Krótkie podsumowanie 2024 roku na portalu

Podwyżka renty socjalnej, która ostatecznie przybrała postać dodatku dopełniającego, problemy związane z wprowadzeniem świadczenia wspierającego, a także projekty dwóch ustaw o usługach asystenckich i ustawy zastępującej ubezwłasnowolnienie wspieranym podejmowaniem decyzji. Do tego trzeba dodać m.in. przyjęcie Polskiego Aktu o Dostępności i Igrzyska Paralimpijskie. Zeszły rok obfitował w wydarzenia ważne dla osób z niepełnosprawnością i ich rodzin. Zapraszamy na krótkie podsumowanie!

Nowe twarze

Wybory w październiku 2023 roku przyniosły zmianę władzy i co za tym idzie zmiany na stanowiskach ministerialnych. Nasz portal od początku zabiegał o to, by przedstawić czytelnikom ministra i ministrów, którzy będą zajmowali się sprawami środowiska. Dlatego też przeprowadziliśmy wywiady z: ministrą ds. polityki senioralnej, Marzeną Okłą-Drewnowicz, zajmującą się edukacją włączającą wiceministra Izabelą Ziętką, odpowiedzialną m.in. program Dostępność Plus wiceministrą Moniką Sikorą i oczywiście z Pełnomocnikiem Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych, Łukaszem Krasoniem.

We wrześniu poznaliśmy też nową Prezes PFRON, którą została doktor Małgorzata Lorek.

Podwyżka renty socjalnej

- Tylko dlatego warto było iść do wyborów i po władze, żeby ci ludzie, rodzice i opiekunowie osób z niepełnosprawnością dożyli tego momentu, kiedy widzą, że władza jest po to, żeby o nich zadbać — tak mówił premier Donald Tusk, podczas pierwszego czytania obywatelskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o rencie socjalnej, które odbyło się w styczniu zeszłego roku.

Ustawa zakładała zrównanie renty socjalnej z pensją minimalną i poza Konfederacją poparły ją wszystkie partie w Parlamencie. Co warte odnotowania – zdania na temat tego projektu od początku były podzielone, a my na naszym portalu udzielaliśmy głosu zarówno jego zwolennikom, jak i tym, którzy podchodzili do projektu sceptycznie.

W toku prac okazało się jednak, że w projekt ustawy wymaga zmian. Podczas często bardzo burzliwych posiedzeń Sejmowej Komisji ds. Polityki Społecznej i Rodziny, a także Podkomisji Stałej ds. Osób z Niepełnosprawnościami i Włączenia Społecznego zaprezentowano nowy kształt ustawy, która podwyżkę renty socjalnej wprowadzał w formie nowego świadczenia – dodatku dopełniającego. Ustawa wprowadzająca dodatek została podpisana przez prezydenta w październiku i już w maju tego roku dodatek w wysokości 2520 złotych trafi do uprawnionych osób.

Nowe świadczenie budzi wciąż liczne kontrowersje – choćby związane z tym, że jest ono kierowane tylko do rencistów socjalnych, którzy mają orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji.

Świadczenie wspierające

Emocje budzi też świadczenie wspierające, wprowadzone jeszcze przez poprzedni rząd, a które wypłacane jest od 2024 roku. Okazało się m.in. że przyznanie nowego świadczenia wiązało się dla wielu osób z drastycznym wzrostem kosztów usług opiekuńczych.

– To jest dowód na to, że nie zawsze wdrażaniu w życie wartościowych pomysłów legislacyjnych towarzyszy odpowiednia refleksja, co wywoła taka legislacja. Z racji tego, że świadczenie wspierające zostało wliczone do dochodu osoby z niepełnosprawnością, doszło do znacznego wzrostu kosztu usług opiekuńczych – podkreślił Rzecznik Praw Obywatelskich prof. Marcin Wiącek, podczas Kongresu Osób z Niepełnosprawnościami.

Krytykowane jest też długie oczekiwanie na komisje określającą skale potrzeby wsparcia, na której podstawie przyznawane jest nowe świadczenia, a także nie zawsze jasne zasady, na przyznawania punktów przez komisje.

Na naszym portalu staramy się monitorować kwestię przyznawania świadczenia wspierającego, a także odpowiadać na związane z nim pytania naszych czytelników.

Zniesienie ubezwłasnowolnienia

W styczniu zeszłego roku Ministerstwo Sprawiedliwości ogłosiło, że rozpoczęto prace nad ustawą zastępującą ubezwłasnowolnienie wspieranym podejmowaniem decyzji.

Już 14 lutego odbyło się spotkanie Zespołu ds. opracowania propozycji rozwiązań normatywnych w zakresie zastąpienia instytucji ubezwłasnowolnienia modelem wspieranego podejmowania decyzji, które prowadziła wiceministra sprawiedliwości Zuzanna Rudzińska-Bluszcz.

Te zapowiedzi wzbudziły nie tylko nadzieje, ale też liczne obawy – zwłaszcza opiekunów osób z niepełnosprawnością intelektualną.

W czerwcu w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów pojawił się projekt ustawy, której celem jest wprowadzenie rozwiązań opartych na zastąpieniu ubezwłasnowolnienia modelem wspieranego podejmowania decyzji i zaprezentowano założenia tej ustawy, m.in. wprowadzenia różnych rodzajów pełnomocnictw, dwóch typów kuratorów i asysty prawnej.

O tych propozycjach Ministerstwa Sprawiedliwości rozmawialiśmy z mec. Jarosławem Jagurą z Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka.

Na publikację pełnego projektu ustawy o instrumentach wspieranego podejmowania decyzji i skierowanie go do konsultacji musieliśmy jednak czekać aż do 12 grudnia.

Asystencja osobista

Jednym z elementów umowy koalicyjnej, ale też obietnicą wyborczą wszystkich tworzących rząd partii, zawartą m.in. w 100 konkretach Koalicji Obywatelskiej było wprowadzenie systemowej, a nie jak o tej pory zależnej od projektów asystencji osobistej.  

- To jest coś, co dla mnie osobiście, ale też dla całego środowiska jest bardzo ważne. I tak naprawdę to jest fundament naszego przyszłego systemu, który zamierzamy zbudować – tak o ustawie o usługach asystenckich mówił nam w udzielonym na początku roku wywiadzie Pełnomocnik Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych Łukasz Krasoń.

Od lat też nad taką ustawą o asystencji pracowała Kancelaria Prezydenta, której projekt został skierowany do Sejmu w marcu zeszłego roku. Jego pierwsze czytanie odbyło się jednak dopiero 1 października.

Przez ten czas oczekiwano na obiecany przez Łukasza Krasonia rządowy projekt, który miał być lepszy i bliższy zapisom Konwencji ONZ o Prawach Osób z Niepełnosprawnościami niż ten prezydencki.

- Dwa miesiące temu złożyłem osobiście z ministrą Agnieszką Dziemianowicz-Bąk projekt ustawy. Mam nadzieję, że Minister Finansów i cały rząd znajdą na to możliwości finansowe.(…) Wierzę, że najbliższe miesiące spędzimy na procedowaniu i poprawianiu tej ustawy, by osoby z niepełnosprawnością nie musiały się martwić o to, czy rano ktoś przyjdzie pomóc im chociażby ubrać się i posadzić na wózek. Po to, by osoba z niepełnosprawnością, która chce czynnie uczestniczyć w życiu społecznym i pójść do pracy, miała wsparcie – powiedział Łukasz Krasoń podczas Wielkiej Gali Integracji 16 listopada.

Pełnomocnik dotrzymał słowa i już dwa tygodnie później na naszym portalu ukazał się wywiad z nim, który dotyczył wpisania ustawy o asystencji do wykazu prac rząd.

10 grudnia zaś Rządowy projekt o usługach asystenckich trafił do konsultacji publicznych.

Polski Akt o Dostępności

Jeszcze w 2024 roku udało się wprowadzić w życie Ustawę o zapewnianiu spełniania wymagań dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze zwaną też Polskim Aktem o Dostępności. 

Jej celem jest wprowadzenie do polskiego prawa Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/882 z dnia 17 kwietnia 2019 (European Accessibility Act, EAA).

Ustawa obejmuje praktycznie wszystkie obszary życia – od zakupów online, przez transport po codzienne zarządzanie finansami. Ułatwi podróżowanie, dostęp do edukacji, rozrywki i kultury. Jej przepisy dotyczą takich produktów jak: komputery osobiste, laptopy i ich systemy operacyjne, terminale płatnicze oraz samoobsługowe (bankomaty, wpłatomaty, automaty biletowe, urządzenia do odprawy samoobsługowej), routery, modemy, odtwarzacze multimedialne służące do odbioru usług audiowizualnych, e-czytniki., Ustawa obejmuje swoim zakresem również usługi telekomunikacyjne i komunikacji alarmowej. Zawarte w niej przepisy będą obowiązywać od 28 czerwca 2025 roku.

O szczegółach jej zapisów i tym, jak wpłynie ona na życie osób z niepełnosprawnością, można przeczytać w przygotowanym przez nas artykule.

Rok 2024 to też rok dwóch wyborów: samorządowych i do Parlamentu Europejskiego. Te pierwsze przyniosły m.in. zmianę na stanowisku prezydenta Gdyni. Po wielu latach Wojciecha Szczurka zastąpiła Aleksandra Kosiorek. Nową wiceprezydentką Warszawy została wieloletnia prezeska Kamiliańskiej Misji Pomocy Społecznej, Adriana Porowska. Jednak po kilku miesiącach zamieniła ona warszawski ratusz na Kancelarię Prezesa Rady Ministów, gdzie jest Ministrą ds. społeczeństwa obywatelskiego.

Wybory do Parlamentu Europejskiego sprawiły, że na miejsce Michała Koboski z Polski 2050 w Sejmie pojawiła się poruszająca się na wózku posłanka Bożenna Hołownia, która w parlamencie zajmuje się m.in. sprawami osób z niepełnosprawnością i seniorów.

Rok pełen wrażeń

Z innych wydarzeń relacjonowanych na naszym portalu warto wymienić odbywające się w Paryżu Igrzyska Paralimpijskie, drugie już Forum Dostępności, czy Ogólnopolskie Forum Zdrowia Psychicznego zorganizowanego przez Biuro Krajowe WHO w Polsce i Ministerstwo Zdrowia, podczas którego przeprowadziliśmy wywiady dotyczące psychiatrii środowiskowej i przeciwdziałaniu kryzysom zdrowia psychicznego wśród dzieci.

Możemy też pochwalić się zwycięstwem naszej redakcyjnej koleżanki Dominiki Kopańskiej w konkursie dla dziennikarzy, zorganizowany w ramach kampanii społecznej Fundacji Avalon i przyznaniem przez Prezydenta Złotych i Srebrnych Krzyży Zasługi pracownikom Integracji.