Lider Dostępności 2020. Poznaliśmy laureatów

Muzeum Narodowe w Krakowie, Brama Poznania, Europejskie Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego, Pływająca Baza Nurkowa na jez. Płocie, Dom dla Bezdomnych w Jankowicach, Malta House, Muzeum Książąt Czartoryskich oraz pracownia architektoniczna xystudio. To nagrodzeni w 5. edycji Konkursu Architektoniczno-Urbanistycznego „Lider Dostępności”. Wyniki ogłoszono 4 grudnia w Kancelarii Prezydenta RP w obecności Pary Prezydenckiej.

Konkurs „Lider Dostępności” po raz pierwszy odbył się w 2016 r. Od początku promuje projektowanie uniwersalne i najlepsze rozwiązania urbanistyczne i architektoniczne w zakresie dostosowania budynków i przestrzeni do potrzeb wszystkich grup użytkowników.

Grand Prix, siedem nagród, dwa wyróżnienia

- Mapa Liderów Dostępności 2016-2020 pokazuje, że w Polsce jest coraz mniej białych plam dostępności, a myślenie w duchu projektowania uniwersalnego nie jest przypisane jedynie do wielkich miast – mówi Ewa Pawłowska, prezes Stowarzyszenia Przyjaciół Integracji. – Liderów zmian, bo tak myślę o laureatach naszego Konkursu, odnajdywaliśmy w Warszawie i we Wrocławiu, w Krakowie i Gdyni, Białymstoku i Poznaniu, ale też w niewielkich Siechnicach, Lusławicach czy Jankowicach – wymieniła Ewa Pawłowska.

Kapituła Konkursu „Lider Dostępności 2020” przyznała Grand Prix, siedem nagród i dwa wyróżnienia. Podczas gali finałowej Prezydent RP Andrzej Duda wręczył nagrody w następujących kategoriach:

• Grand Prix: Muzeum Narodowe w Krakowie
• Architekt/urbanista: pracownia architektoniczna xystudio z Warszawy
• Przestrzeń publiczna – wyróżnienie: Park Bulwary w Tomaszowie Mazowieckim
• Duży obiekt użyteczności publicznej: Brama Poznania oraz Europejskie Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego w Lusławicach
• Obiekt usług lokalnych: Pływająca Baza Nurkowa na jeziorze Płocie oraz Dom dla Bezdomnych w Jankowicach 
• Obiekt biurowo-handlowy: Malta House w Poznaniu
• Obiekt mieszkalny/hotelowy – wyróżnienie: Osiedle Mickiewicza w Warszawie
• Obiekt zabytkowy: Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie

Ze względu na pandemię tegoroczna gala finałowa odbyła się bez udziału publiczności. Uroczystość była transmitowana na facebooku Kancelarii Prezydenta. W jej trakcie łączono się z laureatami w poszczególnych kategoriach.

Marzenie o dostępności

Prezydent Andrzej Duda podziękował wszystkim zaangażowanym w organizację konkursu.

- Obserwuję ewolucję, można powiedzieć: dzieje się w polskiej architekturze, właściwie od lat dwutysięcznych, czyli kiedy pan Piotr Pawłowski zaczął z inwencją i uporem, zdecydowaniem, z tym swoim charakterystycznym błyskiem w oczach, zajmować się tymi sprawami i wymuszać w jakimś sensie codzienne myślenie o potrzebach osób z niepełnosprawnościami – powiedział. – Chcę podkreślić, że w tych dziś ocenianych obiektach już nie widać, że one są dostosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnościami, to jest tak zrobione, że ta przestrzeń jest całkowicie naturalna, jest jednakowa dla każdego. I o to przede wszystkim chodzi – by nie różnicować.

Głos zabrała także Agata Kornhauser-Duda, Małżonka Prezydenta RP.

- Nie ulega wątpliwości, że dostępność architektoniczna jest wyznacznikiem naszego postępu cywilizacyjnego, ale jest też wyrazem naszej empatii i solidarności, a przede wszystkim oznaką świadomości, że są wśród wśród nas osoby, które mają trudności z poruszaniem się – podkreśliła. – Bardzo ważne dla naszych wzajemnych relacji jest to, by ta dostępność była dla wszystkich, by nikt nie czuł się wykluczony, by nikt nie czuł, że nie ma dostępu do przestrzeni miejskiej, pracy, środków transportu czy kultury. Myślę, że śp. Piotr Pawłowski bardzo mocno to podkreślał i dzięki jego niestrudzonej pracy, jego współpracowników, jego małżonki, ludzi podobnie myślących, możemy dziś powiedzieć, że ta dostępność w naszym kraju z roku na rok się poprawia.

Przywołana w wypowiedzi Ewa Pawłowska wróciła do czasów sprzed wielu lat.

- Pan prezydent mówił o ewolucji, dlatego chciałabym sięgnąć początków Integracji, właściwie początków mojej znajomości z Piotrem – mówiła. – Kiedy jeszcze nie byliśmy małżeństwem i umawialiśmy się na randki, byliśmy uzależnieni po pierwsze od transportu, który przyjeżdżał na określoną godzinę. Mieliśmy więc dokładnie wyliczony co do minuty czas spotkania. Nie mogliśmy się spotkać tam, gdzie byśmy chcieli. Mogliśmy spotkać się tylko tam, gdzie były dostępne miejsca. Pojawiła się tęsknota za dostępnością. Potem, kiedy powstała Integracja, zaczęliśmy marzyć o dostępności, mieliśmy już własny samochód, mogliśmy dojechać w każdej chwili, ale nie do wszystkich miejsc, do których byśmy chcieli, nie do wszystkich teatrów, miejsc kultury. Wtedy pojawiło się marzenie, żeby ta przestrzeń była dostępna, żeby to było oczywiste i jasne. I to marzenie Integracja zaczęła realizować dzięki wrażliwym ludziom. To, czym naprawdę jest ten konkurs, to jest nagradzanie ludzi wrażliwych na dostępność, na potrzeby innych ludzi.

Nagrodzeni w 5. edycji Konkursu „Lider Dostępności”

Grand Prix: Muzeum Narodowe w Krakowie

Posiadające 12 oddziałów Muzeum jest jedną z najbardziej znanych i zasłużonych dla polskiej kultury placówek. Wyróżnia się nie tylko unikatowym w skali światowej zbiorem dzieł sztuki, ale też odważnie wyznacza standardy – również te związane z obsługą różnych grup zwiedzających i z dostępnością architektoniczną przestrzeni i budynków zabytkowych.

W tym roku Kapituła Konkursu zdecydowała o przyznaniu Muzeum Narodowemu w Krakowie (MNK) Grand Prix. Przyczyniły się do tego konsekwentne i wieloletnie działania na rzecz dostosowania do potrzeb osób z różnymi niepełnosprawnościami kolejnych oddziałów Muzeum – zarówno pod względem architektonicznym, jak i ich oferty edukacyjnej. Miało to często miejsce w trudnych do adaptacji przestrzeniach historycznych Krakowa.

Kapituła w swym werdykcie podkreśliła, że Grand Prix tegorocznego Konkursu będzie dla władz Muzeum jasnym znakiem słuszności podejmowanych dotąd działań oraz mobilizacją do udostępnienia kolejnych obiektów i przestrzeni dla osób z niepełnosprawnościami.

- Mamy dalsze plany – mówił prof. Andrzej Szczerski, dyrektor Muzeum Narodowego w Krakowie. – Przygotowujemy się w tej chwili do otwarcia naszego nowego działu w dawnym hotelu Cracovia, to jest budynek z lat 60., znajdujący się naprzeciwko budynku gmachu głównego muzeum, i tam w warunkach konkursu architektonicznego, jaki chcemy ogłosić w przyszłym roku, będą już wpisane wszelkie udogodnienia dla osób z różnymi niepełnosprawnościami. Jednocześnie wprowadzamy dalsze udogodnienia w gmachu głównym, jeśli chodzi o dostępność naszych wystaw stałych, a jednocześnie rozbudowujemy program edukacyjny, który kierujemy do osób ze szczególnymi potrzebami.

Architekt/urbanista: pracownia architektoniczna xystudio

Żłobki, przedszkola, domy pomocy, obiekty reprezentacyjne, ale również domy jednorodzinne dla wymagających klientów – takimi inwestycjami najczęściej zajmują się architekci z xystudio. W 2019 r. statuetkę „Lidera Dostępności” otrzymało zaprojektowane przez nich przedszkole „Żółty Słonik” w Suwałkach. Wówczas jurorzy docenili wysokie walory estetyczne budynku, idące w parze z dbałością o potrzeby użytkowników o różnym stopniu sprawności. W tym roku również nagrodzono ich projekt – Dom dla Bezdomnych w Jankowicach.

Nic dziwnego, że statuetka w kategorii „Architekt/urbanista” trafiła właśnie do xystudio. Kapituła przyznała ją za tworzenie architektury, która w centrum stawia człowieka i jego potrzeby, a nie fajerwerki i rozwiązania tyleż efektowne, co niefunkcjonalne. Xystudio udowadnia swoimi projektami, że kieruje się zasadami projektowania uniwersalnego, tworząc obiekty i przestrzenie, które łączą, a nie dzielą.

- Dla nas taka nagroda to absolutny zaszczyt – powiedziała podczas gali Marta Nowosielska, współwłaścicielka pracowni xystudio. – Od lat zajmujemy się dzieciakami, ludźmi chorymi, stąd może nasza wrażliwość na ludzi niepełnosprawnych jest większa. W całym naszym procesie projektowym projektowanie uniwersalne jest nadrzędne. Każdy projekt od samego początku staramy się zrobić tak, aby był dostępny i żeby tej dostępności nie było widać, bo jak się okazuje można robić budynki, które są w pełni dostępne dla wszystkich i wcale nie są dedykowane specjalnie osobom niepełnosprawnym. I to jest nasze motto życiowe, żeby projektować dla ludzi, projektować po ludzku.

Duży obiekt użyteczności publicznej – dwie równorzędne nagrody:

Brama Poznania

Za „stworzenie w historycznej części miasta obiektu o nieszablonowej architekturze, z którego mogą korzystać wszyscy, niezależnie od stopnia sprawności”.

Poznańska placówka prezentuje historię Ostrowa Tumskiego, początki państwa polskiego i wyspy katedralnej. Robi to w nowoczesny sposób, wyróżniający się również dostępnością. Kapituła doceniła również działania operatora obiektu, który włączył w budowanie oferty edukacyjnej osoby z niepełnosprawnością oraz organizacje działające na rzecz osób z niepełnosprawnością.

Europejskie Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego w Lusławicach

Za pokazanie, że dostępność i projektowanie uniwersalne nie muszą być domeną wielkich ośrodków miejskich.

W niewielkich Lusławicach pod Tarnowem stworzono obiekt, w którym ciekawe rozwiązania architektoniczne idą w parze szeroko rozumianą dostępnością, wykraczającą daleko poza nakazane przez przepisy minima. Udowadniają to m.in. szkolenia personelu z obsługi osób z niepełnosprawnościami czy procedura ewakuacji z uwzględnieniem osób z niepełnosprawnościami.

Obiekt usług lokalnych – dwie równorzędne nagrody:

Pływająca baza nurkowa na jez. Płocie

Zbudowana w Pile na jez. Płocie baza nurkowa jest jedynym tego typu miejscem na świecie, zapewniającym pełne bezpieczeństwo nurkowania osobom praktycznie z każdym rodzajem niepełnosprawności – nawet z porażeniem czterokończynowym. Dzięki systemowi komfortu termicznego, możliwe jest prowadzenie zajęć całorocznych, łącznie z nurkowaniem zimowym i podlodowym.

Dom dla bezdomnych w Jankowicach

Prowadzone przez Fundację Domy Wspólnoty Chleb Życia s. Małgorzaty Chmielewskiej schronisko w Jankowicach to budynek przeznaczony dla osób bezdomnych, dla których nie ma miejsca np. w domach pomocy społecznej. W obiekcie znajduje się m.in. 19 dwuosobowych pokoi z łazienkami dostosowanymi do różnych stopni niepełnosprawności, kaplica, gabinety, sale rehabilitacyjne, świetlica i stołówka. W uzasadnieniu nagrody dla projektu autorstwa pracowni xystudio napisano: „Dom dla bezdomnych w Jankowicach to przykład architektury o funkcjach społecznych; architektury skromnej i przemyślanej, w której rozwiązania powstałe z myślą o potrzebach osób starszych i z niepełnosprawnościami są integralną częścią projektu. Tak naturalnymi, jak drzwi wejściowe, dach czy okna”.

- To dla nas kolejne wyróżnienie, budynek powstał dzięki wyłącznej pomocy sponsorów – mówiła podczas rozdania nagród siostra Małgorzata Chmielewska. – Jest to, śmiejemy się, najpiękniejszy przytułek w Europie. W rzeczywistości ludzie niepełnosprawni, bezdomni, starsi są absolutnie na marginesie. Nikt ich nie chce tak naprawdę, dlatego że generalnie ludzi, którzy wymagają wsparcia i pomocy, nie za bardzo chcemy w społeczeństwie. Była mowa o jednoczeniu ludzi – to jest niezwykle ważne. W tym budynku członkowie wspólnoty mieszkają razem z ludźmi, których przyjmujemy, niepełnosprawnymi. Personel to w części osoby niepełnosprawne na wózkach, ale nie tylko. Chciałam zwrócić uwagę, że to budowanie jedności polega nie tylko na architekturze czy przekształcaniu przestrzeni publicznej tak, żeby była dostępna dla każdego, ale również na przebudowie myślenia społecznego, w którym na pierwszym miejscu jest człowiek najsłabszy, starszy, niepełnosprawny, niepełnosprawny intelektualnie czy opiekunowie takich dzieci. I tu, myślę, mamy bardzo wiele do zrobienia. Na razie mamy najpiękniejszy przytułek w Europie.

Obiekt biurowo-handlowy: Malta House

To nowoczesny budynek biurowy nad samym brzegiem Jeziora Maltańskiego w Poznaniu, wyposażony w szereg wydajnych energetycznie rozwiązań. Słynie m.in. ze swojej elewacji, a w szczególności fasad w kształcie harmonii.

Każda przestrzeń w budynku dostępna jest dla osób z niepełnosprawnością. Wejścia wyposażone są w rampy, a na każde piętro budynku można dostać się windą. W wyniku prac dostosowujących, na ogólnodostępnym tarasie na dachu wykonana została dodatkowa pochylnia.

Obiekt zabytkowy: Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie

„Zmodernizowane Muzeum Książąt Czartoryskich udowadnia, że budynek dostępny i przyjazny osobom z niepełnosprawnościami może być jednocześnie piękny i cieszyć oko” – czytamy w uzasadnieniu decyzji jury Konkursu.

Złożony z Arsenału z Basztami Stolarską i Ciesielską, Klasztorka i Pałacu, zabytkowy kompleks jest jedynym obiektem muzealnym mieszczącym kolekcję Czartoryskich. Znajduje się tu m.in „Dama z gronostajem” Leonarda da Vinci.

Nowe Muzeum Książąt Czartoryskich jest w pełni dostosowane do potrzeb osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności. W czasie modernizacji wprowadzono m.in. windy i pochylnie oraz dostosowaną toaletę. Przewidziano też obniżenie lad przy kasach oraz w kawiarni, aby ułatwić użytkowanie osobom poruszającym się na wózkach.

Muzeum Książąt Czartoryskich to trzeci obiekt Muzeum Narodowego w Krakowie – po Sukiennicach i EUROPEUM – nagrodzony w konkursie „Lider Dostępności”.

Więcej informacji o 5. edycji Konkursu „Lider Dostępności” znajdziesz w folderze (dostępny PDF, 5,6 MB)

Lider Dostępności to Konkurs Architektoniczno-Urbanistyczny Integracji i Towarzystwa Urbanistów Polskich, od początku organizowany pod honorowym patronatem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy.

Kapituła Konkursu „Lider Dostępności 2020” obradowała pod przewodnictwem Ewy Pawłowskiej, Prezes Zarządu Stowarzyszenia Przyjaciół Integracji, w składzie: Maciej Chojnowski, Zastępca Dyrektora Biura Dialogu i Korespondencji Kancelarii Prezydenta RP, Krzysztof Chwalibóg, architekt, Przewodniczący Polskiej Rady Architektury, Andrzej Dera, Sekretarz Stanu w Kancelarii Prezydenta RP, Jadwiga Emilewicz – Minister Rozwoju (w jej imieniu: Anita Kukawska, Dyrektor Departamentu Architektury, Budownictwa i Geodezji), Małgorzata Jarosińska-Jedynak, Minister Funduszy i Polityki Regionalnej (w jej imieniu: Przemysław Herman, Zastępca Dyrektora Departamentu Europejskiego Funduszu Społecznego), Kamil Kowalski, projektant dostępności, Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji, Tomasz Majda, Prezes Zarządu Głównego Towarzystwa Urbanistów Polskich, Monika Okrasa, koordynator konkursu „Lider Dostępności”, Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji, Krystyna Solarek, Towarzystwo Urbanistów Polskich, Prodziekan Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej ds. Nauki, Katarzyna Ujma-Wąsowicz, Prezes Oddziału Śląskiego Towarzystwa Urbanistów Polskich, Grażyna Wereszczyńska, Dyrektor Biura Dialogu i Korespondencji Kancelarii Prezydenta RP.

„LIDER DOSTĘPNOŚCI 2020“

Honorowy Patronat Prezydenta RP Andrzeja Dudy

Organizator: Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji

Współorganizator: Towarzystwo Urbanistów Polskich

Partner instytucjonalny: Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych

Patronat medialny: TVP INFO, Jedynka Polskie Radio, Architektura Murator, Builder, Eurobuild CEE, Property News, Urbnews, Zawód:Architekt, Niepelnosprawni.pl