Program opróżniania jelit

Jelito grube, zwane także okrężnicą, jest częścią przewodu pokarmowego (jego początek to jama gębowa, a koniec - odbytnica). Do funkcji układu pokarmowego należy przyjmowanie żywności i pozbywania się strawionych resztek pokarmowych. W jelicie grubym resztki pokarmowe są gromadzone a następnie opróżniane z niego w formie mas kałowych. Opróżnianie stolca rozpoczyna się gdy prostnica (ostatni odcinek jelita grubego) wypełni się masami kałowymi i nastąpi rozluźnienie mięśnia zwieracza odbytu.

Wraz z uszkodzeniem rdzenia kręgowego może nastąpić uszkodzenie nerwów kontrolujących pracę przewodu pokarmowego. Jeżeli uszkodzenie rdzenia kręgowego jest powyżej poziomu Th-12, zdolność czucia, kiedy prostnica jest wypełniona może być utracona. Mięsień zwieracz odbytu będąc napięty, rozluźniać się jednak będzie na zasadzie łuku odruchowego. Kiedy prostnica staje się wypełniona, odruch defekacji spowoduje, opróżnienie kiszki stolcowej. Ten typ opróżniania jelit (defekacji) nazywany odruchem defekacji z wyższego neuronu ruchowego. Daje to możliwość kierowaniem procesu defekacji w stosownym czasie i miejscu.

Uszkodzenie rdzenia kręgowego poniżej poziomu Th12 może powodować likwidację odruchu defekacji i zwiotczyć mięsień zwieracz odbytu. Nazywane jest to zjawisko jako uszkodzenie dolnego neuronu ruchowego lub wiotkim odbytem. Przeprowadzanie defekacji w tym typie uszkodzenia może wymagać częstszych prób opróżniania jelit, stosowania parcia na jelita albo ręczne usuwanie stolca.

W obydwu typach neurogennego porażenia jelit można w sposób umiejętny i zaplanowany uruchamiać proces opróżniania jelit i zapobiegać problemom takim jak zaparcia, biegunki czy też rozdęciu jelit.

Metody opróżniania jelit:

Każda osoba stosująca program defekacji powinna indywidualizować i dostosować go do własnych potrzeb. Typ choroby albo uszkodzenia nerwów (np. przy uszkodzeniu wyższego albo niższego neuronu ruchowego) powinien być brany pod uwagę jak również i inne możliwe czynniki. Program defekacji może składać się z różnych metod lub ich kombinacji:

Usuwanie ręczne
Fizyczne usuwanie stolca z rectum (odbytnica). Może być połączone z techniką parcia inaczej nazywaną sposobem Valsalvy (należy unikać tej techniki jeżeli są problemy krążeniowo-sercowe).

Stymulacja ręczna
Okrężne ruchy palcem wskazującym w prostnicy powoduje rozluźnienie zwieracza odbytu.

Czopki
Czopki Bisacodylu (pobudzają zakończenia nerwów w prostnicy, powodując skurcze jelit) lub czopki glicerynowe (wyciąga wodę do jelit do mas kałowych co pobudza opróżnianie).

Mini-lewatywa
Enema (wlewka doodbytnicza) zmiękcza, smaruje i ściąga wodę do stolca przez co pobudza opróżnienie.

Program defekacji

Większość ludzi wykonuje program defekacji o tej samej porze dnia tak, że pasuje do ich wcześniejszych przyzwyczajeń i stylu życia. Program zwykle rozpoczyna się czopkiem albo mini lewatywą. Okres oczekiwania w przybliżeniu 15-20 minut pozwala zadziałać zastosowanemu bodźcowi. Ta część programu powinna być wykonywana na specjalnym wózku przystosowanym do wykonywania czynności fizjologicznych albo muszli klozetowej.
Po okresie oczekiwania, pobudzanie palcem należy robić co 10-15 minut, aż do opróżnienia prostnicy. Ażeby uniknąć uszkodzenia delikatnej tkanki jaką jest śluzówka odbytnicy, należy wykonywać nie więcej niż cztery pobudzenia w sesji. W przypadkach wiotkiego zwieracza często pomija się stosowanie czopków albo mini-lewatyw i zaczyna program defekacji stymulacją palcem albo ręczne usunięcie stolca. Większość programów wymaga ok. 30-60 minut aby czynność opróżnienia jelit była zakończona.

Program defekacji należy traktować dla każdego w sposób indywidualny, stosownie do ich potrzeb. Niektórzy używają tylko pół czopka, inni potrzebują dwa czopki a inni pacjenci nie używają żadnego czopka albo zawsze tylko mini-lewatywy. Część wybiera jako miejsce realizacji czynności łóżko, podczas gdy inni siedzą na toalecie od początku. Niektórzy stwierdzają w czasie czynności, że lepszy postęp w programie uzyskuje się w czasie jedzenia lub picia ciepłego napoju. Najważniejsze, że Ty odkrywasz, który ze sposobów jest najlepszy dla Ciebie.

Czynniki sprzyjające sukcesowi:

Poniżej opisano czynniki sprzyjające procesowi defekacji. Zmiana jednego czynnika może dać niemal natychmiastowy efekt albo też można oczekiwać na korzystne rezultaty dopiero po kilku dniach. Zmiana więcej niż jeden z czynników jednocześnie może spowodować trudne do określenia skutki i wydłużenie ustabilizowania procesu opróżniania jelit.

Poprzednia historia jelit
Jakie zwyczaje miały twoje jelita w przeszłości?

Wybór czasu
Wykonujesz program defekacji rano czy wieczorem? Codziennie o tej samej porze? Po posiłku albo ciepłym napoju? Jaki jest odstęp między programami - pół dnia, jeden albo dwa dni? (Powinieneś powtarzać czynności defekacji co najmniej co 2-3 dni zmniejszając w ten sposób ryzyko zaparć, rozdęcia jelit czy raka okrężnicy).

Prywatność i komfort
Czy ktoś inny dzieli z Tobą łazienkę? Czy masz dość czasu do wykonania programu?

Emocje i stres
Czy masz apetyt? Czy jesteś zdolny odprężać się?

Miejsce
Gdzie wykonujesz czynności defekacji: na krześle, na toalecie, w łóżku? Prawdopodobnie lepiej będzie realizować program w pozycji siedzącej, ze względu na grawitację.

Płyny
Ile i jakie płynny pijesz? Kompot z suszonych śliwek lub sok z pomarańczy może pobudzać wnętrzności, lub też picie innych soków owocowych może być korzystne dla funkcji jelit.

Żywność
Jak dużo jesz pokarmów włóknistych i objętościowych (takich jak owoce i warzywa, otręby, chleby z ziarnami zbóż)? Niektóre produkty żywnościowe (takie jak produkty mleczne, ziemniaki, bialy chleb i banany) mogą być powodem zaparć, podczas gdy inne (nadmiar spożytych owoców, kofeiny, lub ostrych przypraw) może zmiękczać stolec albo powodować biegunkę.

Leki
Niektóre leki (takie jak kodeina, ditropan czy zawierające aluminium np. Alusal, Alumag stosowane w nadkwaśności) mogą powodować zaparcia, podczas gdy inne (włączając w to niektóre antybiotyki, takie jak ampicylina lub zawierające magnez środki zobojętniające takie jak Maalox) mogą powodować biegunkę. Należy zawsze konsultować się z lekarzem prowadzącym konieczność stosowania medykamentów.

Choroba
Grypa, infekcje dróg moczowych, nieżyty jelit mogą mieć wpływ na realizację czynności defekacji (nawet jeżeli choroba nie dotyczy bezpośrednio przewodu pokarmowego, jednak zwyczaje pokarmowe, przyjmowanie płynów albo ruchliwość może zmieniać się, które to mogą mieć istotny wpływ na wypróżnianie).

Aktywność
Ile wykonujesz ćwiczenie? Ile czasu spędzasz w łóżku?

Pogoda
Gorąca pogoda zwiększa parowanie wody z ciała, co może prowadzić do odwodnienia i zaparć.

Masaż zewnętrzny
Masowanie podbrzusza ruchami okrężnymi, w kierunku wskazówek zegara ruchem od prawej do lewej strony zwiększa ruchy robaczkowe jelit.

Próba Valsalvy (parcie na brzuch)
Ta technika nie jest polecana pacjentom z problemami sercowymi.

Przybory pomocnicze
Przybory do wkładania czopków, stymulatory doodbytnicze mogą być bardzo pomocne w realizacji programu opróżniania jelit.

Czego należy unikać...

Regularne używanie pobudzających środków przeczyszczających może spowodować, że Twoje wnętrzności mogą się od nich uzależnić. Jeśli tak się wydarzy jelita nie będą dobrze pracować bez środków przeczyszczających i ostatecznie "leniwe kiszki" będą wymagać więcej i bardziej silnych środków przeczyszczających. Okolicznościowa mala dawka łagodnego środka przeczyszczającego, ziołowego środka przeczyszczającego, może być używana w leczeniu zaparć w sytuacjach gdy nie pomagają inne sposoby (zalecane jest używanie nie więcej nie niż trzech dawek w miesiącu).

Lewatywy
Jakakolwiek naturalnej wielkości lewatywa może spowodować zbytnie pobudzanie jelit i będąc stosowana regularnie będzie powodować ten sam problem z uzależnieniem jak pobudzający środek przeczyszczający. "Mini-lewatywy", które tylko mają kilka kropli płynnego środka zmiękczającego stolec, nie należy do tej kategorii i mogą być używane regularnie. Jednakże lekarz rodzinny może zalecić naturalnej wielkości lewatywę jako przygotowywanie dla medycznego postępowania albo dla leczenia mocnego zaparcia.

Opuszczanie albo zmienianie czasu twojego programu
Twoje wnętrzności będą pracować bardziej przewidywalnie jeżeli Twój program opróżniania jelit wykonywany jest regularnie i w sposób zaplanowany. Opuszczanie programu może kończyć się zaparciami albo niespodziankami.

Pośpiech
Większy pośpiech i towarzyszące temu napięcie powoduje, że trudniej będzie opróżnić wnętrzności. Przyśpieszenie wykonania programu może zwiększyć prawdopodobieństwo niezaplanowanej następnej w tym dniu defekacji.

Więcej niż cztery ręczne stymulacje
Może powodować uraz prostnicy, kończący się hemoroidami albo szczeliną odbytu.

Długie paznokcie
Mogą uszkadzać okolicę odbytnicy i powodować krwawienie, nawet przy stosowaniu rękawiczek.

Co czynić jeżeli...

Stolec jest zbyt twardy (zaparcie)
Należy wykonywać program opróżniania wg zaplanowanych czynności aż zaparcie ustąpi. Dodaj lub zwiększ dawkę środka przeczyszczającego. Zwiększ ilość przyjmowanych płynów. Podwyższ swój poziom aktywności i przyjmowanie produktów bogatych w błonnik. Unikaj żywności, która może utwardzać twój stolec, takiej jak banany i ser.

Stolec jest płynny albo na wpółpłynny (biegunka)
Chwilowo przerwij stosowanie jakichkolwiek środków przeczyszczających. Należy kontynuować program defekacji regularnie w czasie i z tą samą częstotliwością. Należy dodać do diety środka przeciwbiegunkowego zwiększającego zaparcia. Jeżeli biegunka zdaje się być przypominającą ostrą wirusową albo bakteryjną chorobę, należy zmienić płyny albo zastosować lekkostrawną dietę przez 24 godziny. Jeżeli biegunka trwa więcej niż 24 godziny albo jeżeli masz gorączkę albo pojawia się krew w stolcu, należy poradzić się lekarza rodzinnego.

Częstym powodem biegunki jest zablokowanie albo inkrustacja jelit masami kałowymi (płynny stolec opływa masy kałowe). Oceń czy możesz mieć ten problem. Czy miałeś ostatnio małe, twarde stolce? Albo czy ostatnie programy defekacji nie przyniosły spodziewanych efektów? Jeżeli podejrzewasz zablokowanie jelit należy także poradzić się lekarza prowadzącego.

Częstość oddania stolca
Należy upewnić się, czy jelito zosta1o w pełni opróżnione na końcu defekacji. Staraj się zwiększyć częstość Twojego programu (w przypadku porażenia odbytu niektórzy mogą potrzebować opróżniać swoje wnętrzności dwa razy dziennie). Próbuj używać tylko pół czopka. Oceniaj konsystencję stolca - czy jest zbyt twardy czy też zbyt miękki. Kontroluj swoją dietę żywności przed produktami, które mogą zbytnio pobudzać czynność jelit, jak np. ostre przysmaki.

Śluzowe stolce
Jeżeli zauważysz jasne, lepkie, czasami wonne rozluźnione stolce, należy spróbować zmienić czopek na mini-lewatywę, lub użyć tylko pół czopka, albo też spróbować wyeliminowanie zupełnie czopków albo mini-lewatywy i spróbować rozpocząć program od stymulacji ręcznej. Należy unikać twardych stolców.

Brak stolca w ciągu 3-4 dni
Traktuj zaparcie wg wcześniej podanych uwag. Jeżeli brak efektu w ciągu trzech dni, należy przyjąć niedużą dawkę ziołowego środka przeczyszczającego przed snem. Następnie rano należy przystąpić do realizacji programu wypróżnienia. Jeżeli nadal brak efektu, należy powtórzyć dawkę środka przeczyszczającego wieczorem. Jeżeli nie będzie efektu rano, należy skontaktować się z lekarzem prowadzącym.

Krwawienie odbytnicze
Należy starać się, aby stolec miał miękką konsystencje. Bardzo ostrożnie i łagodnie wykonuj ręczne pobudzanie palcem z wystarczającym smarowaniem oraz utrzymuj paznokcie krótko. obcięte. Jeżeli pojawiły się hemoroidy, można traktować je preparatami na hemoroidy. Jeżeli pokrwawianie utrzymuje się dłużej lub jest więcej niż kilka kropel, należy skontaktować się z lekarzem prowadzącym.

Wzdęcia
Unikaj zaparć. Powiększaj częstość programów wypróżniania. Unikaj żywności sprzyjającej wytwarzania gazów takiej jak fasola, zboże, cebula, pieprz, rzodkiewka, kalafior, kiszona kapusta, rzepa, ogórki, jabłka, melon i inne tak, ażeby móc zauważyć, które z nich powodują wzdęcia. Należy przyjmować leki poprawiające trawienie.

Program wypróżniania należy uzupełniać
Próbuj zamiany czopków na mini-lewatywy. Powiększaj przyjmowanie produktów bogatobłonnikowych. Próbuj przełączanie twojego programu na inny w różnym czasie, i bądź pewnym, że schemat, który zmieniasz będzie pomagać perystaltyce jelit

Autonomiczna dysrefleksja podczas wypróżniania
Pomocne w ręcznej stymulacji (palcem) jest stosowanie Lignocaine-żel (dostępny na receptę). Może być potrzebnym zaaplikowanie trochę żelu do odbytnicy przed rozpoczęciem wypróżniania. Zapobieganie zaparciom zmniejsza ryzyko pojawienia się objawów autonomicznej dysrefleksji. Jeżeli objawy autonomicznej dysrefleksji nadal utrzymują się niezbędna okazać się może pomoc lekarska.