10 pytań od rodziców i opiekunów. Prawnicy odpowiadają

Jednymi z najczęstszych pytań, kierowanych do doradców i prawników Centrów Integracja w dziale „Zapytaj doradcę”, są te dotyczące opieki nad dzieckiem lub osobą dorosłą. Prezentujemy 10 odpowiedzi, które przydadzą się nie tylko osobom, które zadały poniższe pytania.

1. Kto orzeka o konieczności sprawowania opieki?

Czy córce po diagnozie „zespół Aspergera” należy się pkt 7 w orzeczeniu i jakie są ku temu podstawy prawne?

Konieczność sprawowania opieki oznacza całkowitą zależność osoby od otoczenia, polegającą na pielęgnacji w zakresie higieny osobistej i karmienia lub pomocy w wykonywaniu czynności samoobsługowych, prowadzeniu gospodarstwa domowego oraz ułatwianiu kontaktów ze środowiskiem.

O konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie zmniejszoną możliwością samodzielnej egzystencji decyduje zespół orzekający, który każdy wniosek o wydanie orzeczenia rozstrzyga indywidualnie.

Podstawę prawną stanowi tu Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 1110).

Piotr Wojtewicz, aplikant adwokacki

2. Opiekunka z MOPS

Mój tata jest po amputacji nogi. Ma znaczny stopień niepełnosprawności. Do niedawna przychodziła kilka razy w tygodniu pani do pomocy (z MOPS). Teraz okazuje się, że prawdopodobnie to była dobra wola urzędniczek i nikt już się nie pojawia. Czy jest jakiś paragraf/przepis i podstawa prawna do ubiegania się o taką pomoc?

Kwestię zakresu wsparcia z MOPS reguluje Ustawa z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. 2016.930 z późn. zm.). Ustawa przyznaje spory zakres kompetencji ośrodkom pomocy społecznej w ocenie potrzeb osób ubiegających się o wsparcie, zwłaszcza w zakresie pomocy socjalnej. Dlatego każdorazowo najlepiej osobiście kontaktować się z odpowiednimi instytucjami wspierającymi osoby niepełnosprawne w związku z ich trudną sytuacją finansową czy koniecznością opieki nad nimi, aby uzyskać dokładne informacje w przedmiocie wsparcia. Będzie to przede wszystkim właściwy miejscowo ośrodek pomocy społecznej.

Po dokładnym przedstawieniu stanu faktycznego odpowiedni organ będzie mógł stwierdzić, czy jest możliwość do skorzystania z odpowiedniej formy wsparcia, np. zasiłków czy świadczeń niepieniężnych, w tym np. usług opiekuńczych.

Warto pisemnie przedstawić sytuację i poprosić o zajęcie stanowiska w kwestii rozwiązania problemu osoby potrzebującej.

dr Michał Urban, radca prawny

3. Mieszkanie chronione dla matki z niepełnosprawnym dzieckiem

Mam niepełnosprawną córkę, która ma 4 latka. Spełniam wszystkie warunki, aby otrzymać mieszkanie chronione. Jakie formalności muszę załatwić?

Przede wszystkim należy znaleźć organizację pozarządową realizującą projekt związany z mieszkaniami chronionymi, a także udać się do właściwego według miejsca zamieszkania ośrodka pomocy społecznej. Zgodnie bowiem z art. 53 ust. 1 Ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej pobyt w mieszkaniu chronionym może być przyznany osobie, która:

• ze względu na trudną sytuację życiową,
• wiek,
• niepełnosprawność lub chorobę

potrzebuje wsparcia w funkcjonowaniu w codziennym życiu, ale nie wymaga usług w zakresie świadczonym przez jednostkę całodobowej opieki. Dotyczy to w szczególności osób z zaburzeniami psychicznymi, opuszczających pieczę zastępczą w rozumieniu przepisów o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, np. młodzieżowy ośrodek wychowawczy, zakład dla nieletnich, a także cudzoziemców spełniających określone w ustawie warunki.

Mieszkanie chronione jest formą pomocy społecznej przygotowującą osoby tam przebywające, pod opieką specjalistów, do prowadzenia samodzielnego życia lub zastępującą pobyt w placówce zapewniającej całodobową opiekę. Mieszkanie chronione zapewnia warunki samodzielnego funkcjonowania w środowisku, w integracji ze społecznością lokalną. Może być prowadzone przez każdą jednostkę organizacyjną pomocy społecznej lub organizację pożytku publicznego.

Grzegorz Jaroszczyk, prawnik

4. Osobny pokój dla dziecka

Jak mogę się starać o osobny pokój dla dziecka, jeśli nie mam w orzeczeniu wpisane, że wymaga ono osobnego pomieszczenia?

Przede wszystkim należy wystąpić z wnioskiem o ponowne wydanie orzeczenia uwzględniającego zmianę stanu zdrowia dziecka z niepełnosprawnością, które uzasadnia potrzebę zamieszkiwania w oddzielnym pokoju. Składany wniosek powinien wtedy zawierać odpowiednie uzasadnienie (podstawa prawna: § 15 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności).

Zgodnie z regulacją zawartą w art. 6 ust. 1 Ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, organami właściwymi w sprawie orzekania o niepełnosprawności są powiatowe zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności. Przepisy ww. ustawy oraz aktów wykonawczych do niej wydanych regulują, jakie dodatkowe wskazania, oprócz ustalenia niepełnosprawności oraz jej stopnia, powinny zawierać orzeczenia.

Między innymi w orzeczeniu takim wskazuje się na konieczność korzystania przez osobę zainteresowaną z prawa do zamieszkiwania w oddzielnym pokoju. Natomiast zgodnie z § 5 ust. 1 pkt 4 Rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności przy ocenie, czy taka konieczność zachodzi, bierze się pod uwagę rodzaj niepełnosprawności, w szczególności, czy osoba porusza się na wózku inwalidzkim, jest leżąca, ma znaczne ograniczenia w przyjmowaniu pokarmów i innych czynnościach fizjologicznych.

Konstrukcja tego zapisu ma jednak charakter ogólny i otwarty, zawiera pewne wskazówki, ale z uwagi na zapis „w szczególności” pozwala organowi na indywidualną ocenę przesłanek i odniesienie się do konkretnego stanu faktycznego. Organ orzekający w tym przedmiocie powinien zatem brać pod uwagę nie tylko wymienione w tym przepisie kryteria, ale także wszystkie okoliczności ustalone w sprawie, dotyczące aktualnego stanu zdrowia osoby zainteresowanej oraz zakres i rodzaj ograniczeń w codziennym funkcjonowaniu spowodowanych naruszoną sprawnością organizmu. Organ powinien także uzasadnić swoje stanowisko.

dr Michał Urban, radca prawny

5. Świadczenie pielęgnacyjne a pobyt dziecka w internacie

Syn chodzi do szkoły specjalnej i przebywa w internacie z całodobową opieką. Zawożę go w poniedziałek, a odbieram w piątek. Czy należy się mi świadczenie pielęgnacyjne?

W przypadku, gdy dziecko nie przebywa w ośrodku zapewniającym całodobową opiekę więcej niż 5 dni w tygodniu, jak najbardziej świadczenie pielęgnacyjne powinno być wypłacane. Oczywiście pod warunkiem, że spełnione są wszystkie inne przesłanki.

Zgodnie z art. 17 ust. 2 Ustawy o świadczeniach rodzinnych, świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje m.in. wtedy, gdy osoba niepełnosprawna wymagająca opieki została umieszczona w placówce zapewniającej całodobową opiekę, w tym w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym, z wyjątkiem podmiotu wykonującego działalność leczniczą, i korzysta w niej z całodobowej opieki przez więcej niż 5 dni w tygodniu.

Grzegorz Jaroszczyk, prawnik

6. Specjalny zasiłek opiekuńczy a emerytura

Jestem niepełnosprawnym I stopnia, a moją opiekunką jest żona, która otrzymuje specjalny dodatek w kwocie 520 zł/mies. Czy jak przejdzie na emeryturę, ten dodatek opiekuńczy zostanie jej odebrany?

Zgodnie z art. 16a ust. 8 pkt 1 lit. a) Ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. 2016, poz. 1518 z późn. zm.) specjalny zasiłek opiekuńczy nie przysługuje, jeżeli osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do emerytury. W związku z powyższym, gdy zostanie ustalone prawo do emerytury, żonie nie będzie już niestety przysługiwał specjalny zasiłek opiekuńczy.

Warto wiedzieć, że zgodnie z art. 16a ww. Ustawy opiekunowie dorosłych osób niepełnosprawnych mogą starać się o specjalny zasiłek opiekuńczy. Jednak przysługuje on tylko osobom, na których, zgodnie z przepisami ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy, ciąży obowiązek alimentacyjny, czyli m.in. pokrewieństwo 1. i 2. stopnia (np. dzieci – rodzice, rodzeństwo), a także małżonkom, jeżeli nie podejmują zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania stałej opieki nad osobą niepełnosprawną.

dr Michał Urban, radca prawny

7. Specjalny zasiłek opiekuńczy na rodzica

Moja mama ma 74 lata, jest emerytką, która ma wydane w 1999 roku orzeczenie lekarza ZUS o całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji. Orzeczenie jest wydane bezterminowo. Ojciec mój (mąż mamy) żyje i ma 76 lat, jest emerytem i leczy się na cukrzycę. Czy mogę starać się o specjalny zasiłek opiekuńczy w OPS?

Zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego dzieci też mogą być zobowiązane do alimentacji swoich rodziców, co uprawnia je do wystąpienia o przyznanie zasiłku opiekuńczego. We wniosku należy zawrzeć informację o trudnej sytuacji finansowej rodziców oraz niezdolności sprawowania opieki przez męża/żonę osoby z niepełnosprawnością. Do wniosku należy załączyć aktualne orzeczenie o niepełnosprawności.

Zgodnie z art. 3 pkt 21 Ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych ilekroć w ustawie jest mowa o znacznym stopniu niepełnosprawności – oznacza to:

• niepełnosprawność w stopniu znacznym w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych,
• całkowitą niezdolność do pracy i samodzielnej egzystencji orzeczoną na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,
• stałą albo długotrwałą niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym i do samodzielnej egzystencji albo trwałą lub okresową całkowitą niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym i do samodzielnej egzystencji orzeczoną na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników w celu uzyskania świadczeń określonych w tych przepisach,
• posiadanie orzeczenia o zaliczeniu do I grupy inwalidów,
• niezdolność do samodzielnej egzystencji orzeczoną na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych lub przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Specjalny zasiłek opiekuńczy wynosi obecnie 520 zł na miesiąc. Zależny jest od dochodu. Przysługuje, jeżeli łączny dochód rodziny osoby sprawującej opiekę oraz rodziny osoby wymagającej opieki w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty 764 zł netto miesięcznie.

Więcej informacji nt. specjalnego zasiłku opiekuńczego znajduje na naszym portalu.

Grzegorz Jaroszczyk, prawnik

8. Świadczenie na opiekę nad dorosłym członkiem rodziny

Jestem opiekunem osoby dorosłej, która ma od urodzenia dziecięce porażenie mózgowe, jest osobą niechodzącą. Jej rodzice nie żyją, a mój mąż jest jej bratem. Rodzeństwo nie chciało podjąć się opieki nad nią, więc ja zostałam opiekunem. Zajmuję się nią od 20 lat, ale świadczenie pielęgnacyjne przyznano mojemu mężowi. A co ze mną? Dlaczego to nie mi się ono należy?

To, komu przysługuje świadczenie pielęgnacyjne, reguluje art. 17 Ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych. W świetle tych wytycznych ustawodawca nie przewidział, aby osoba niespokrewniona mogła otrzymywać świadczenie pielęgnacyjne z tytułu opieki nad np. siostrą męża. Wynika to z faktu, że na osobie niespokrewnionej nie ciąży obowiązek alimentacyjny.

Grzegorz Jaroszczyk, prawnik

9. Jak zostać opiekunem prawnym lub faktycznym?

Jestem siostrą niepełnosprawnego brata, któremu zostały amputowane obie kończyny dolne oraz kończyna lewej ręki. Co muszę zrobić, aby zostać prawnym opiekunem mojego brata?

Opiekun prawny to osoba, która jest ustanawiana w przypadku ubezwłasnowolnienia całkowitego danej osoby. W tym wypadku pierwszym krokiem byłoby złożenie wniosku do sądu okręgowego o ubezwłasnowolnienie, o ile dana osoba rzeczywiście nie jest w stanie pokierować swoim postępowaniem, co jest przesłanką ubezwłasnowolnienia. Sam fakt ciężkich urazów ciała trudno uznać za wystarczający.

Natomiast żeby zostać opiekunem faktycznym, czyli sprawować bezpośrednią pieczę nad pełnoletnią osobą z niepełnosprawnością, wystarczy opiekowanie się nią. Podjęcie opieki nie jest jednak równoznaczne z nabyciem prawa do zasiłku lub innych świadczeń. Przyznanie ich zależy bowiem m.in. od sytuacji rodzinnej osoby z niepełnosprawnością, dochodu rodziny, tego w jakim wieku niepełnosprawny uległ wypadkowi.

Warto udać się do wydziału świadczeń rodzinnych w gminie, aby zapoznać się szczegółowo z możliwością uzyskania świadczenia z tytułu opieki nad pełnoletnią osobą z niepełnosprawnością.

Grzegorz Jaroszczyk, prawnik

10. Z jakiego tytułu można ubiegać się o 4000 zł?

Nasze dziecko urodziło się z wadą serca. Czy możemy starać się o 4000 zł jednorazowej zapomogi?

Jednorazowe świadczenie w wysokości 4000 zł przysługuje z tytułu urodzenia dziecka, u którego zdiagnozowano ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą jego życiu, powstałe w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu.

Upośledzenie lub chorobę stwierdza w zaświadczeniu lekarz ubezpieczenia zdrowotnego, posiadający specjalizację II stopnia lub tytuł specjalisty w dziedzinie: położnictwa i ginekologii, perinatologii lub neonatologii. Wniosek o wypłatę jednorazowego świadczenia składa się w terminie 12 miesięcy od dnia narodzin dziecka. Wniosek złożony po terminie nie będzie rozpatrzony.

Ważne! Matka dziecka musiała pozostawać pod opieką medyczną nie później niż od 10. tygodnia ciąży do porodu.

Piotr Wojtewicz, aplikant adwokacki

To tylko 10 odpowiedzi na ważne pytania dotyczące opieki nad dzieckiem lub dorosłym z niepełnosprawnością, spośród zebranych w publikacji „Zapytaj doradcę: 25 praktycznych porad. Rodzice i opiekunowie”. Więcej odpowiedzi na pytania prawników i doradców Centrów Integracja znaleźć ich można na portalu Niepelnosprawni.pl w dziale Zapytaj doradcę.