Mocz – co można wyczytać z osadu?

Analiza moczu to, obok morfologii krwi, jedno z dwóch podstawowych diagnostycznych badań laboratoryjnych. Składa się z dwóch etapów. Pierwszy to badanie ogólne, czyli ocena właściwości fizycznych i chemicznych moczu. Drugim zaś jest badanie osadu moczu.

Do mikroskopowego badania osadu używa się moczu specjalnie przygotowanego. Najpierw płyn odwirowuje się przez 10 minut w wirówce przy prędkości 2000 obrotów na minutę. Płyn, który wytrącił się podczas tej czynności i znalazł ponad osadem, zlewa się do oddzielnego naczynia. Pozostawia się jedynie 0,5 ml płynu i sam osad. Miesza się je ze sobą dokładnie i z powstałej substancji wykonuje preparat do badania pod mikroskopem.

Osad moczu ogląda się pod dwoma powiększeniami: 10x10 i 10x40. Podczas każdej z obserwacji ocenia się ilościowo i jakościowo składniki naturalne moczu, czyli nabłonki płaskie, leukocyty, erytrocyty, wałeczki, składniki mineralne, których obecność jest uwarunkowana odczynem moczu.

Nabłonki płaskie

Anomalie:

Niewielka ilość nabłonek, czyli złuszczonych komórek z nerek i innych elementów dróg moczowych jest naturalna. Gdy jest ich dużo, może to świadczyć o podrażnieniach błony śluzowej układu moczowego, np. przy zakażeniach lub po zabiegach urologicznych.

Krwinki białe (leukocyty, symbol: LEU)

Norma:

od 650 000 do 3 000 000 na dobę (od 3 do 5 w polu widzenia)

Anomalie:

Gdy jest ich więcej to znak, że doszło do ostrego lub przewlekłego zakażenia układu moczowego.

Krwinki czerwone (erytrocyty – symbol: ERY)

Norma:

ok. 3 000 000 na dobę (do 3 w polu widzenia)

Anomalie:

Mała liczba krwinek czerwonych w moczu nie jest groźna, to zwykły składnik osadu moczu. Mogą być także widoczne u pań podczas krwawienia menstruacyjnego. Zdarza się, że ich obecność w osadzie jest także efektem zażywania pewnych leków. Stąd też ważne jest, aby przekazać lekarzowi oceniającemu wyniki badania pełną listę medykamentów, które przyjmujemy.

Ale zwiększona ilość krwinek czerwonych może być już objawem poważnego uszkodzenia układu moczowego – np. kamicy nerkowej (zwłaszcza przy ataku kolki nerkowej), kłębuszkowego zapalenia nerek, urazu nerek, nowotworu pęcherza.

Wałeczki – pojedyncze wałeczki szkliste

Anomalie:

Wałeczki to cylindryczne twory, które powstają w cewkach moczowych nerek. Zbudowane są z białek, tłuszczu oraz elementów komórkowych. Obecność każdych innych wałeczków w osadzie moczu to patologia, która może świadczyć np. o odmiedniczkowym lub odkłębkowym zapaleniu nerek.

Składniki mineralne – niewielkie ilości

Anomalie:

Występują w postaci kryształów (szczawianów wapnia, fosforanu wapnia, kwasu moczowego, cystyny i innych substancji) lub osadu. Duże kryształy mogą tworzyć złogi w układzie moczowym, czyli potocznie mówiąc – kamienie. Taki stan to tzw. kamica. Przy zwiększonej ilości składników mineralnych w pojedynczej próbce, lekarz zaleca zwykle powtórne badania osadu moczu i dalszą diagnostykę.

Inne substancje

Anomalie:

Badanie osadu moczu pozwala także wykryć obecność w moczu różnego typu bakterie, grzyby, drożdże, pierwotniaki, które mogą wskazywać na zakażenie układu moczowego, a także wydzieliny z narządów płciowych.