Autonomiczna Dysrefleksja

Autonomiczna dysrefleksja

Co jest "Autonomiczna Dysrefleksja"? Autonomiczna dysreflexia, też zwana jako hyperrefleksia, jest zjawiskiem nadmiernej aktywności autonomicznego systemu nerwowego powodującego nagły napad nadmiernie wysokiego ciśnienia krwi. Osoby z dużym ryzykiem tego problemu najczęściej mają uraz rdzenia powyżej poziomu Th5. Autonomiczna dysrefleksja może rozwijać się nagle i potencjalnie jest groźna dla życia, dlatego też traktowana jest jako nagły wypadek medyczny. Jeżeli nie postępuje się natychmiast poprawnie, prowadzić może to do udaru i nawet zagrożenia życia.

Autonomiczna dysrefleksja zdarza się, kiedy irytujący bodziec jest wprowadzany do ciała poniżej poziomu uszkodzenia rdzenia kręgowego. Przykładem takiego bodźca jest np. przepełnienie pęcherza moczowego. Nerw posyła impulsy do rdzenia kręgowego, gdzie wędruje ku górze aż do zablokowanego miejsca przez uszkodzenie na poziomie urazu. Odkąd impulsy nie mogą dojść do mózgu, łuk odruchowy jest aktywowany znacznie mocniej, tak że powiększa działalność współczulnej części autonomicznego systemu nerwowego. Kończy się to skurczami i zwężeniami naczyń krwionośnych, które powodują podniesienie ciśnieniu krwi. Objawy hyperrefleksji:

• pulsujący ból głowy (powodowany przez zwyżkę ciśnienia krwi),
• pęcherze,
• nieżyt nosa,
• niepokój,
• nadciśnienie (ciśnienie krwi większe niż 200/100),
• zaczerwienienie twarzy, .
• czerwone krosty na skórze powyżej poziomu uszkodzenia rdzenia,
• pocenie się powyżej poziomu uszkodzenia rdzenia kręgowego,
• nudności,
• spowolnienie tętna (<60 na minutę),
• zimna, wilgotna i zimna skóra poniżej poziomu uszkodzenia rdzenia kręgowego.

Przyczyny

Powodów autonomicznej dysrefleksji może być dużo. Coś, co byłby bolesne, niewygodne, albo fizycznie nieprzyjemne przed urazem może powodować objawy autonomicznej dysrefleksji po urazie. Najczęstszym powodem zdaje się być przepełnianie pęcherza moczowego. Może być ono spowodowane blokadą prawidłowego odpływu z układu moczowego, zapaleniem pęcherza moczowego, nieodpowiednim opróżnianiem pęcherza moczowego, pęcherzem spastycznym lub obecnością kamieni w pęcherzu. Drugim najczęstszym powodem jest wypełnienie jelit przez masy kałowe lub gaz jelitowy. Jakikolwiek bodziec na okolicę odbytu, taki jak np. ręczna stymulacja, może uruchomić reakcję, prowadząc do objawów dysrefleksji.

Innymi przyczynami mogą być podrażnienia skóry, rany, odleżyny, oparzenia, złamania kości, ciąża, wrastanie paznokci palców stóp, zapalenie wyrostka robaczkowego itp. Generalnie wszystkie szkodliwe bodźce (czynniki drażniące czy te, które zwykle powodowałoby ból) pochodzą od obszarów ciała poniżej poziomu uszkodzenia rdzenia. Do czynników tych należą:

Pęcherz (najczęściej)

• zakażenie układu moczowego,
• zatrzymanie moczu,
• zatkanie cewnika moczowego,
• przepełnienie zbiornika na mocz,
• niedokładna realizacja programu przerywanego cewnikowania.

Jelita

• zaparcia,
• niedokładna realizacja programu opróżniania jelit,
• hemoroidy albo szczelina odbytu,
• infekcje lub podrażnienie (np. zapalenie wyrostka robaczkowego).

Skóra

• jakiekolwiek bezpośrednie czynniki drażniące poniżej poziomu uszkodzenia (np. przedłużony ucisk przez  przedmiot w bucie albo krzesło, stłuczenie, otarcie),
• odleżyny,
• wrastające paznokcie u stóp,
• oparzenia,
• zbyt ciasna odzież albo nacisk na skórę przez pomarszczoną odzież.

Aktywność seksualna

• zbytnie pobudzanie podczas czynności seksualnych,
• bolesne miesiączki.

Inne

• kostnienie pozaszkieletowe,
• ostre dolegliwości brzuszne (wrzód żołądka, zapalenie okrężnicy, zapalenie otrzewnej),
• złamania kości.

Postępowanie

Postępowanie musi być rozpoczynane szybko, aby przeciwdziałać komplikacjom.

• jeśli przyczyną jest zwyżka ciśnienia krwi pozostawaj w pozycji siedzącej aż ciśnienie ustąpi. Można przemiesić się do łóżka, ale należy utrzymywać uniesioną głowę.
• jeśli powodem jest przepełnianie pęcherza moczowego kontroluj odprowadzanie moczu.

Jeżeli masz cewnik Foley'a albo cewnik nadłonowy dokonuj kontrolę sprawdzając:

• czy drenaż układu moczowego jest zupełny?
• czy nie są skręcone cewniki i węże doprowadzające do worka na mocz?
• czy worek na mocz nie jest wyżej od poziomu twojego pęcherza?
• czy cewnik nie jest zapchany?

Po stwierdzeniu oczywistego problemu, że cewnik moczowy nie drenuje w granicach 2-3 minut, należy pilnie wymienić cewnik na nowy. Jeżeli nie masz założonego cewnika Foley'a albo cewnika nadłonowego, wykonaj cewnikowanie jednorazowe by opróżnić pęcherz moczowy.

Jeżeli pęcherz nie wywoływał epizodu autonomicznej dysrefleksji, powodem mogą być jelita. Należy wykonać stymulację palcem i dokonać opróżnienie jelit. Jeżeli w czasie wykonywania stymulacji kiszki stolcowej celem opróżnienia jelit pojawią się objawy dysrefleksji, należy zatrzymać postępowanie i podjąć na nowo, dopiero gdy opadną niekorzystne symptomy.
Jeżeli pęcherz albo jelita nie są powodem objawów dysrefleksji, należy ocenić czy:

• masz odleżynę?
• masz wrastający paznokieć u nogi?
• złamałeś kość?

Identyfikuj i usuwaj niepokojące bodźce ilekroć to możliwe. Często nie potrzebna jest interwencja farmakologiczna. Przy powtarzających się epizodach należy rozważyć hospitalizację pacjentów (w szczególności osób z grupy wysokiego ryzyka).

Zapobieganie

Należy przedsięwziąć następujące środki ostrożności, aby uniknąć większości epizodów autonomicznej dysrefleksji:

• częsta zmiana pozycji na łóżku i siedzisku wózka (stosowanie materacy dynamicznych zmiennociśnieniowych),
• unikanie oparzeń i przegrzewania ciała,
• realizowanie regularnie programu opróżniania jelit,
• dobrze zrównoważona dieta i odpowiednia ilość przyjmowania płynów,
• kompromis w przyjmowaniu farmaceutyków,
• osoby z ryzykiem objawów dysrefleksji powinny być edukowane o przyczynach, objawach, pierwszej pomocy i zapobieganiu autonomicznej dysrefleksji.

Jeżeli korzystasz na stałe z cewnika wewnętrznego:

• utrzymuj cewnik niezagięty,
• utrzymuj opróżniony worek na mocz,
• kontroluj codziennie czy wewnątrz cewnika nie znajduje się."piasek",
• jeżeli stosujesz program przerywanego czystego cewnikowania, cewnikuj pęcherz moczowy tak często jak to konieczne, aby zapobiegać przepełnianiu pęcherza,
• przewoź ekwipunek do przerywanego cewnikowania, kiedy jesteś z dala od domu!!!,
• wykonuj codziennie kontrolę skóry.

Pamiętaj

Jeżeli jesteś niezdolny znaleźć bodźca powodującego autonomiczną dysrefleksję lub Twoje próby likwidacji bodźca zawodzą, potrzebujesz uzyskać pomoc w nagłym wypadku medycznym. Jeśli nie wszyscy lekarze są zaznajomieni z autonomiczną dysrefleksją i postępowania w Twoim przypadku, powinieneś posiadać kartę informacyjną w portfelu, która opisuje stan Twoich schorzeń i ich leczenie.