Ustawa o dostępności. Co przewiduje? Kiedy będą efekty?

Sejm przyjął rządową Ustawę o zapewnieniu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami. Co zawiera ta ustawa i jak wpłynie na sytuację osób z niepełnosprawnością w Polsce?

Jak informuje Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju dzięki wdrożeniu przepisów ustawy przede wszystkim poprawi się dostępność instytucji publicznych dla wszystkich osób, szczególnie dla osób starszych i z niepełnosprawnościami. Chodzi przede wszystkim o zmiany architektoniczne, wyposażenie wnętrz (na przykład w pętlę induktofoniczną, która wspomaga słuch), aranżację przestrzeni (na przykład zainstalowanie specjalnego oznakowania w postaci elementów kontrastowych i wypukłych, map tyflograficznych) czy zapewnienie możliwości skorzystania w dowolnej formie i formacie z treści publikowanych.

W ramach Dostępność Plus...

- Ustawa to część rządowego programu Dostępność Plus. Ma być taranem, który otworzy drzwi do instytucji publicznych osobom z niepełnosprawnościami, seniorom, rodzicom z dziećmi, generalnie wszystkim, którzy mają specjalne potrzeby – tłumaczył Minister Inwestycji i Rozwoju, Jerzy Kwieciński. – Nie możemy się dostać do urzędu tak samo przez brak podjazdu, jak i przez źle zbudowaną stronę internetową, na której osoba niewidoma nie znajdzie adresu lub nie przeczyta ważnego dokumentu, bo będzie on niedostępny dla czytnika ekranowego – wyjaśnił.

Ustawa, nazywana skrótowo ustawą o dostępności, powstała w resorcie Jerzego Kwiecińskiego. Stworzenie takiego aktu prawnego to postulat m.in. Kongresu Osób z Niepełnosprawnościami. Jej treść była konsultowana z przedstawicielami środowiska – w tym m.in. Integracji. Nad jej realizacją czuwała powołana w lutym tego roku Rada Dostępności.

Instytucje publiczne mają być dostępne!

Zgodnie z zapisami ustawy instytucje sektora publicznego, czyli na przykład urzędy, szkoły, uczelnie, placówki służby zdrowia, będą musiały zapewnić dostępność architektoniczną, cyfrową oraz informacyjno-komunikacyjną. Będzie to oznaczać to między innymi konieczność: montażu pochylni i ramp dojazdowych, zainstalowania specjalnego oznakowania, instalacji sprzętu lub urządzeń (np. pętli indukcyjnych) ułatwiających poruszanie się lub komunikację, w szczególności dla osób na wózkach, osób głuchych, osób niewidomych.

W pojedynczych i uzasadnionych sytuacjach podmiot publiczny będzie mógł zapewnić dostęp alternatywny, polegający choćby na zapewnieniu asystenta.

Skąd będą fundusze?

Na zapewnienie środków na dostosowywanie przestrzeni (czyli finansowanie montażu pochylni, ramp, wind w budynkach) uruchomiony zostanie Fundusz Dostępności. Wsparcie z funduszu, udzielane będzie w formie pożyczki lub kredytu bankowego (z możliwością częściowego umorzenia) albo dotacji na częściową spłatę kapitału lub odsetek od pożyczek i kredytów udzielanych ze środków innych niż środki funduszu.

Certyfikaty dostępności

W ustawie oficjalnie pojawi się coś, co Integracja od lat stara się promować – certyfikację dostępności. Organizacje pozarządowe oraz prywatne podmioty będą mogły wystąpić o certyfikat potwierdzający, że spełniają wymagania dotyczące dostępności na poziomie wynikającym z przepisów. Ponadto te podmioty – będą mogły liczyć na 5 procentowe zniżki we wpłatach przekazywanych do Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

- Społeczna odpowiedzialność biznesu to temat, który zyskuje na znaczeniu, dlatego oprócz korzyści finansowych, dużą wartością takiego certyfikatu jest po prostu możliwość pochwalenia się nim, pokazania, że moja firma jest przyjazna osobom z niepełnosprawnościami i seniorom – ocenił minister Kwieciński.

Jest marchewka, jest też kij

Dzięki ustawie skończą się czasy, gdy urząd czy inna instytucja publiczna mogła nie przejmować się niedostosowaniem i brakiem za to sankcji. Kiedy ustawa wejdzie w życie, każdy będzie mógł poinformować podmiot publiczny o brakach dostępności.

Sankcje mogą pojawić się w przypadku, gdy podmiot publiczny nie zapewni wnioskującemu dostępności – na przykład osobie poruszającej się na wózku nie zapewni swobodnego wejścia i poruszania się wewnątrz budynku. Wówczas wnioskodawca będzie mógł złożyć skargę na brak dostępności do Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Jej pozytywne rozpatrzenie ma skutkować nakazem zapewnienia dostępności. Brak wypełnienia nakazu będzie mogło skutkować nałożeniem kary pieniężnej na uchylający się od dostępności podmiot publiczny.

Koordynacja dostępności

Rządowym koordynatorem dostępności będzie Minister Inwestycji i Rozwoju. Wesprze go w tym Rada Dostępności. Do jej głównych zadań zalicza się opiniowanie aktów prawnych oraz rekomendowanie rządowi najlepszych sposobów realizacji określonych zadań, wynikających z Ustawy o Dostępności i całego programu Dostępność Plus. W Radzie zasiadają eksperci rządowi i z organizacji pozarządowych - w tym z Integracji.

Ponadto, każdy organ władzy publicznej ma obowiązek wyznaczenia w każdej ze swoich placówek co najmniej jedną osobę, pełniącą funkcję koordynatora ds. dostępności. Nie ma to być jednak nowy i zatrudniony do tego pracownik, ale ktoś, kto już pracuje w danej instytucji. Koordynatorzy ds. dostępności powinni być wyznaczeni do końca września 2020 roku. Wymóg ten dotyczy to na przykład ministerstw, urzędów gmin, starostw powiatowych, urzędów marszałkowskich, urzędów wojewódzkich, sądów, prokuratur.

Kiedy ustawa wejdzie w życie?

- Co do zasady rozwiązania zawarte w ustawie wejdą w życie 14 dni od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw, ale część z nich zacznie obowiązywać w innych terminach. Głównie ze względu na to, że musimy dać czas instytucjom publicznym na dostosowanie się do nowych przepisów. Będą na to miały 24 miesiące – objaśnia minister Jerzy Kwieciński.