Projekt ustawy o wspieraniu zatrudnienia oraz rehabilitacji zawodowej i społecznej

Projekt nowej ustawy

Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U.97.123.776, z późn. zm.) to podstawowy akt prawny regulujący kwestie związane z niepełnosprawnością.

Obowiązująca obecnie ustawa, uchwalona w 1997 r., była nowelizowana już ponad 30 razy. Wiosną 2004 r. Pełnomocnik Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych ogłosił, że przygotowywana jest nowa ustawa o wspieraniu zatrudnienia oraz rehabilitacji zawodowej i społecznej, która będzie bardziej czytelna oraz będzie odpowiadała standardom Unii Europejskiej. Ponad miesiąc temu na posiedzeniu Rady Ministrów zostały przedstawione założenia nowej ustawy, a od kilkunastu dni trwają konsultacje projektu.

Jak deklarują autorzy projektu z Biura Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych, zapisy nowej ustawy mają przede wszystkim pomóc w zwiększeniu liczby zatrudnionych osób niepełnosprawnych oraz w zracjonalizowaniu i zwiększeniu efektywności wykorzystania środków przeznaczanych na rehabilitację społeczną i zawodową osób niepełnosprawnych.

Projekt ustawy o wspieraniu zatrudnienia oraz rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych (format .doc)

Najważniejsze zmiany dotyczyć mają przede wszystkim:

systemu orzecznictwa,
zasad finansowania działań podejmowanych przez samorządy,
systemu wspierania zatrudnienia osób niepełnosprawnych,
usprawnienia pobierania składek na PFRON,
działań na rzecz dzieci i młodzieży.

Ustawa miałaby wejść w życie 1 stycznia 2005 r.

Orzekanie o niepełnosprawności

Zgodnie z obowiązującymi obecnie (red.: lipiec 2004 r.) przepisami orzekane są trzy stopnie niepełnosprawności: znaczny, umiarkowany oraz lekki. Stopnie niepełnosprawności orzekane są u osób, które ukończył 16 lat, natomiast w przypadku dzieci poniżej 16 roku życia orzeka się jedynie o ich niepełnosprawności bez określenia jej stopnia.

Zapisy projektu wprowadzą natomiast stopnie niepełnosprawności także w przypadku orzekania dzieci - znaczny i lekki. Dodatkowo wprowadza się 18-ty rok życia jako kryterium wiekowe przy zaliczaniu osoby orzekanej do dzieci.

Drugą nowością jest wprowadzenie osobnego orzecznictwa do celów korzystania z ulg i uprawnień oraz do celów zatrudnieniowych. W każdym z przypadków będą stosowane inne kryteria orzecznictwa, a podstawą wydania orzeczenia do celów zatrudnienia będzie ocena wydana przez lekarza orzecznika ZUS. Orzeczenie do celów zatrudnienia będzie wydawane na czas określony, nie dłuższy niż 5 lat, natomiast orzeczenie do celów korzystania z ulg i uprawnień na czas określony lub na stałe.
Obydwa rodzaje orzeczeń wydawać będą powiatowe zespoły ds. orzekania o niepełnosprawności.

Ze względu na wysoki procent wadliwych orzeczeń wychodzących z powiatowych zespołów (ok. 50 proc.), projekt ustawy wprowadza obowiązek wyznaczenia w zespole orzekającym osoby, która dodatkowo oceniałaby orzeczenie, przed wydaniem go osobie zainteresowanej.

System wspierania zatrudnienia

Najpoważniejszą zmianą na tym polu jest rezygnacja z nadawania statusów zakładu pracy chronionej, a tym samym zrównanie pozycji wszystkich pracodawców w odniesieniu do możliwości uzyskania pomocy publicznej na zatrudnianie osób niepełnosprawnych.

Dla istniejących zakładów pracy chronionej oraz zakładów aktywności zawodowej przewidziane zostały okresy przejściowe - stosowane będą do nich przepisy dotychczasowe, nie dłużej jednak niż do 31 stycznia 2005 r.

Pomoc dla pracodawców osób niepełnosprawnych będzie mogła dotyczyć:

zwrotu przez jeden rok kosztu płacy zatrudnionej osoby niepełnosprawnej w przypadku zatrudniania jej przez co najmniej 36 miesięcy,
refundacji kosztów dostosowania miejsca pracy osoby niepełnosprawnej w przypadku zatrudniania jej przez co najmniej 36 miesięcy,
dofinansowania do kosztów płacy pracowników niepełnosprawnych,
zwrot kosztów płacy asystenta osoby niepełnosprawnej,
refundacji kosztów szkolenia zatrudnionych osób niepełnosprawnych,
zwolnienia z podatku od czynności cywilnoprawnych, podatku rolnego, podatku leśnego oraz podatku od nieruchomości,
zwrotu kosztów budowy, instalacji lub rozbudowy danego zakładu i administracyjnych oraz transportowych, wynikających z zatrudnienia osób niepełnosprawnych,
zwrotu kosztów opieki medycznej lub usług rehabilitacyjnych niezbędnych dla utrzymania lub podwyższenia mobilności zawodowej niepełnosprawnych pracowników.

Niektóre z wymienionych powyżej form wsparcia uzależnione będą od liczby zatrudnionych osób niepełnosprawnych.

Zgodnie z normami Unii Europejskiej pracodawca może uzyskać pomoc publiczną jedynie w związku z podwyższonymi kosztami zatrudniania osób niepełnosprawnych. Pracodawcy będą zatem zobowiązani do szczegółowego wyliczania takich podwyższonych kosztów. Ustawodawca przewidział dwie, alternatywne formy takich wyliczeń: wyliczenia rzeczywistych kosztów własnych lub przyjęcia przez pracodawcę wielkości kosztów wyliczonych w ustawie (ryczałt). Wysokość ryczałtu będzie zróżnicowana ze względu na stopień niepełnosprawności zatrudnionego pracownika.

Wpłaty na PFRON

Poszerzony został krąg pracodawców, którzy zobowiązani będą do dokonywania wpłat na PFRON w przypadku nieosiągania wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Będą to pracodawcy zatrudniający co najmniej 20 osób (obecnie 25) i nieosiągający wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości 6 proc.

Wydatkowanie środków z PFRON

Projekt ustawy przewiduje także zmianę systemu dysponowania środkami z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Część z nich będzie, tak jak do tej pory, przekazywana samorządom według algorytmu, a samorządy będą same decydowały, na które cele - zawarte w ustawie - je przeznaczyć. Część natomiast przekazywana będzie w formie programów pomocowych - na podstawie procedur konkursowych.

Zadania PFRON

Zgodnie z zapisami ustawy rola Funduszu powinna zostać ograniczona do roli finansowej, a zatem do zbierania, redystrybucji oraz kontrolowania środków finansowych. Natomiast zadania w zakresie programowania i opracowywania odpowiednich programów przejąłby minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego.

Opracowanie: Dorota Landsberger
Źródło: projekt ustawy