Uczeń z mózgowym porażeniem dziecięcym
Moja siostra ma 8 lat, cierpi na MPD, porusza się przy pomocy balkonika, trójnogich kul lub prowadzona za rękę osoby dorosłej. Chciałabym zapytać, jakie są obowiązki wobec takiego dziecka nauczyciela wspomagającego, który jest zatrudniony do pomocy mojej siostrze. Nauczycielka ta twierdzi, że nie może pomóc dziecku w toalecie, w wejściu do autobusu (jeżdżą autobusem 1 x tyg na basen), w wejściu po schodach do sali informatycznej. Jej pomoc ogranicza się do siedzenia obok dziecka na zajęciach edukacyjnych i komentowania, że dziecko jest „leniwe”, a ona po prostu ma ograniczone możliwości motoryczne. Co mogę zrobić, do kogo zgłosić się o pomoc?
Szanowna Pani,
rzeczywiście jeśli chodzi o nauczyciela wspomagającego, wsparcie o którym wspomina Pani w liście, nie leży w jego obowiązkach - uregulowanych w §7 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (Dz.U. z 2017 r. poz. 1578).
Jeśli chodzi o dziecko niepełnosprawne, wszystko zaczyna się od orzeczenia. Podstawowym dokumentem w edukacji dziecka niepełnosprawnego jest orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego. Do wniosku o wydanie orzeczenia dostarcza się zaświadczenie od lekarza. Lekarz może na nim wpisać dodatkowe informacje o dziecku i jego potrzebach, wynikających z niepełnosprawności, które mogą być zaspokojone w placówce edukacyjnej. Dla dziecka z niepełnosprawnością ruchową lekarz może wskazać np. konieczność wsparcia dziecka przez osobę dorosłą w poruszaniu się po szkole, czynnościach związanych z higieną i samoobsługą. Poradnia psychologiczno-pedagogiczna może, ale nie musi brać pod uwagę opinii lekarza. Kiedy zespół orzekający nie uwzględni w całości zaświadczenia lekarskiego, to rodzic ma mocne podstawy do odwołania się od decyzji zespołu do kuratora, w szczególności wtedy, gdy w zespole orzekającym nie zasiada lekarz specjalista zajmujący się dziećmi z daną niepełnosprawnością. Wsparcie Pani siostry mogłaby świadczyć osoba zatrudniona na stanowisku „pomoc nauczyciela” (podstawa prawna jak wyżej), od której nie wymaga się kwalifikacji - musi legitymować się ona minimum wykształceniem podstawowym. Do zakresu jej obowiązków może należeć opieka i obsługa dziecka, np. pomoc w czynnościach samoobsługowych, poruszaniu się, uczestniczenie w wyjściach i spacerach, dbanie o bezpieczeństwo, zdrowie i higienę dziecka, pomaganie uczniowi w czasie zajęć, czy w innych czynnościach wynikających z orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego.
Nie wolno także zapominać, że przepisy nakładają na szkołę pewne obowiązki wobec uczniów i ich rodziców, także a może szczególnie wobec uczniów niepełnosprawnych, zagrożonych wykluczeniem, niezależnie od wpisów w orzeczeniu.
Mowa o tym m.in. w:
Art.1. System oświaty zapewnia w szczególności: 1) realizację prawa każdego obywatela Rzeczypospolitej Polskiej do kształcenia się oraz prawa dzieci i młodzieży do wychowania i opieki, odpowiednich do wieku i osiągniętego rozwoju; 2) wspomaganie przez szkołę wychowawczej roli rodziny; 3) wychowanie rozumiane jako wspieranie dziecka w rozwoju ku pełnej dojrzałości w sferze fizycznej, emocjonalnej, intelektualnej, duchowej i społecznej, wzmacniane i uzupełniane przez działania z zakresu profilaktyki problemów dzieci i młodzieży …. Ustawa z 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1148 z późn.zm.)
Nawet jeśli chodzi o wycieczki i wyjazdy, przepisy mówią, że organizację i program wycieczek oraz imprez dostosowuje się do wieku, zainteresowania, potrzeb uczniów, ich stanu zdrowia, sprawności fizycznej, stopnia przygotowania i umiejętności specjalistycznych, patrz - § 5.Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 8 listopada 2001 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki krajoznawstwa i turystyki (Dz. U. Z 2001 nr 135 poz. z późn.zm.).
Reasumując, warto uzyskać odpowiednie orzeczenie dla Pani siostry, ze wskazaniem wsparcia i tego, kto ma je świadczyć. Jeśli takiego orzeczenia brak, można podjąć dzialania, by je uzyskać, ale i bez niego należy rozmawiać z nauczycielami i dyrektorem szkoły, aby znaleźć rozwiązanie problemów dziecka, dla jego dobra.
Z poważaniem,
Anita Siemaszko, prawnik