Badania rozkładu ciśnień na siedzisku wózka inwalidzkiego

Badania rozkładu ciśnień na siedzisku wózka inwalidzkiego przy użyciu poduszek przeciwodleżynowvch

Z terapeutycznego punktu widzenia w profilaktyce przeciwodleżynowej mamy dwa cele: uzyskanie najmniejszego ciśnienia jednostkowego na siedzisku wózka i poprawę warunków mikroklimatycznych pomiędzy ciałem i siedziskiem wózka (temperatura i wilgotność). Należy zdawać sobie sprawę z zasadniczej różnicy pomiędzy sytuacją pacjenta w pozycji leżącej i siedzącej. Różnica ta polega na stosunku powierzchni ciała mającej kontakt z podłożem do jego wagi. W pozycji siedzącej około 85 proc. ciężaru ciała spoczywa na około 15 proc. powierzchni ciała a więc proporcja wynosi około 1 kg na 2,5 cm2. W pozycji leżącej 100 proc. ciężaru ciała spoczywa na około 40 proc. jego powierzchni co daje około l kg na 5,6 cm2. Tak więc naciski jednostkowe na siedzisku wózka są ponad dwukrotnie większe niż na łóżku. Użytkownik wózka z porażeniem kręgosłupa, często z dużym ryzykiem powstania odleżyn, nie jest w stanie odczuwać tego zwiększonego nacisku i unikać go poprzez zmianę położenia ciała.

Zmniejszenie przepływu krwi w warstwie skóry jest podstawowym wyznacznikiem powstania ryzyka odleżynowego. Pojawia się ono przy trwającym przez dłuższy czas nacisku miejscowym o wartości około 0,6-0,8 N/cm2. Przy nacisku około 1,4 N/cm2 przepływ krwi zmniejsza się o około 40 proc. przepływu, w stosunku do sytuacji gdy nie ma żadnego nacisku. Przyjmuje się, iż wartość nacisku miejscowego około 1 N/cm2 jest wartością graniczną, powyżej której ryzyko powstania odleżyn wzrasta znacznie.

W Instytucie Biomechaniki w Monachium wykonano pomiary ciśnienia statycznego i dynamicznego na siedzisku wózka inwalidzkiego z użyciem poduszki z pianki poliuretanowej i wielokomorowej poduszki pneumatycznej PNEUMAT. W badaniach skorzystano z pomocy dobrze wytrenowanego paraplegika. Do pomiarów użyto system pomiaru ciśnienia PLIANCE opracowany w firmie Nowel gmbh. Zastosowano bardzo cienką i elastyczną matę sensorową o wymiarach 45,2 cm x 45,2 cm, zawierająca 1024 elastyczne sensory. Mata taka doskonałe dopasowuje się do kształtu ciała. Rozkład ciśnień dla poduszki piankowej przedstawiono na rys 6. Kolor czerwony na rysunkach przedstawiających rozkład ciśnień to ciśnienia powyżej 1 N/cm2, a więc ciśnienia najmniej pożądane.

Można zauważyć bardzo nierównomierny rozkład ciśnienia ze znacznym pikiem ciśnieniowym pod kością krzyżową i guzami kulszowymi. Poduszka piankowa pod wpływem nacisków miejscowych, poprzez wystające części ciała ugniata poduszkę w tych miejscach i ciśnienie jednostkowe pozostaje nadal zbyt duże. Tak więc poduszka piankowa w niewielkim stopniu przyczynia się do równomiernego rozkładu ciśnienia. Ponadto ze względu na charakter materiału,. z którego jest wykonana pochłania wilgoć i niemożliwe jest jej dezynfekowanie i utrzymanie w należytej czystości. Poduszka ta po 1-2 miesiącach powinna być wymieniona na nową.

Pneumatyczna poduszka przeciwodleżynowa zbudowana jest z elastycznych komór wypełnionych powietrzem (64 szt.) i połączonych między sobą (rys. 7). Na rys. 8 przedstawiono rozkład ciśnienia dla poduszki pneumatycznej.

Rozkład ciśnienia jest bardziej równomierny i co najważniejsze brak jest pików ciśnieniowych. Dzieje się tak ponieważ na skutek nierównomiernego obciążenia ciałem powietrze zostaje przepychane do komór mniej obciążonych i powierzchnia poduszki dopasowuje się do kształtu ciała. Umożliwia to równomierny rozkład sił unoszących siedzącą osobę, czyli równomierny rozkład ciśnienia. Na rys. 9 przedstawiono uśrednione ciśnienia dla obu typów poduszek.

Oba typy poduszek mają podobne wartości średnie ciśnień. Różnica wynosi 0,075 N/cm2. Wynika to z tego, iż na poduszkę działa ta sama siła (ten sam pacjent) i ma tę samą powierzchnię - siedzisko wózka z poduszką. Na rys. 10 porównano sumy ciśnień maksymalnych dla obu poduszek.

Jak widać poduszka pneumatyczna ma o 40 proc. mniejszą sumę ciśnień maksymalnych niż poduszka piankowa i jest to bardzo ważna jej zaleta. Przy pomocy zaworu powietrznego, którym poduszka jest pompowana, można regulować ciśnienie w poduszce. Jest to niezwykle ważne ponieważ użytkownik poduszki powinien siedzieć w niej jak najgłębiej aby maksymalnie zwiększyć powierzchnie styku ciała z poduszką i uzyskać jak najkorzysti1iejszy stosunek ciężaru do powierzchni ciała stykającej się z podłożem. W efekcie pacjent korzystający z tej poduszki jest zabezpieczony przed działaniem czterech głównych czynników powodujących odleżyny:

1. Nadmiernym statycznym naciskiem na tkankę wokół wystających elementów kostnych w okolicy których powstają odleżyny co umożliwia lepsze ukrwienie i odżywienie tkanek.
2. Siłami dynamicznymi (siły reakcji podłoża) powstającymi w chwilach zmiany pozycji, siadania, jazdy po nierównym terenie, ataków napięć spastycznych. Siły te niwelowane są przez powietrze znajdujące się w poduszce.
3. Tarciem pomiędzy poduszką a ciałem siedzącej osoby, poduszka jest wyposażona w pokrowiec z materiału, który umożliwia swobodne przesuwanie się po jej powierzchni.
4. Przemieszczanie się tkanek względem siebie, poduszka łagodnie dopasowuje się do zmian pozycji.

Niesłychanie ważnym jest zapewnienie najkorzystniejszych warunków mikroklimatycznych. Warunki te mają zapewnić właściwą ochronę skóry przed tak zwanym procesem maceracji czyli pozbawienia jej cech ochronnych w wyniku zbyt wysokiej temperatury i wilgotności. Należy zauważyć, że poduszka pneumatyczna ze względu na charakter budowy - dzięki wolnym przestrzeniom między komorami, pozwala na dostateczną wentylację siedziska i odprowadzenie nadmiaru ciepła i wilgoci w wyniku zjawiska konwekcji cieplnej (ciepłe powietrze unosi się do góry). Poduszka nie zamyka przestrzeni siedziska i niezależnie od używanej bielizny i odzieży pozwala na przebieg naturalnej wentylacji. Żadna z poduszek piankowych czy żelowych nie posiada takiej cechy. Pneumatyczna poduszka wielokomorowa wykonana jest z neoprenu, który odporny jest na agresywne środowisko chemiczne (mocz). Do jej mycia i dezynfekcji można używać wszystkich ogólnie stosowanych do tego celu środków.