Opieka żony nad mężem ze znaczną niepełnosprawnością

Czy żona posiadająca emeryturę w wysokości 1380 zł, opiekująca się mężem ze znaczną niepełnosprawnością, ma możliwość otrzymania świadczenia pielęgnacyjnego, które jest przyznawane od 01.01.2020?

Szanowny Panie,

Nie jest mi znana wcześniejsza Państwa historia dotycząca świadczenia pielęgnacyjnego lub opieki żony nad Pańską osobą. 

Generalna zasada jest taka, że świadczenie pielęgnacyjne reguluje art. 17 ust 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych i przysługuje ono z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej:

1. matce albo ojcu,
2. opiekunowi faktycznemu dziecka,
3. osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną w rozumieniu ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej,
4. innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności

- jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

Ustawa przewiduje także szereg innych wymagań, które należy spełnić w kwestii uzyskania świadczenia pielęgnacyjnego. 

Jeżeli do tej pory osoba nie uzyskiwała świadczenia pielęgnacyjnego na Pana, pracowała zawodowo, a następnie przeszła na emeryturę, to nie jest to do końca tożsame z sytuacją, gdy dotychczasowy opiekun osoby niepełnosprawnej przechodzi na emeryturę i otrzymuje to świadczenie w wysokości niższej niż świadczenie pielęgnacyjne, które otrzymywał wcześniej (przed przejściem na emeryturę).

Świadczenie pielęgnacyjne reguluje art. 17 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych. Przepisy wskazują w jakich okolicznościach formalnych może zostać przyznane świadczenie. Obok szeregu przesłanek, wymieniona jest w art. także w art. 17 ust.5 pkt 1 lit. a) przesłanka, iż świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do emerytury.

Warto wskazać, iż  w orzecznictwie sądów administracyjnych pojawiła się nowa linia orzecznicza, zgodnie z którą mimo, że językowa wykładnia art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych może prowadzić do wniosku, że jeżeli uprawniony ma ustalone prawo do emerytury, to nie przysługuje mu świadczenie pielęgnacyjne w jakiejkolwiek wysokości, to jednak zastosowanie dyrektyw wykładni systemowej oraz dyrektyw wykładni funkcjonalnej i celowościowej prowadzi do takiego rozumienia tego przepisu, że wyłącza on prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osoby mającej ustalone prawo do emerytury nie w całości, ale do wysokości tej emerytury. Narusza bowiem zasadę równości taka wykładnia wskazanego przepisu, która pozbawia w całości prawa do świadczenia pielęgnacyjnego osoby mające ustalone prawo do emerytury w wysokości niższej niż to świadczenie (tak WSA w Gorzowie Wielkopolskim w wyroku z dnia 16.10.2019 r., II SA/Go 521/19, Legalis; WSA w Gorzowie Wielkopolskim w wyroku z dnia 20.02.2019 r., II SA/Go 833/18, Legalis).

Potwierdzeniem linii orzeczniczej Wojewódzkich Sądów Administracyjnych jest wyrok NSA z dnia 28.06.2019 r. I OSK 757/19, zgodnie z którym  za prawidłową uznać przyjdzie zatem tezę, że narusza zasadę równości taka wykładnia art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a) ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. z 2018 r., poz. 2220), która pozbawia w całości prawa do świadczenia pielęgnacyjnego osoby mające ustalone prawo do emerytury (renty) w wysokości niższej niż to świadczenie.

W związku z powyższym opiekun mający ustalone prawo do emerytury lub renty może ubiegać się o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego i powinno ono zostać przyznane w kwocie będącej różnicą pomiędzy wysokością świadczenia pielęgnacyjnego a otrzymywaną emeryturą/rentą, przy założeniu, że spełnione zostały pozostałe przesłanki do przyznania świadczenia pielęgnacyjnego. 

Jednakże każda sytuacja jest indywidualna i wymaga analizy prawnej. Dlatego zalecam skorzystanie z pomocy prawnika, np. w ramach nieodpłatnej pomocy prawnej.

Z poważaniem,

dr Michał Urban, radca prawny