unikniemy kosztownych
poprawek. Ponieważ nie istnieje wykaz szczegółowych rodzajów działalności, a ponadto nie istnieją też ograniczenia (z wyjątkiem tylko niektórych rodzajów działalności, wymagających uzyskania koncesji lub zezwolenia), trzeba jak najszerzej zaplanować swoją działalność.

Wniosek zawiera określenie miejsca wykonywania działalności. Należy też pomyśleć, jaki zasięg ma przybrać nasza działalność. We wniosku trzeba określić siedzibę swojej firmy. Najczęściej będzie to miejsce stałego zameldowania. Na potwierdzenie wpisu do ewidencji urząd ma 14 dni. Działalność można rozpocząć 7 dni po otrzymaniu potwierdzenia (niektóre urzędy wystawiają je od ręki).

Następnie należy udać się z otrzymanym wpisem i dowodem osobistym do najbliższego urzędu statystycznego. Ten urząd wyda REGON, czyli numer, pod jakim firma będzie istniała w statystyce państwowej.

Gdy określimy, na czym będzie polegała główna działalność firmy, otrzymamy również dwa statystyczne numery tzw. EKD PKD, które będą określały profil działalności firmy. Trzeba też założyć konto w banku, choćby ze względu na obowiązek bezgotówkowego przekazywania składek ZUS przez wszystkich płatników (zwolnione są od niego nieliczne grupy: prawnicy, notariusze, księża, osoby opłacające składki za pomoc domową, twórcy i artyści).

Za pośrednictwem rachunku trzeba również płacić podatki fiskusowi, chyba że ktoś rozlicza się według karty podatkowej albo płaci podatek od dochodów z najmu. Rachunku bankowego nie uniknie się też przy dokonywaniu większych transakcji z kontrahentami, np. gdy jednorazowa wartość należności lub zobowiązań przekracza 3 tys. euro.

Przed założeniem konta w banku należy zrobić sobie pieczątkę firmową. Na pieczątce powinno znaleść się mię i nazwisko przedsiębiorcy, nazwa firmy, siedziba, REGON, NIP.

Uwaga!
Prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą mają NIP identyczny jak osobisty, którego używają w rocznych rozliczeniach PIT.

3.2. Formy opodatkowania

Następny krok to odwiedzenie urzędu skarbowego w ciągu 7 dni od daty wpisu do ewidencji gospodarczej. Do zarejestrowania potrzebny będzie dowód osobisty, wpis do ewidencji, REGON, EKD PKD. Musimy postanowić, z której formy rozliczania się z fiskusem skorzystamy.

Działalność gospodarcza może być opodatkowana:
I Kartą podatkową
II Ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych
III Na zasadach ogólnych (księga przychodów i rozchodów).

Ad. I
Ta forma jest najmniej skomplikowana. Nie trzeba bowiem prowadzić żadnych ksiąg ani wypełniać deklaracji podatkowych. Jedynie po zakończeniu roku składa się informację o wysokości odliczonych składek ubezpieczenia zdrowotnego. Wysokość podatku ustala w decyzji urząd skarbowy, biorąc pod uwagę rodzaj działalności, liczbę mieszkańców gminy, na terenie której jest prowadzona, liczbę zatrudnionych pracowników. Podatek w stałej kwocie wpłaca się co miesiąc do urzędu skarbowego (do 7. każdego miesiąca za miesiąc poprzedni, a za grudzień do 28 grudnia), pomniejszając go wcześniej o składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Niestety, nie wszyscy mogą być tak opodatkowani, a tylko ci, którzy prowadzą drobną działalność handlową, usługową, gastronomiczną (o szczegóły należy pytać w urzędzie skarbowym).

Aby móc opłacać kartę podatkową, trzeba przed rozpoczęciem działalności złożyć w urzędzie skarbowym wniosek o opodatkowanie w tej formie (druk PIT-16). Urząd po jego rozpatrzeniu wydaje decyzję ustalającą wysokość karty na dany rok. Osoby niepełnosprawne mają 20 proc. zniżki w stawce podatku.

Ad. II
Uproszczoną formą rozliczania się z fiskusem jest również ryczałt. Podatek ten płaci się od uzyskanego przychodu według stawek: 3 proc. 5,5 proc, 8,5 proc. lub 17 proc, czy 20 proc. (w zależności od prowadzonej działalności). Ryczałtowiec musi prowadzić uproszczoną księgowość w postaci ewidencji przychodów i wykazywać w niej wszystkie wpływy. Nie ewidencjonuje natomiast kosztów działalności – podatek bowiem rozlicza się od przychodu a nie od dochodu.

Ryczałt oblicza się samodzielnie i wpłaca co miesiąc do urzędu skarbowego w terminie do 20. następnego miesiąca, a za grudzień w terminie
złożenia zeznania o wysokości przychodu i należnego ryczałtu (do 31 stycznia na formularzu PIT-28). Trzeba złożyć także wniosek o opodatkowanie w tej formie.

Ryczałtu nie może płacić ten, kto prowadzi aptekę, lombard, kantor, osoba, która była lub jest zatrudniona na umowę o pracę, a chce założyć własną firmę i wykonywać takie same czynności, jakie w ostatnim czasie wykonywała w ramach stosunku pracy na rzecz byłego (lub obecnego) pracodawcy.

Ad. III
Rozliczenie można stosować zarówno w działalności indywidualnej, jak i prowadzonej w spółce. Podatek płaci się od faktycznie uzyskanego dochodu. Aby ustalić dochód, trzeba od przychodów z działalności odjąć koszty jej prowadzenia (czyli wydatki). Wszystkie przychody i koszty należy wykazać w specjalnej ewidencji (księdze przychodów i rozchodów). Poza nią należy prowadzić ewidencję środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych ewidencji sprzedaży, ewidencję przebiegu pojazdu.

3.3. Przychód, koszty i VAT

Przychodem przedsiębiorcy jest kwota należna ze sprzedaży towarów, produktów i usług, i to niezależnie, czy kontrahent rzeczywiście nam zapłacił. Do przychodów zalicza się też inne świadczenia na rzecz firmy – w naturze, nieodpłatne, subwencje i dotacje, odsetki od środków na rachunkach bankowych związanych z działalnością, otrzymane kary umowne, przychody ze sprzedaży, najmu lub dzierżawy składników
majątku firmy, odszkodowania za straty powstałe w tym majątku.

Kosztami uzyskania przychodów są wydatki poniesione w celu osiągnięcia przychodów. Są to, np. koszty zakupu towarów, eksploatacji samochodów wykorzystywanych w tej działalności, czynsz za lokal, w którym wykonywana jest działalność (nawet wtedy, gdy lokalem jest własne mieszkanie – z tym, że trzeba wówczas zmienić jego przeznaczenie – na lokal użytkowy), wynagrodzenia pracowników, niektóre podatki (np. od nieruchomości, od środków transportu, akcyza), rachunki telefoniczne, za prąd, wydatki na reklamę, zakup wyposażenia, amortyzacja środków trwałych.

Jeżeli przychody są większe niż koszty, powstaje dochód do opodatkowania. W odwrotnej sytuacji – gdy koszty przewyższają przychody – powstaje strata. Podatku wówczas nie płaci się, a stratę można odliczyć w ciągu następnych pięciu lat od uzyskanego w tych latach dochodu z działalności gospodarczej. W zaleności od wielkości osiągniętego dochodu, stawka podatku wynosi 19, 30 lub 40 proc. W trakcie roku trzeba samodzielnie obliczać miesięczną zaliczkę na podatek i wpłacać ją do urzędu skarbowego (do 20. każdego miesiąca za miesiąc poprzedni, a za grudzień – do 20 grudnia, w wysokości zaliczki za listopad).

Trzeba też składać deklarację zaliczki miesięcznej na formularzu PIT-5. Obowiązek wpłacenia zaliczki powstaje dopiero od miesiąca, w którym dochód pomniejszony, m.in. o składki ZUS i ubezpieczenie zdrowotne przekroczy kwotę powodującą obowiązek zapłacenia podatku (w 2008 r. jest to 3091 zł). Dopóki dochód nie przekroczy tej kwoty, nie trzeba też składać PIT-5.

Po zakończeniu roku, w terminie do 30 kwietnia należy złożyć zeznanie roczne PIT-36. Zatem którą formę opodatkowania wybrać? Jeżeli chcemy, by nasz podatek był najmniejszy, a jednocześnie spodziewamy się, że koszty działalności będą duże, najlepiej wybrać zasady ogólne (III). Jeżeli zależy nam na prostym rozliczeniu, a koszty mamy niewielkie, warto wybrać kartę podatkową (I) lub ryczałt (II). Nie zawsze będziemy jednak mogli to uczynić, a dotkliwy może być także brak możliwości rozliczenia się wspólnie z małżonkiem.

W urzędzie skarbowym musimy zdecydować się, czy będziemy płatnikami VAT (podatek od osiągniętego obrotu ze sprzedaży towarów i usług). Jeżeli zdecydujemy się na VAT, to musimy wypełnić druk VAT-R (i zapłacić ponad 150 zł!) przed dokonaniem pierwszej czynności podlegającej opodatkowaniu. Niektóre rodzaje działalności zostały zwolnione z VAT (np. usługi taksówkowe, ochrona zdrowia, lombardy). Niektórzy przedsiębiorcy w ogóle nie mogą korzystać ze zwolnienia VAT (np. sprzedaż alkoholi, wyrobów tytoniowych, paliwa, samochodów osobowych, usługi doradcze i rzeczoznawstwo).

Przed wybraniem zwolnienia z VAT należy zastanowić się, czy jest ono korzystne. Nie można wówczas odzyskać VAT naliczanego przy zakupach towarów i usług służących działalności. Nie stanowi to problemu, gdy zaopatrujemy się wyłącznie u innych podatników zwolnionych z VAT. W przeciwnym razie VAT naliczony powiększa nasze koszty i tym samym, sprzedając towar bez VAT, nie jesteśmy bardziej konkurencyjni niż płatnik VAT. Zwolnienie z VAT może być korzystne dla niewielkich firm, sprzedających towary i usługi bezpośrednio finalnym konsumentom (osobom fizycznym nieprowadzącym działalności gospodarczej) bądź innym podatnikom zwolnionym
z VAT.

Często płacąc VAT bądź też korzystając ze zwolnienia, trzebaprowadzić ewidencję za pomocą kas fiskalnych (choć nie we wszystkich przypadkach jest ona wymagana).

3.4. Powinności wobec ZUS

Gdy uporamy się z formalnościami w urzędzie skarbowym, musimy udać się do ZUS. Wypełnienie wniosków do ZUS jest uzależnione od kwoty, jaką chcemy co miesiąc opłacać nasze składki na ubezpieczenie. Wszyscy prowadzący pozarolniczą działalność muszą zgłosić ją w ciągu 7 dni od rozpoczęcia prowadzenia na formularzach ZUS ZFA (jako płatnik składek) i ZUS ZUA (jako ubezpieczony).

Następnie, jeżeli nikogo nie zatrudniają i nie mają osób z nimi współpracujących – do 10. każdego miesiąca muszą się rozliczać ze składek na deklaracji ZUS DRA. Gdy mają pracowników, zleceniobiorców, osoby współpracujące, muszą do 15. każdego miesiąca ująć ich wszystkich (łącznie ze sobą) w raportach miesięcznych ZUS RCA i wszystkich wspólnie na deklaracji ZUS DRA. Jeżeli zatrudniają co najmniej 6 osób,
muszą stosować elektroniczny przekaz. Jeżeli przedsiębiorcy opłacają składki tylko za siebie i za osoby współpracujące, a dane się nie zmieniają, można dokumenty rozliczeniowe składać co kwartał.

Od 1 stycznia 2008 r. sytuacja niepełnosprawnych prowadzących działalność gospodarczą zmieniła się.Do końca 2007 r. obowiązkowo odprowadzali tylko składkę zdrowotną. Od 1 stycznia 2008 r. osoby niepełnosprawne prowadzące działalność gospodarczą opłacają pełne składki na ubezpieczenie społeczne.

Jeśli jesteś osobą niepełnosprawną prowadzącą firmę musisz od 1 stycznia 2008 r. rozliczać i opłacać składki na zasadach ogólnych. Dopiero
po opłaceniu składek możesz wystąpić do Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych o refundację składki emerytalnej i rentowej (to są największe składki).

Otrzymasz refundację składek dopiero, gdy odprowadzisz składki w odpowiedniej wysokości, złożysz informacje o:
a) podstawach wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne
b) składkach na to ubezpieczenie
c) stopniach niepełnosprawności

Wnioski o refundacje będziesz składać pisemnie lub elektronicznie co miesiąc. PFRON będzie zwracał opłacone przez niepełnosprawnego składki w ciągu 7 dni od złożenia wniosku bezpośrednio na rachunek bankowy wnioskującego. Refundacja składek stanowi pomoc de minimis. Niepełnosprawny biznesmen może więc dostać maksymalnie 200 000 euro wsparcia w ciągu roku bieżącego i dwóch lat poprzednich. Jeżeli zaległości wspieranego przekroczą 100 zł PFRON wstrzyma wypłatę refundacji do czasu uregulowania długu. Zwrot obejmuje tylko składkę emerytalną i rentową. Zwrot z PFRON nie obejmuje składki wypadkowej, zdrowotnej i dobrowolnej chorobowej. Za nie zapłacisz z własnej kieszeni.

Wydatki na składki ubezpieczeniowe są wysokie:
1. Składki na ubezpieczenie społeczne osób prowadzących działalność gospodarczą oraz osób z nimi współpracujących za styczeń i luty
2008 r. wynoszą:
• na ubezpieczenie emerytalne (19,52 proc.) – 316,62 zł
• na ubezpieczenie rentowe (6 proc.) – 97,32 zł
• na ubezpieczenie chorobowe (2,45 proc.) – 39,74 zł
• na fundusz pracy (2,45 proc.) – 39,74 zł
• na ubezpieczenie wypadkowe (1,80 proc.) – 29,20 zł

2. Rozpoczynający działalność gospodarczą przez 2 lata mogą płacić niższe składki na ubezpieczenie społeczne. Podstawa wymiaru wynosi wówczas 337,80 zł (30 proc. najniższej płacy, w 2008 r. wynoszącej 1126 zł), a składki odpowiednio wynoszą:
• na ubezpieczenie emerytalne (19,52 proc.) – 65,94 zł
• na ubezpieczenie rentowe (6 proc.) – 20,27 zł
• na ubezpieczenie chorobowe (2,45 proc.) – 8,28 zł
• na fundusz pracy (2,45 proc.) – nie dotyczy
• na ubezpieczenie wypadkowe (1,80 proc.) – 6,08 zł

Składka na ubezpieczenie zdrowotne za styczeń i luty 2008 r. (9 proc.) wynosi 195,15 zł, z czego od podatku dochodowego będzie można odliczyć 7,75 proc. podstawy – 168,04 zł. Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne: 1 622,05 zł a na ubezpieczenie zdrowotne: 2 168,30.

Wysokość podstawy wymiaru i, co się z tym wiąże, kwoty poszczególnych składek zmieniają się – o czym ZUS informuje w swoich komunikatach.

Uwaga!
Składek na ubezpieczenie społeczne od działalności gospodarczej (oprócz zdrowotnej) nie muszą płacić ci, którzy pracują i zarabiają co najmniej 1126 zł brutto (płaca minimalna).

3.5. Dotacje na działalność gospodarczą

Od 1 stycznia 2008 r. dużym ułatwieniem dla osób niepełnosprawnych rozpoczynających działalność gospodarczą może być możliwość uzyskania dotacji.

Dotację może otrzymać osoba niepełnosprawna, która nie przekroczyła wieku emerytalnego, zarejestrowana jest jako bezrobotna lub poszukująca pracy i nie pozostaje w zatrudnieniu.

Warunki otrzymania przez ciebie dotacji:
• ubiegać się o nią możesz jako osoba niepełnosprawna (orzeczenie!), jeśli nie przekroczyłeś wieku emerytalnego, zarejestrowany jesteś jako bezrobotny lub poszukujący pracy
• otrzymać możesz ją pod warunkiem, że nie sfinansowałeś tego samego celu z innych środków publicznych
• przyznaje ci ją starosta powiatu ze środków PFRON
• maksymalna wysokość to 15-krotność przeciętnego wynagrodzenia
• złóż wniosek.

Jakie elementy powinien zawierać twój wniosek:
• kwotę dotacji
• rodzaj planowanej działalności
• kalkulację kosztów
• harmonogram zakupów
• przewidywane koszty i dochody z działalności
• proponowane formy zabezpieczenia dotacji (np. poręczenie, zastaw, weksel, hipoteka) oraz wkład własny

Potrzebna jest zgoda współmałżonka, a przy poręczeniu także małżonka poręczyciela.

Starosta ma 30 dni na rozpatrzenie złożonego wniosku o dotację. W trakcie trwania umowy ma natomiast prawo do kontroli. Umowa zobowiązuje pożyczkobiorcę do rozpoczęcia działalności w terminie i właściwego jej wykorzystania, do przedstawiania dokumentów potwierdzających prowadzenie działalności i powiadamianie o zmianie adresu, zaprzestaniu lub zawieszeniu danej działalności.

Podstawa prawna:
Ustawa z 27 sierpnia 1997 r o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123 poz. 776 z późn. zm.), Rozporządzenie Ministra, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 17 października 2007 r. w sprawie przyznania osobie niepełnosprawnej środków na podjęcie działalności gospodarczej, rolniczej albo na wniesienie wkładu do spółdzielni socjalnej (Dz. U. Nr 194 poz. 1403).

***

Źródło: ABC... Dla niepełnosprawnego pracownika i pracodawcy
Autor: Anita Siemaszko
Stan prawny na dzień 1 stycznia 2008 r.

Zobacz spis treści: