Odebrane świadczenie pielęgnacyjne. Jak odzyskać pieniądze?

Warszawski sąd orzekł, że Skarb Państwa ma zapłacić Mirosławowi Sobolewskiemu, który opiekuje się 80-letnią chorą matką, 33 tys. zł za szkody wyrządzone przepisami niezgodnymi z prawem. Wyrok nie jest prawomocny, ale pan Mirosław zgodził się opowiedzieć ze szczegółami, jak udało mu się to osiągnąć.

Kiedy w 2013 roku zaczęły obowiązywać zmienione przepisy, pan Mirosław stracił prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, które pobierał z tytułu opieki nad chorą matką. Dopiero później uzyskał prawo do pobierania zasiłku dla opiekuna w wysokości 520 zł. Nowelizacja ustawy o świadczeniach rodzinnych, która wprowadziła te zmiany, polegała na tym, że opiekunowie osób z niepełnosprawnością nabytą po 18. roku życia (lub po 25. roku życia w trakcie nauki) stracili prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, a mogli ubiegać się o specjalny zasiłek opiekuńczy, uzależniony od kryterium dochodowego.

Świadczenie pielęgnacyjne – obecnie w wysokości 1477 zł netto – mogą pobierać rodzice, którzy zrezygnowali z pracy lub jej nie podejmują, aby opiekować się niepełnosprawnym dzieckiem. Takie rozróżnienie opiekunów dzieci i dorosłych osób z niepełnosprawnością za niekonstytucyjne dwukrotnie uznał w 2013 i 2014 r. Trybunał Konstytucyjny (TK). Jednak dotychczas nie nastąpiły zmiany przepisów respektujące w pełni wyroki TK.

Wyrok, który zapadł w sprawie pana Mirosława, choć jeszcze nieprawomocny, co oznacza, że Skarb Państwa może się od niego odwołać, daje nadzieję wielu opiekunom osób z niepełnosprawnością, którzy są w podobnej sytuacji, jak pan Mirosław.

Zapytaliśmy go, o czym warto wiedzieć i pamiętać, podejmując decyzję o wejściu na drogę sądową w podobnych sprawach?

Pozew indywidualny

Pozew należy złożyć przed upływem trzech lat od momentu stwierdzenia szkody (TK K 38/13 – wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 21 października 2014 r.). Należy jednak pamiętać, że co do terminu złożenia pozwu nie jest oczywiste i jednoznaczne, że przedawnił się on 21 października 2017 r., gdyż szkoda trwa nadal i poszczególni sędziowie prawdopodobnie mogą różnie interpretować stan prawny.

Plusy wystąpienia z pozwem indywidualnym to np. możliwość prowadzenia sprawy bezkosztowo, czyli ubiegania się o zwolnienie od opłat sądowych, prowadzenia sprawy przed sądem według własnego uznania, wystąpienia o przyznanie adwokata z urzędu. Gorszą stroną jest sytuacja, gdy sąd nie zgodzi się na przyznanie adwokata z urzędu, wtedy w przypadku osób mniej obytych w sprawach sądowych może zmniejszyć się szansa wygranej.

Jak powinien wyglądać pozew? Warto spojrzeć na wzór, opisany i udostępniony przez Mirosława Sobolewskiego.

Przedmiot pozwu

Odszkodowanie w związku z wydaniem niekonstytucyjnej ustawy oraz brakiem wykonania wyroków TK K 27/13 i 38/13. Wykazanie, że przed nowelizacją ustawy o świadczeniach rodzinnych było ustalone prawo do świadczenia pielęgnacyjnego bezterminowo.

- W pozwie występowałem również o zadośćuczynienie za zawinione przez znowelizowaną ustawę o świadczeniach rodzinnych skazanie mnie na życie w skrajnym ubóstwie, zapożyczanie się i wyprzedaż cennych rzeczy na życie i leczenie siebie samego – mówi Mirosław Sobolewski.

W uzasadnieniu pozwu należy opisać swoją sytuację. Koniecznie należy dołączyć ksero decyzji przyznającej świadczenie pielęgnacyjne przed 1 stycznia 2013 r. oraz ostatniej decyzji przyznającej prawo do zasiłku dla opiekuna lub specjalnego zasiłku opiekuńczego.

Zwolnienie od kosztów sądowych

Ubiegając się o zwolnienie od kosztów sądowych, należy wypełnić oświadczenie o stanie majątkowym.

Szczególnie należy zwrócić uwagę na pkt. 7 i 8. W punkcie 7 – zobowiązania i stałe wydatki – należy podać jak najwięcej danych, np. koszty leków, opału, gazu, wody, ścieków, spłaty kredytów, pożyczek, koszty prywatnych wizyt lekarskich.

Sąd może poprosić ubiegającego się o zwolnienie od kosztów sądowych o przesłanie wyciągów z wszystkich posiadanych kont bankowych za trzy miesiące od daty złożenia pozwu.

Do pozwu należy dołączyć wnioski dowodowe, np. wyroki TK, wyroki sądów, pisma oraz wyliczenie poniesionej straty.

Wyroki Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (WSA)

- Do pozwu dołączyłem wyroki WSA wydane w latach 2014-2016, które odmawiały mi najpierw przywrócenia praw słusznie nabytych do świadczenia pielęgnacyjnego, a następnie do ustanowienia świadczenia. Wyroki te powoływały się na ustawę o świadczeniach rodzinnych znowelizowaną w grudniu 2012 r. – mówi nam pan Mirosław. – W chwili wystąpienia z pozwem miałem ustalone prawo do zasiłku dla opiekuna (ZDO), które mam do dziś – dodaje.

Wysokość odszkodowania

Wysokość odszkodowania była wyliczona na podstawie strat poniesionych ze względu na różnicę między wysokością świadczenia pielęgnacyjnego a zasiłku dla opiekuna oraz różnicę między składkami na ubezpieczenie społeczne między tymi świadczeniami za okres od 1 stycznia 2013 do 1 października 2016 r.

- Do tego czasu, a nie do dnia wydania wyroku, ponieważ w tym czasie wystąpiłem do GOPS z kolejnym wnioskiem o przyznanie mi prawa do świadczenia pielęgnacyjnego. Obecnie jest on na etapie skargi kasacyjnej w Naczelnym Sądzie Administracyjnym. Chciałem w ten sposób uniknąć sytuacji zwracania w jednej ze spraw środków w przypadku wygrania obydwu postępowań – tłumaczy pan Mirosław.

Wysokość zadośćuczynienia

Wysokość zadośćuczynienia w pozwie należy wyznaczyć samemu adekwatnie do swojej indywidualnej sytuacji związanej z opieką nad osobą z niepełnosprawnością.

Sąd stwierdził w sprawie pana Mirosława, że Skarb Państwa jest odpowiedzialny za szkody wyrządzone przepisami niezgodnymi z prawem.

- Jednocześnie oddalił żądanie zadośćuczynienia ze względu na nie dość przekonujące udowodnienie przeze mnie zaciągania pożyczek itp. na zakup środków żywnościowych i leczenie. Nie uwzględnił również żądania wpłaty do ZUS różnicy w składkach na ubezpieczenie społeczne między świadczeniem pielęgnacyjnym a zasiłkiem dla dorosłych – mówi pan Mirosław. – Jednocześnie sąd, uzasadniając ustnie wyrok, stwierdził, że kwota 33 tys. zł z odsetkami nie stanowi różnicy między świadczeniem pielęgnacyjnym a zasiłkiem dla dorosłych – a jest tym, co nazywane jest odszkodowaniem – dodaje.

Wyrok nie jest jeszcze prawomocny. Odwołać od niego może się zarówno Skarb Państwa, jak i pan Mirosław.

- Wystąpiłem o sporządzenie i wydanie uzasadnienia wyroku na piśmie. Po jego analizie zdecyduję, co dalej – konkluduje Mirosław Sobolewski.