Usługi opiekuńcze zwykłe i specjalistyczne. Czym są i jak je uzyskać?

Usługi opiekuńcze to różne formy pomocy, którą mogą otrzymać osoby chore, starsze, z niepełnosprawnością i samotne w ramach systemu wsparcia społecznego. Podpowiadamy, czym są usługi opiekuńcze, jakie są ich rodzaje oraz jak i gdzie je uzyskać.

Spis treści:

1. Usługi opiekuńcze – co to jest i komu przysługują?
2. Usługi opiekuńcze zwykłe – zakres usług
3. Specjalistyczne usługi opiekuńcze – co to jest i komu przysługują?
4. Specjalistyczne usługi opiekuńcze – zakres usług
5. Specjalistyczne usługi opiekuńcze dla osób z zaburzeniami psychicznymi – co to jest i zakres usług
6. Usługi opiekuńcze zwykłe i specjalistyczne – kto je przyznaje?
7. Usługi opiekuńcze zwykłe i specjalistyczne – jak załatwić?
8. Usługi opiekuńcze zwykłe i specjalistyczne – ile kosztują?

Usługi opiekuńcze – co to jest i komu przysługują?

Usługi opiekuńcze to jedna z form pomocy udzielanej w ramach systemu wsparcia socjalnego. Mogą z niej skorzystać osoby z niepełnosprawnościami, a także osoby chore krótkoterminowo albo przewlekle, osoby starsze i osoby samotne, jeśli potrzebują na co dzień pomocy innych osób, a nie mogą jej uzyskać od osób, które wspólnie z nią mieszkają (np. równie chory współmałżonek) i innych członków rodziny, tzw. wstępnych i zstępnych, czyli dzieci, wnuków, sióstr, braci, dalszej rodziny.

Usługi opiekuńcze dzielą się na 3 rodzaje:

• Usługi opiekuńcze zwykłe,
• Specjalistyczne usługi opiekuńcze,
• Specjalistyczne usługi opiekuńcze dla osób z zaburzeniami psychicznymi.

Usługi opiekuńcze zwykłe – zakres usług

Usługi opiekuńcze obejmują pomoc w 4 obszarach:

1. Zaspokajanie codziennych potrzeb życiowych podopiecznego, w tym m.in.:
   • zakup artykułów spożywczych i przemysłowych koniecznych do prowadzenia gospodarstwa domowego,
   • przygotowywanie (lub dostarczanie) prostych posiłków według diety zaleconej przez lekarza,
   • karmienie podopiecznego.
2.  Opieka higieniczna nad podopiecznym i jego otoczeniem, w tym m.in.:
   • sprzątanie pomieszczeń, w których przebywa podopieczny (w tym także np. mycie okiem i pranie dywanów),
   • dbanie o sprzęty codziennego użytku (np. ścieranie kurzy, mycie naczyń, pranie, wynoszenie śmieci),
   • utrzymywanie w czystości urządzeń sanitarnych,
   • utrzymywanie higieny osobistej podopiecznego poprzez: mycie, czesanie, kąpiel, pomoc w załatwianiu potrzeb fizjologicznych, utrzymywanie w czystości bielizny osobistej i pościeli, pomoc przy ubieraniu.
3. Zabiegi pielęgnacyjne zalecone przez lekarza, w tym m.in.:
   • podawanie leków,
   • zamawianie wizyt lekarskich,
   • realizacja recept w aptece,
   • kontakt z lekarzem w sprawach dotyczących zdrowia podopiecznego (zwłaszcza w sytuacjach pogorszenia się stanu zdrowia podopiecznego).
4. Zapewnienie, w miarę możliwości, kontaktów podopiecznego z otoczeniem, w tym m.in.:
   • podtrzymywanie kondycji psychofizycznej podopiecznego, np. zachęcanie do i towarzyszenie w aktywności fizycznej (np. spacery) i intelektualnej (np. rozmowy, czytanie prasy i książek, rozwiązywanie krzyżówek, gry planszowe),
   • pomoc w załatwianiu spraw urzędowych w uzgodnieniu z podopiecznym,
   • pomoc w kontaktach ze społecznością lokalną.

Specjalistyczne usługi opiekuńcze – co to jest i komu przysługują?

Specjalistyczne usługi opiekuńcze to usługi opiekuńcze dostosowane do szczególnych potrzeb wynikających z typu schorzenia lub niepełnosprawności. Takie usługi nie mogą być świadczone przez zwykłych opiekunów, ale osoby ze specjalistycznym przygotowaniem zawodowym, np. pielęgniarkę, psychologa, pedagoga, logopedę, pracownika socjalnego, terapeutę zajęciowego, asystenta osoby niepełnosprawnej, rehabilitanta.

O wsparcie w postaci specjalistycznych usług opiekuńczych mogą ubiegać się osoby z niepełnosprawnościami, niesamodzielne, niezaradne z powodu różnych zaburzeń (innych niż psychiczne) oraz osoby samotne. Warunkiem uzyskania takiej pomocy jest fakt, że osoby te wymagają indywidualnego wsparcia, ponieważ w wyniku pogłębiającej się choroby nie są w stanie zaspokoić swoich podstawowych potrzeb życiowych.

Specjalistyczne usługi opiekuńcze – zakres usług

Specjalistyczne usługi opiekuńcze obejmują następujące obszary wsparcia:

1. Uczenie i rozwijanie u podopiecznego umiejętności niezbędnych do samodzielnego życia, a zwłaszcza:
   • kształtowanie umiejętności: zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych i funkcjonowania w społeczeństwie,
   • motywowanie podopiecznego do aktywności, leczenia i rehabilitacji,
   • prowadzenie treningów umiejętności samoobsługi (np. dbałości o higienę i wygląd, wykonywanie czynności porządkowych i gospodarczych),
   • prowadzenie treningów społecznych (np. utrzymywania relacji z domownikami, w miejscu nauki, pracy, z sąsiadami, korzystania z usług różnych instytucji, organizacji czasu wolnego),
   • wspieranie i asystowanie w codziennych czynnościach życiowych,
   • podejmowanie interwencji i pomoc rodzinie podopiecznego (np. kształtowanie właściwych relacji z chorym, niepełnosprawnym, samotnym członkiem rodziny, poradnictwo w sytuacjach kryzysowych, wsparcie psychologiczne, rozmowy terapeutyczne),
   • pomoc w załatwianiu spraw urzędowych (np. w uzyskaniu świadczeń społecznych, w wypełnieniu i dostarczeniu dokumentów),
   • wspieranie i pomoc w uzyskaniu zatrudnienia (np. szukanie ofert pracy, pomoc w napisaniu dokumentów aplikacyjnych i zebraniu dokumentów potrzebnych do zatrudnienia oraz przygotowaniu się do rozmowy kwalifikacyjnej),
   • pomoc w gospodarowaniu pieniędzmi (np. nauka planowania budżetu, asystowanie przy zakupach i dokonywaniu opłat, pomoc w uzyskaniu ulg w opłatach).
2. Pielęgnację podopiecznego, jako element procesu leczenia, w tym pomoc w:
   • uzyskaniu dostępu do świadczeń zdrowotnych,
   • uzgadnianiu i pilnowaniu terminów wizyt lekarskich, badań diagnostycznych i zabiegów medycznych,
   • zamawianiu i kupowaniu leków w aptece, a także pilnowaniu przyjmowania leków (również monitoring ewentualnych skutków ubocznych ich przyjmowania),
   • dotarciu do placówek służby zdrowia i rehabilitacyjnych,
   • w szczególnych przypadkach: zmiana opatrunków, mycie i pomoc w załatwianiu potrzeb fizjologicznych, pomoc w korzystaniu ze środków pomocniczych.
3. Rehabilitację fizyczną i usprawnianie zaburzonych funkcji organizmu podopiecznego zgodnie z zaleceniami lekarza, specjalisty rehabilitacji ruchowej lub fizjoterapii, jak również współpraca ze specjalistami w psychologiczno-pedagogicznym i edukacyjno-terapeutycznym wsparciu podopiecznego.

Specjalistyczne usługi opiekuńcze dla osób z zaburzeniami psychicznymi – co to jest i zakres usług

Specjalistyczne usługi opiekuńcze dla osób z zaburzeniami psychicznymi to szczególny rodzaj specjalistycznych usług opiekuńczych udzielanych osobom, które z powodu choroby psychicznej lub niepełnosprawności intelektualnej mają poważne trudności w codziennym funkcjonowaniu, a zwłaszcza z relacjach z otoczeniem, edukacji, zatrudnieniu i realizacji spraw bytowych.

Specjalistyczne usługi opiekuńcze dla osób z zaburzeniami psychicznymi świadczone są również przez osoby z kwalifikacjami do zawodu m.in. psychologa, pedagoga, logopedy, pracownika socjalnego, terapeuty zajęciowego lub innej profesji dającej wiedzę i umiejętności pozwalające świadczyć tego rodzaju usługi. Dodatkowo specjaliści świadczący usługi specjalistyczne dla osób z zaburzeniami psychicznymi muszą mieć zaliczony co najmniej półroczny staż (m.in. w szpitalu psychiatrycznym, w środowiskowym domu samopomocy, domu pomocy społecznej dla osób z niepełnosprawnością intelektualną albo placówce oświatowej lub terapeutycznej dla dzieci/młodzieży z zaburzeniami rozwoju lub niepełnosprawnością intelektualną) albo poświadczyć doświadczenie nabyte podczas realizacji takich usług.

W zakresie specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi mieszczą się usługi specjalistyczne (wymienione w rozdziale powyżej) oraz usługi dodatkowe, a mianowicie:

1. Pomoc mieszkaniowa dla podopiecznego (np. w uzyskaniu mieszkania, organizacji drobnych napraw i remontów, likwidacji barier architektonicznych, kształtowaniu prawidłowych relacji z sąsiadami),
2. Zapewnienie dzieciom i młodzieży z zaburzeniami psychicznymi lub niepełnosprawnością intelektualną dostępu do zajęć rehabilitacyjnych i rewalidacyjno-wychowawczych, jeśli nie mają takiego dostępu zapewnionego.

Usługi opiekuńcze zwykłe i specjalistyczne – kto je przyznaje?

Świadczenia z zakresu usług opiekuńczych, specjalistycznych usług opiekuńczych i specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi przyznają ośrodki pomocy społecznej (OPS) właściwe dla miejsca zamieszkania osoby, która ubiega się o takiego rodzaju wsparcie.

Usługi opiekuńcze świadczone są w domu podopiecznego i – zgodnie z potrzebami – w jego najbliższym otoczeniu. Usługi opiekuńcze nie są świadczone przez pracowników OPS, ale przez pracowników (opiekunów) z firm zewnętrznych, które podpisały odpowiednie umowy z OPS, dlatego zakres i standard usług mogą być różne w różnych miejscach Polski.

Z kolei specjalistyczne usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze dla osób z zaburzeniami psychicznymi świadczone są w porozumieniu ze specjalistycznymi placówkami terapeutycznymi zarówno w domu podopiecznego, jak również w ośrodkach wsparcia, takich jak środowiskowe domy samopomocy, kluby samopomocy, dzienne domy pomocy.

Usługi opiekuńcze zwykłe i specjalistyczne – jak załatwić?

Krok 1

Zgłoś do miejscowego ośrodka pomocy społecznej (OPS) potrzebę skorzystania z usług opiekuńczych zwykłych lub specjalistycznych.

Możesz to zrobić samodzielnie, jako osoba potrzebująca takiego wsparcia, lub skorzystać z pomocy osoby bliskiej, zaprzyjaźnionej. Przepisy nie wskazują dokładnie, w jakiej formie ma być zgłoszona taka prośba. Możesz to zrobić telefonicznie – dzwoniąc do ośrodka, ustnie podczas wizyty w OPS albo na piśmie. Bez względu na formę, którą wybierzesz, będziesz musiał dokładnie opisać swoją sytuację zdrowotną, osobistą, mieszkaniową, materialną, wskazać, jakiej konkretnie pomocy potrzebujesz i uzasadnić swoją prośbę, aby pracownik socjalny mógł prawidłowo ocenić Twoją sytuację.

Krok 2

Poczekaj na wywiad środowiskowy.

Wywiad środowiskowy to wizyta pracownika socjalnego w domu osoby ubiegającej się o wsparcie społeczne – w tej sytuacji usług opiekuńczych zwykłych lub specjalistycznych. To forma rozmowy, podczas której pracownik OPS zbiera dodatkowe informacje, aby ocenić konieczność świadczenia usług opiekuńczych oraz ich faktyczny zakres, czyli jaka pomoc jest Tobie naprawdę potrzebna.

Uwaga! Jeśli nie wyrazisz zgody na wywiad środowiskowy, to OPS odrzuci Twoją prośbę o wsparcie w postaci usług opiekuńczych.

Krok 3

Zbierz i przekaż OPS dokumenty, o które poprosi Cię pracownik socjalny. I znowu – przepisy nie określają, jakie dokumenty należy dołączyć do wniosku o przyznanie usług opiekuńczych zwykłych i specjalistycznych, ale musisz liczyć się z tym, że pracownik socjalny może poprosić Cię o:

• dowód osobisty lub inny dokument potwierdzający tożsamość,
• jeśli usługi mają być świadczone dziecku – skrócony odpis aktu urodzenia dziecka lub książeczka zdrowia dziecka (do wglądu),
• jeśli jesteś cudzoziemcem – dokument określający jaki jest Twój status w Polsce,
• decyzję w sprawie przyznania renty, emerytury, świadczenia przedemerytalnego, emerytury pomostowej, renty socjalnej itp.,
• orzeczenie o niepełnosprawności,
• zaświadczenie o wysokości wynagrodzenia z tytułu umowy o pracę, umowy zlecenia, umowy o dzieło itp.,
• jeśli uczysz się – zaświadczenie o kontynuowaniu nauki w gimnazjum, szkole ponadgimnazjalnej, szkole ponadpodstawowej lub wyższej,
• jeśli jesteś rolnikiem – zaświadczenie urzędu gminy o powierzchni gospodarstwa rolnego (w hektarach przeliczeniowych) oraz dowód opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników,
• jeśli jesteś osobą bezrobotną – decyzję starosty o uznaniu za osobę bezrobotną, o przyznaniu prawa do zasiłku dla bezrobotnych, świadczenia szkoleniowego, stypendium, dodatku aktywizacyjnego albo oświadczenia o pozostawaniu w ewidencji bezrobotnych lub poszukujących pracy,
• jeśli starasz się o specjalistyczne usługi opiekuńcze – zaświadczenie od lekarza rodzinnego o potrzebie przyznania takich usług, z uzasadnieniem konieczności ich przyznania i określeniem, jakich usług potrzebujesz.

Uwaga! Ważne!

Pracownik socjalny przeprowadzający wywiad środowiskowy może domagać się od osoby ubiegającej się o pomoc w postaci usług opiekuńczych oraz członków jego rodziny złożenia oświadczeń o dochodach i stanie majątkowym. Jeśli odmówicie złożenia takich oświadczeń, OPS nie udzieli zgody na przyznanie świadczeń.

Krok 4

Czekaj na decyzję.

Decyzja w sprawie przyznania (lub nie) usług opiekuńczych zwykłych lub specjalistycznych zostanie wydana przez OPS w ciągu 30 dni od dnia złożenia wniosku. W sprawach bardzo pilnych, wywiad środowiskowy przeprowadzany jest w ciągu 2 dni od złożenia wniosku, a więc i decyzja podejmowana jest szybciej. Jeśli Twoja sprawa jest skomplikowana, decyzja może nadejść później, ale zostaniesz o tym poinformowany. Każda sprawa rozpatrywana jest przez OPS indywidualnie.

Pomoc w postaci usług opiekuńczych otrzymasz jeśli: wyrazisz zgodę na przeprowadzenie wywiadu środowiskowego, dostarczysz wymagane dokumenty i wyrazisz zgodę na udzielenie Tobie pomocy. Pamiętaj jednak, że wydając decyzję OPS będzie się kierował zasadą, że osoba wymagająca opieki i wsparcia powinna w pierwszej kolejności oczekiwać jej od najbliższych.

Usługi opiekuńcze zwykłe i specjalistyczne – ile kosztują?

Usługi opiekuńcze zwykłe i specjalistyczne są odpłatne. Płacisz za 1 godzinę usługi. Wysokość opłaty jest uzależniona od dochodu Twojego, jako osoby ubiegającej się o taką pomoc, oraz od dochodów członków Twojej rodziny. Każda sprawa rozpatrywana jest indywidualnie. OPS może także podjąć decyzję o częściowym lub całkowitym zwolnieniu z opłaty za usługi.