Świadczenie pielęgnacyjne dla matki po zawarciu małżeństwa przez córkę
Córka ma obecnie 33 lata. Z tytułu niepełnosprawności ma przyznany znaczny stopień niepełnosprawności, urodziła się z dziecięcym porażeniem mózgowym, ma również inne choroby. Ponad rok temu wyszła za mąż. Mąż od ponad 4 lat mieszka i pracuje w Irlandii - wyjechał tam za pracą gdyż tu był bezrobotny. Po ślubie córka nadal mieszka z nami. Do czasu aż mąż nie stworzy jej odpowiednich warunków do wspólnego zamieszkania - dostosowane mieszkanie, opieka w czasie gdy jest w pracy itd. Ponad rok córka mieszka więc nadal z nami, z rodzicami i rodzeństwem.Tu ma opiekę, której wymaga do codziennego funkcjoonowania, pomoc w dojazdach na rehabilitację itd. W momencie zawarcia związku małżeńskiego straciłam zgodnie z obowiązującymi przepisami prawo do świadczenia pielęgnacyjnego. Odwoływałam się idąc za radą prawnika Integracji jednak odp. była odmowna. Odwołałam się lecz bezskutecznie. Na tamtem czas nie znalazłam w sobie dość siły i przekonania, aby odwołać się do sądu, do czego nakłaniał mnie prawnik. Mam jednak pytanie, czy są realne przesłanki, aby otrzymać to świadczenie?
Szanowna Pani,
Świadczenie pielęgnacyjne reguluje art. 17 ust 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych. Przysługuje ono z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej:
- matce albo ojcu,
- opiekunowi faktycznemu dziecka,
- osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną w rozumieniu ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej,
- innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności
- jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.
Zgodnie z art. 17 ust 5 pkt 2 lit a) ww. ustawy świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli osoba wymagająca opieki pozostaje w związku małżeńskim, chyba że współmałżonek legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.
Należy podkreślić, że kwestia przyznania świadczenia pielęgnacyjnego jest bardzo indywidualnym postępowaniem, na co wskazuje orzecznictwo administracyjne dotyczące art. 17 ustawy o świadczeniach rodzinnych. W 2016 r. w kwestii art. 17 ust 5 pkt 2 lit a) ww. ustawy, wypowiedział się Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 18 października 2016 r.I OSK 1171/15, stwierdzając, że niemożność opiekowania się małżonkiem, wykluczającą możliwość uzyskania świadczenia pielęgnacyjnego przez inne osoby, ustawodawca powiązał z warunkiem legitymowaniem się przez małżonka osoby niepełnosprawnej orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Takie podejście w każdej sprawie, byłoby jednak zbyt formalistyczne, nadto nieuwzględniające zróżnicowanych okoliczności faktycznych konkretnych spraw. Proces wykładni prawa obejmuje poszukiwanie takiej metody wykładni, która zapewni najlepsze rozumienia normy prawnej, czyli jej wyłożenie zgodnie z wolą ustawodawcy, zapewniając realizację celu jaki miała spełnić. W tym aspekcie należy uwzględnić nie tylko brzmienie językowe, ale i cel, funkcję, kontekst danej normy prawnej. Wykładnia językowa omawianego przepisu nie dała pozytywnych rezultatów, dlatego należy sięgnąć po inne metody - wykładnię celowościową i funkcjonalną - uzasadniające odstępstwo od jasnego i oczywistego sensu przepisu wyznaczonego jego jednoznacznym brzmieniem. Istnieją bowiem szczególnie istotne i doniosłe racje prawne i społeczne, które motywują do odejścia od wykładni językowej.
W tym też duchu utrzymane jest najnowsze orzeczenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 26 listopada 2019 r., II SA/Bk 649/19, w myśl którego sam fakt pozostawania osoby wymagającej opieki w związku małżeńskim z osobą nielegitymującą się znacznym stopniem niepełnosprawności, nie eliminuje innych osób bliskich w prawie do uzyskania świadczenia pielęgnacyjnego. Przepis art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a) ustawy o świadczeniach rodzinnych rozumiany celowościowo umożliwia uzyskanie świadczenia pielęgnacyjnego osobie zobowiązanej do alimentacji niepełnosprawnego w związku ze sprawowaniem nad nią opieki, nawet jeśli niepełnosprawny pozostaje w związku małżeńskim z osobą nieposiadającą orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności, ale tylko wówczas, gdy drugi małżonek nie może tej opieki sprawować z przyczyn obiektywnych, niezależnych od niego i jego woli. Chodzi głównie o takie sytuacje, gdy obowiązany do sprawowania opieki współmałżonek ze względu na stan zdrowia czy wiek sam nie jest zdolny tej opieki wykonywać, a jego sytuacja materialna nie pozwala na zastąpienie świadczeń osobistych pomocą finansową pozwalającą na pokrycie kosztów opieki przez inną osobę.
Jak wynika, z orzecznictwa administracyjnego sprawa przyznania świadczenia pielęgnacyjnego nie jest dla Pani zamknięta, jako dla matki. Jednakże mając na uwadze sytuację jaką Pani opisała w swoim zapytaniu, trzeba będzie przekonać organ, że zachodzi ta szczególna sytuacja umożliwiająca przyznanie Pani świadczenia, podczas gdy córka pozostaje w związku małżeńskim.
Każdy przypadek w wyżej wymienionym zakresie jest indywidualną sprawą i wymaga zindywidualizowanego podejścia oraz argumentowania. Dlatego też składając wniosek o świadczenie pielęgnacyjne, należy mieć świadomość tego, iż będzie trzeba przekonać organ do swojego stanowiska. Nie można wykluczyć, iż rozpatrywanie sprawy przeniesie się na salę sądową.
Z poważaniem,
dr Michał Urban, radca prawny