Zanim grypa zacznie szaleć

Gorąca kąpiel, herbata malinowa i witamina C to najpopularniejsze metody, aby „nie dać się grypie”. Przeciwko grypie można się też zaszczepić! Aby zachować odporność, trzeba to robić co roku między sierpniem a listopadem. 

Grypa to choroba zakaźna
Wywołują ją wirusy, które podlegają częstym zmianom genetycznym, tzw. mutacjom. Zmiany te powodują, że przy każdym zachorowaniu organizm człowieka ma do czynienia z trochę innym wirusem grypy i za każdym razem nasz układ odpornościowy musi nauczyć się z nim walczyć. To dlatego w każdym sezonie na grypę choruje tak wiele osób, a większość z nas przechodziła ją kilka, kilkanaście razy w życiu.

Grypa pojawia się sezonowo - od września do marca - i nie jest „zwykłym przeziębieniem”, na które można zachorować w dowolnym okresie roku, kiedy dochodzi do zmiany warunków atmosferycznych. Grypa może być groźna dla zdrowia i życia – zwłaszcza w przypadku osób z chorobami płuc, serca lub cukrzycą. U wszystkich chorych może doprowadzić do powikłań – np. zapalenia oskrzeli lub ucha i – nieco rzadziej – zapalenia mięśnia sercowego, nerwów, mózgu, a u osób starszych i przewlekle chorych - nawet do śmierci. 

Objawy grypy pojawiają się nagle – w ciągu zaledwie kilku godzin. Najważniejszymi z nich są: wysoka gorączka – powyżej 38 stopni C, dreszcze, suchy (czyli bez odpluwania) i męczący kaszel, katar.  Przy grypie mogą też pojawić się: krwawienie z nosa, silne bóle głowy i mięśni, uczucie rozbicia i całkowitego wyczerpania, wymioty i biegunka. Choroba ustępuje po upływie ok. tygodnia. Najdłużej utrzymują się kaszel – nawet przez siedem kolejnych dni - oraz osłabienie – do trzech tygodni po ustąpieniu ostrych objawów. Dla rozróżnienia - przeziębienie „wykluwa się” długo i powoli, rzadko towarzyszy mu gorączka, bóle głowy i mięśni, za to często – mokry kaszel, ból gardła, kichanie i zaleganie wydzieliny w nosie.

Lekarze najczęściej rozpoznają grypę już po rozmowie z pacjentem. Ale istnieją też badania specjalistyczne, które potwierdzają zachorowanie na grypę i określają konkretny podtyp wirusa grypy – np. badania krwi lub wymaz z gardła.  

Chory na grypę zaraża innych
I to nie tylko w trakcie trwania choroby, ale już na 2-3 dni przed wystąpieniem objawów i ok. 3-5 dni po ich ustaniu. Grypą można zarazić się drogą kropelkową, a najbardziej zagrożone są osoby, które przebywają w odległości ok. 1 metra od chorego. Gdy chory mówi, ziewa, kaszle lub kicha, razem z kropelkami śliny wydala wirusa, który trafia do dróg oddechowych innych osób, rozwija się w ich organizmach i wywołuje objawy grypowe. Zarażenie może również wystąpić poprzez kontakt bezpośredni – jeśli np. chory dotyka swojego nosa podczas oczyszczania go chusteczką, a potem podaje rękę innym. Od momentu zarażenia może upłynąć od jednego do sześciu dni zanim pojawią się pierwsze oznaki choroby, ale najczęściej okres tzw. wylęgania grypy wynosi ok. 3 dni.

Wirusy grypy są bardzo wrażliwe na wysoką temperaturę – giną przy 60-70 stopniach C. Przy 20 stopniach C żyją 8 godzin, przy 4 stopniach – 48 godzin, a w lodzie mogą przetrwać wiele lat. Warto też wiedzieć, że na powierzchniach porowatych utrzymują się przez 12 godzin, na ubraniach, szalikach i chusteczkach do nosa wielokrotnego użycia - przez 15 minut (lepiej więc używać jednorazowych), a na rękach – ok. 5-10 minut. Stąd też jednym z głównych zaleceń w profilaktyce grypy jest częste mycie dłoni – pod ciepłą wodą płynącą z kranu przez 20 sekund, po uprzednim namydleniu rąk do wysokości nadgarstków mydłem lub innym środkiem dezynfekującym.  

Zgodnie z zaleceniami Ministerstwa Zdrowia, zaszczepić się przeciwko grypie powinny w pierwszej kolejności osoby przewlekle chore (np. z astmą, cukrzycą, niewydolnością układów krążenia i oddychania, niewydolnością nerek), osoby z obniżoną odpornością, seniorzy, osoby, które przebywają lub pracują w dużych skupiskach ludzkich lub mają częsty kontakt z osobami potencjalnie zainfekowanymi, np. pensjonariusze domów opieki, domów dziecka, pracownicy służby zdrowia, szkolnictwa, handlu, transportu, osoby pracujące na otwartej przestrzeni, narażone na zmiany temperatury i niekorzystne warunki atmosferyczne (wiatry, deszcze itp.), a także kobiety w II i III trymestrze ciąży.

Jeśli chcesz się zaszczepić
Szczepionka zawiera zabite wirusy grypy lub ich fragmenty pozbawione działania chorobotwórczego. Podawana jest u dorosłych najczęściej w mięsień ramienny, a u dzieci - w boczną część uda. Po szczepieniu komórki obronne naszego organizmu potrafią rozpoznać żywego wirusa i szybciej rozpoczynają zwalczanie go.

Szczepienie przeciwko grypie należy wykonywać co roku tuż przed tzw. sezonem grypowym, czyli w okresie od końca sierpnia do początku listopada. Ponieważ wirus grypy podlega szybkim przeobrażeniom, szczepionka musi być co roku aktualizowana dla nowego podtypu wirusa. Każdego roku między lutym a kwietniem, zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), izoluje się wirusy i tworzy szczepionkę obowiązującą w danym sezonie grypowym. Aktualna szczepionka na przełomie lata i jesieni trafia do aptek.

Aby zaszczepić się przeciwko grypie, trzeba udać się do lekarza pierwszego kontaktu lub rodzinnego, aby sprawdził, czy nie ma żadnych przeciwwskazań do szczepienia. Tych na szczęście nie jest wiele: np. ostra choroba infekcyjna, uczulenie na substancje zawarte w szczepionce (białko jaja kurzego) albo  użyte podczas produkcji szczepionki (np. formaldehyd), a także przetaczanie krwi w przeciągu ostatnich sześciu tygodni. Szczepionka nie może być podana także kobietom, które są w I trymestrze ciąży.

Receptę na szczepionkę wypisuje również lekarz. Można ją kupić w aptece, a szczepienie wykonać w publicznej przychodni zdrowia, w prywatnym gabinecie lekarskim lub w stacjach sanitarno – epidemiologicznych. Często też, aby oszczędzić pacjentowi kłopotu chodzenia do apteki, publiczne i prywatne przychodnie zdrowia dysponują już wcześniej zakupionymi szczepionkami.  

U ok. 10-30 proc. osób po szczepieniu mogą wystąpić objawy poszczepienne, np. złe samopoczucie, nieznaczny wzrost temperatury, poczucie rozbicia, zaczerwienienie i bolesność w miejscu ukłucia. Zwykle objawy te mijają po dwóch dniach. U osób uczulonych na składniki szczepionki mogą pojawić się reakcje alergiczne w postaci obrzęku, napadu astmy oskrzelowej lub wstrząsu anafilaktycznego. Dlatego też istotne jest, aby przed szczepieniem skonsultować się ze swoim lekarzem.

Jeśli sam kupujesz szczepionkę
Pamiętaj, że ogromny wpływ na bezpieczeństwo i skuteczność szczepionki mają warunki jej przechowywania i transportu. Ministerstwo Zdrowia przypomina, że szczepionka jest lekiem pochodzenia biologicznego, dlatego musi być trzymana w warunkach tzw. „zimnego łańcucha”, czyli w temperaturze między +2 a +8 stopni C. Po zakupieniu w aptece powinna być w jak najkrótszym czasie przetransportowana - w opakowaniu zabezpieczającym przed zmianami temperatury - do miejsca użycia (gabinet szczepień) lub umieszczona w lodówce, jeśli wizyta w punkcie szczepień jest w późniejszym terminie. W lodówce należy umieścić szczepionkę na środkowej półce - zabezpieczywszy ją przed dosunięciem do tylnej ściany lodówki (grozi zamrożeniem) oraz uszkodzeniem opakowania (najlepiej przechowywać ją w zamykanej torebce foliowej). Szczepionki nie należy umieszczać na drzwiach lodówki, ponieważ jest tam narażona na największe wahania temperatury. Nigdy nie można wkładać jej do zamrażalnika w lodówce lub oddzielnej zamrażarki. 

Szczepionki mogą być transportowane bez specjalistycznych opakowań wyłącznie wtedy, gdy temperatura powietrza nie przekracza 25 stopni C, a czas przewozu nie jest dłuższy niż 60 minut. W przeciwnym wypadku konieczne jest zastosowanie opakowania termoizolacyjnego (np. torba termiczna, pudełko ze styropianu z wkładem chłodzącym, termos).

Higiena i wzmacnianie odporności
To wciąż jednak najskuteczniejsze metody ochrony przed grypą. W okresie jesienno – zimowym pamiętaj o odpowiednim ubiorze, aby nie dopuścić do wychłodzenia lub przegrzania organizmu. Jeśli zmokniesz lub przemarzniesz, po przyjściu do domu weź ciepłą kąpiel i wypij coś gorącego, np. herbatę z sokiem malinowym. Regularnie zażywaj witaminę C, która utrudnia przenikanie drobnoustrojów przez błony śluzowe, i unikaj dużych skupisk ludzi – tam ryzyko zarażenia grypą jest największe.

Jeśli już zachorujesz na grypę, najlepiej zostań w domu – nie chodź do pracy, do szkoły, nie wychodź na ulicę. Często wietrz pomieszczenia, w których przebywasz. W obecności innych osób trzymaj się przynajmniej 1 metr od nich, gdy kichasz lub kaszlesz - zakrywaj nos i usta chusteczką higieniczną a potem natychmiast wyrzuć ją do kosza. Unikaj przytulania się do innych, całowania ich, a nawet podawania im dłoni podczas powitania. Nie dotykaj też swoich oczu, nosa lub ust nieumytymi dłońmi.