Co przysługuje na dziecko?
Są rodzice dzieci z niepełnosprawnością, którzy doskonale wiedzą, jakiego wsparcia mogą oczekiwać od państwa. Wielu jest jednak zagubionych, inni mają tylko podstawowe informacje. Dla wszystkich zebraliśmy najważniejsze elementy wsparcia.
AKTUALIZACJA 31.07.2024
Ulgi i uprawnienia przysługujące dzieciom z niepełnosprawnością wynikają z rozmaitych przepisów, ustaw, rozporządzeń, a czasem z uchwał miast i gmin. W niektórych sytuacjach dzieci z niepełnosprawnością korzystają z takich samych ulg, jak ich pełnosprawni rówieśnicy. W poniższym tekście omówimy najważniejsze uprawnienia.
Część przepisów dotyczy osób z niepełnosprawnością bez względu na wiek, np. przepisy dotyczące psa asystującego. Informacje o takich uprawnieniach można znaleźć na naszym portalu w dziale Poradnik.
Bywa też tak, że w różnych miejscowościach dzieci posiadające orzeczenie o niepełnosprawności mogą korzystać z innych, dodatkowych uprawnień, np. z ulgowych opłat na basenie czy darmowego wstępu na imprezy. Nie sposób wymienić ich wszystkich, warto jednak zawsze pytać o tego rodzaju ulgi.
Spis treści
- System orzekania
- Świadczenia finansowe dla dzieci z niepełnosprawnością
- Świadczenia dla opiekunów dzieci z niepełnosprawnością
- Ulgi w komunikacji i karta parkingowa
- Dofinansowania z PFRON
- Podatki – odliczenia od dochodu
- Świadczenia gwarantowane w NFZ
- Uprawnienia ucznia z niepełnosprawnością
- Inne ulgi i uprawnienia
System orzekania
W Polsce obowiązuje dwutorowy system orzekania o niepełnosprawności dzieci, co często dla rodziców i opiekunów jest dużym utrudnieniem.
Orzeczenie o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności
Do korzystania z rozmaitych ulg i uprawnień (np. ulgi w komunikacji, dofinansowania ze środków PFRON itp.) konieczne jest uzyskanie orzeczenia o niepełnosprawności, a w przypadku dzieci, które ukończyły 16 lat, orzeczenia o stopniu niepełnosprawności.
Orzeczenia wydawane są przez miejskie/powiatowe zespoły orzekania o niepełnosprawności w miejscu zamieszkania dziecka.
Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego
Jest ono niezbędne, aby dziecko zostało uznane za niepełnosprawne w placówkach oświatowych. Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydaje lokalna poradnia psychologiczno-pedagogiczna lub – w przypadku niektórych schorzeń i zaburzeń (wady wzroku, słuchu, autyzm i zaburzenia pokrewne) – poradnia specjalistyczna, wyznaczona przez kuratorium oświaty.
Poradnie obowiązuje rejonizacja ze względu na adres szkoły/ przedszkola, do której uczęszcza dziecko. W przypadku dzieci młodszych lub dzieci, które nie uczęszczają do żadnej placówki edukacyjnej, rodzice powinni zgłosić się do poradni w miejscu zamieszkania.
W celu otrzymania ww. orzeczenia, należy zgłosić się do poradni psychologiczno-pedagogicznej z zaświadczeniem lekarskim, potwierdzającym chorobę lub zaburzenia dziecka. Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydawane jest na okres roku szkolnego, etapu edukacyjnego albo okresu kształcenia w danej szkole.
Orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego mogą być wydawane dzieciom z niepełnosprawnością albo niedostosowanym społecznie. W systemie edukacji orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego ze względu na niepełnosprawność mogą otrzymać dzieci:
- niesłyszące,
- słabosłyszące,
- niewidome,
- słabowidzące,
- z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją,
- z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim,
- z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym,
- z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera,
- z niepełnosprawnościami sprzężonymi, czyli wtedy, gdy u dziecka występuje więcej niż jedna z powyższych przyczyn, z których każda osobno kwalifikuje je do uzyskania orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego z tytułu niepełnosprawności.
Ważne! Jeżeli rodzic nie zgadza się z postanowieniami orzeczenia, jeżeli jego zdaniem nie zawiera ono istotnych informacji czy zaleceń, może się od niego odwołać do kuratorium oświaty w terminie 14 dni od daty wystawienia dokumentu. Odwołanie składa się za pośrednictwem tej samej poradni, która wystawiła orzeczenie.
Świadczenia finansowe dla dzieci z niepełnosprawnością
Zasiłek pielęgnacyjny
Dzieci posiadające orzeczenie o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności są uprawnione do otrzymywania zasiłku pielęgnacyjnego w wysokości 153 zł miesięcznie.
Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje m.in.:
- dziecku niepełnosprawnemu (posiadającemu orzeczenie o niepełnosprawności),
- osobie niepełnosprawnej w stopniu znacznym,
- osobie niepełnosprawnej w stopniu umiarkowanym, jeśli niepełnosprawność powstała do ukończenia 21. roku życia,
Wniosek o zasiłek pielęgnacyjny należy złożyć w urzędzie gminy, zwykle w jednostce zajmującej się wypłatą świadczeń rodzinnych.
Ważne! Przy ubieganiu się o to świadczenie nie obowiązuje kryterium dochodowe.
Więcej informacji na temat zasiłku pielęgnacyjnego można znaleźć w artykule na naszym portalu.
Renta socjalna
Dziecko z niepełnosprawnością, które ukończyło 18 lat, może złożyć do ZUS wniosek o przyznanie renty socjalnej. Przysługuje ona osobie pełnoletniej, całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:
- przed ukończeniem 18. roku życia albo
- w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej – przed ukończeniem 25. roku życia albo
- w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.
Za osobę pełnoletnią uważa się również kobietę, która zawarła związek małżeński po ukończeniu 16 lat, a nie ukończyła 18. roku życia.
Renta socjalna przyznawana jest w stałej wysokości, wynoszącej 84 proc. kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Obecnie, od 1 marca 2022 r., jest to kwota 1338,44 zł zł brutto. Renta ta podlega waloryzacji.
Więcej informacji na temat renty socjalnej można znaleźć w artykule na naszym portalu.
Świadczenia dla opiekunów dzieci z niepełnosprawnością
Świadczenie pielęgnacyjne
Świadczenie pielęgnacyjne w kwocie obecnie 2988 zł netto, przysługuje:
- matce albo ojcu,
- opiekunowi faktycznemu dziecka,
- osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną, w rozumieniu ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej,
- innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności
jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki.
Podopieczny musi mieć orzeczenie o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami:
- konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz
- konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji
albo orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności.
Program Rodzina 800 plus
Program Rodzina 800 plus (do stycznia 2024 500 plus) to systemowe wsparcie rodzin. Z pomocy mogą korzystać rodzice oraz opiekunowie dzieci do 18. roku życia. Od początku funkcjonowania Programu, rodzina mogła otrzymać 500 zł na drugie i kolejne niepełnoletnie dziecko, niezależenie od dochodu. W przypadku rodzin z dochodem poniżej 800 zł netto na osobę wsparcie przysługiwało także na pierwsze lub jedyne dziecko. Dla rodzin z dzieckiem z niepełnosprawnością kryterium dochodowe było wyższe i wynosiło 1200 zł netto.
Od 1 lipca 2019 roku świadczenie wychowawcze przysługuje na każde dziecko do ukończenia 18. roku życia, bez względu na dochód osiągany przez rodzinę. Od stycznia 2024 roku świadczenie wynosi 800 zł.
Zasiłek opiekuńczy
Zgodnie z przepisami ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu, podlegającemu obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu, zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki m.in. nad:
-
dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat w przypadku:
- nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza,
- porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego, stale opiekującego się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi sprawowanie opieki,
- pobytu małżonka ubezpieczonego, stale opiekującego się dzieckiem, w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej;
- chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat;
- dzieckiem po 14 roku życia oraz innym członkiem rodziny.
Za członków rodziny uważa się małżonka, rodziców, teściów, dziadków, wnuki, rodzeństwo oraz dzieci w wieku ponad 14 lat – jeżeli pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym z ubezpieczonym w okresie sprawowania opieki.
Podopiecznymi mogą być dzieci własne ubezpieczonego lub jego małżonka oraz dzieci przysposobione, a także dzieci obce przyjęte na wychowanie i utrzymanie.
Zasiłek opiekuńczy przysługuje przez okres zwolnienia od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki, nie dłużej jednak niż przez:
- 60 dni w roku kalendarzowym, jeżeli opieka sprawowana jest nad dzieckiem do lat 14,
- 14 dni w roku kalendarzowym, jeżeli opieka sprawowana jest nad dzieckiem po 14 roku życia lub innym chorym członkiem rodziny.
Zasiłek opiekuńczy przysługuje łącznie na opiekę nad dziećmi i innymi członkami rodziny przez okres nie dłuższy niż 60 dni w roku kalendarzowym.
Ww. przepisy stosuje się niezależnie od liczby członków rodziny uprawnionych do zasiłku opiekuńczego oraz bez względu na liczbę dzieci i innych członków rodziny wymagających opieki.
Zasiłek opiekuńczy nie przysługuje, jeżeli poza ubezpieczonym są inni członkowie rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym, mogący zapewnić opiekę dziecku lub choremu członkowi rodziny. Nie dotyczy to jednak opieki sprawowanej nad chorym dzieckiem w wieku do 2 lat.
Miesięczny zasiłek opiekuńczy wynosi 80 proc. podstawy wymiaru zasiłku, czyli przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia pobieranego w ciągu ostatnich 12 miesięcy.
Ważne! Rodzice dzieci z niepełnosprawnością nie mają prawa do wydłużonego okresu zwolnienia od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem.
Więcej informacji na temat zasiłku opiekuńczego można znaleźć m.in. w serwisie informacyjnym ZUS.
Ulgi w komunikacji i karta parkingowa
Ulgi w komunikacji PKP/PKS
Ze zniżki 78 proc. we wszystkich rodzajach pociągów mogą korzystać „dzieci i młodzież dotknięte inwalidztwem lub niepełnosprawne do ukończenia 24. roku życia oraz studenci dotknięci inwalidztwem lub niepełnosprawni do ukończenia 26. roku życia” wyłącznie przy przejazdach z miejsca zamieszkania lub z miejsca pobytu (tam i z powrotem) do:
- przedszkola,
- szkoły,
- szkoły wyższej,
- placówki opiekuńczo-wychowawczej,
- placówki oświatowo-wychowawczej,
- specjalnego ośrodka szkolno-wychowawczego,
- specjalnego ośrodka wychowawczego,
- ośrodka umożliwiającego dzieciom i młodzieży spełnianie obowiązku szkolnego i obowiązku nauki,
- ośrodka rehabilitacyjno-wychowawczego,
- domu pomocy społecznej,
- ośrodka wsparcia,
- zakładu opieki zdrowotnej,
- poradni psychologiczno–pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej,
- na turnus rehabilitacyjny.
Ważne! Konieczne jest udokumentowanie celu podróży. Jeśli dziecko korzysta z ulgowego przejazdu w drodze do np. szkoły, konieczna jest legitymacja szkolna. Natomiast przy przejazdach do i z jednostek udzielających świadczeń zdrowotnych albo pomocy społecznej lub organizujących turnusy rehabilitacyjne, wraz z dokumentem potwierdzającym niepełnosprawność (np. legitymacją) wymagane jest zaświadczenie (zawiadomienie, skierowanie) zawierające określone informacje:
- termin i miejsce badania, leczenia, konsultacji, zajęć rehabilitacyjnych, zajęć terapeutycznych albo pobytu w ośrodku wsparcia, domu pomocy społecznej lub na turnusie rehabilitacyjnym;
- potwierdzenie stawienia się na badania, konsultację, zajęcia rehabilitacyjne, zajęcia terapeutyczne.
Zniżka 78 proc. przysługuje również jednemu z rodziców lub opiekunowi, wyłącznie jednak przy przejazdach w wyżej wymienionych celach, na podstawie biletów jednorazowych.
Przy przejazdach w innym celu, niż wymienione powyżej, obowiązują zniżki przysługujące np. dzieciom, uczniom czy studentom.
Informacje o ulgach ustawowych są dostępne także na stronach poszczególnych przewoźników.
Ulgi w komunikacji lokalnej
Zniżki w komunikacji lokalnej ustalane są w drodze uchwały rady miasta lub gminy, dlatego w rozmaitych miastach mogą być różne. Dla przykładu, w Warszawie dzieci i młodzież z niepełnosprawnością (nie dłużej, niż do ukończenia 26. roku życia) korzystają z bezpłatnych przejazdów komunikacją miejską na podstawie orzeczenia lub legitymacji osoby niepełnosprawnej. W Warszawie także opiekun może korzystać z bezpłatnego przejazdu jeśli:
- podróżuje z uprawnionym,
- podróżuje po uprawnionego lub po odwiezieniu uprawnionego – wyłącznie na trasie od miejsca zamieszkania do placówki oświatowej, ośrodka terapii, przychodni lekarskiej lub zakładu opieki zdrowotnej.
Warto dodać, że w stolicy od 1 września 2017 r. na podstawie kart ucznia bezpłatne przejazdy komunikacją miejską przysługują także wszystkim uczniom warszawskich szkół podstawowych i gimnazjów, publicznych i niepublicznych, oraz uczniom mieszkającym w Warszawie i uczącym się w innych placówkach oświatowych, zlokalizowanych poza granicami stolicy.
Karta parkingowa
To jedyny dokument, uprawniający do parkowania na tzw. kopertach oraz niestosowania się do niektórych znaków drogowych.
Karta parkingowa jest dokumentem, który obowiązuje nie tylko na terenie Polski, ale także w krajach Unii Europejskiej. Jednak w poszczególnych krajach członkowskich obowiązują odrębne przepisy, wynikające z prawa drogowego dla danego kraju, a co się z tym wiąże, odrębne ulgi i uprawnienia dla osób z niepełnosprawnością.
Od 1 lipca 2014 r. karta parkingowa jest wydawana m.in. osobie z niepełnosprawnością, która nie ukończyła 16. roku życia, mającej znacznie ograniczone możliwości samodzielnego poruszania się.
Dzieci uzyskują więc kartę parkingową na podstawie wydanego od dnia 1 lipca 2014 r. orzeczenia o niepełnosprawności, zawierającego wskazanie w zakresie karty parkingowej. Nie jest ono uzależnione od symbolu przyczyny niepełnosprawności, ale wyłącznie od tego, czy dziecko ma znacznie ograniczone możliwości samodzielnego poruszania się, co ustala się uwzględniając m.in. wiek dziecka. Jeżeli zatem to wiek dziecka w chwili orzekania powoduje, że ma ono trudności w poruszaniu się, nie uzyska ono wskazania do karty parkingowej.
Od 1 lipca 2014 r. karta parkingowa wydawana jest wyłącznie na czas określony. Karta parkingowa wydawana jest na okres ważności orzeczenia, jednak nie dłużej niż na okres 5 lat.
Karta parkingowa wydawana jest na osobę, a nie pojazd, więc z dokumentu wydanego na dziecko korzystać mogą oczywiście rodzice lub opiekunowie, gdy opiekują się podopiecznym.
Więcej informacji nt. karty parkingowej można znaleźć na naszym portalu.
Dofinansowania z PFRON
Osoby z niepełnosprawnością mogą ubiegać się o rozmaite dofinansowania. Wnioski o środki z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) należy składać w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie (PCPR) w miejscu zamieszkania. Przy ubieganiu się o środki obowiązuje kryterium dochodowe. W poszczególnych powiatach mogą być ustalone rozmaite dodatkowe kryteria, dlatego by uzyskać pełne informacje, należy się zgłosić do swojego PCPR.
Turnusy rehabilitacyjne
Są zorganizowaną formą aktywnej rehabilitacji, połączoną z elementami wypoczynku. Celem uczestnictwa w turnusie jest ogólna poprawa psychofizycznej sprawności oraz rozwijanie umiejętności społecznych uczestników, m.in. poprzez nawiązywanie i rozwijanie kontaktów społecznych, realizację i rozwijanie zainteresowań, a także udział w innych zajęciach przewidzianych programem turnusu.
Uczestnictwo w turnusie rehabilitacyjnym jest odpłatne, można się jednak ubiegać o częściowe dofinansowanie kosztów udziału w turnusie ze środków PFRON. Turnusy trwają najczęściej 14 dni. Przy ubieganiu się o dofinansowanie ważne jest to, że można ubiegać się o dofinansowanie także dla opiekuna, co oznacza, że dzieci bez względu na wiek mogą jechać na turnus z opiekunem. Przy ubieganiu się o dofinansowanie do turnusów rehabilitacyjnych obowiązuje kryterium dochodowe.
Więcej informacji dotyczących turnusów rehabilitacyjnych można znaleźć m.in. na naszym portalu.
W odróżnieniu od turnusów rehabilitacyjnych, wyjazdy sanatoryjne, leczenie uzdrowiskowe itp. są finansowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Pacjent płaci za dodatkowe zabiegi, z których chce skorzystać, częściowo za wyżywienie i zakwaterowanie w sanatorium. O miejscu pobytu i terminie wyjazdu oraz zasadności samego leczenia uzdrowiskowego decydują lekarze NFZ (trzeba też zazwyczaj oczekiwać na wolne miejsce w sanatorium). Dzieci w wieku 3-6 lat mogą jechać do sanatorium pod opieką osoby dorosłej.
Sprzęt ortopedyczny, środki pomocnicze i sprzęt rehabilitacyjny
Jeśli osoba z niepełnosprawnością musi korzystać ze sprzętu ortopedycznego lub środków pomocniczych, to tak jak każdej ubezpieczonej osobie przysługuje bezpłatnie lub za dopłatą zaopatrzenie w sprzęt ortopedyczny i środki pomocnicze. Są to między innymi: aparaty ortopedyczne, gorsety, protezy kończyn, obuwie ortopedyczne, kule, laski, wózki, materace przeciwodleżynowe, pasy przepuklinowe, aparaty słuchowe, sprzęt stomijny, cewniki, inhalatory, okulary, pieluchy i inne.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia dokładnie określa zasady otrzymania sprzętu – m.in. jak często można sprzęt otrzymać i do jakiej kwoty Narodowy Fundusz Zdrowia refunduje ich zakup. W przypadku niektórych środków wymagany jest udział własny uprawnionego w pokryciu kosztów. Zakupu można dokonać na podstawie zlecenia wydanego przez lekarza, a następnie potwierdzonego w oddziale NFZ.
Osoby posiadające orzeczenie o niepełnosprawności dodatkowo mogą ubiegać się o dofinansowanie do zakupu sprzętu w powiatowym centrum pomocy rodzinie w miejscu zamieszkania. Przy ubieganiu się o dofinansowanie obowiązuje kryterium dochodowe.
Likwidacja barier technicznych i w komunikowaniu się
Dysfunkcja dziecka często powoduje konieczność zakupu konkretnego sprzętu, który pozwoli im lepiej funkcjonować. Zakup ten musi być uzasadniony potrzebami wynikającymi z niepełnosprawności i umożliwić lub w znacznym stopniu ułatwić osobie z niepełnosprawnością wykonywanie podstawowych, codziennych czynności lub kontakty z otoczeniem.
Przez bariery techniczne należy rozumieć bariery utrudniające lub uniemożliwiające osobie z niepełnosprawnością funkcjonowanie społeczne. Bariery w komunikowaniu się to z kolei ograniczenia uniemożliwiające lub utrudniające dziecku swobodne porozumiewanie się i/lub przekazywanie informacji. Przy ubieganiu się o likwidację ww. barier obowiązuje kryterium dochodowe.
Likwidacja barier architektonicznych
Aby ułatwić funkcjonowanie dziecka z niepełnosprawnością, często konieczne jest zlikwidowanie rozmaitych barier architektonicznych. Co rozumiemy przez tego typu bariery? Są to m.in. progi w mieszkaniu, za wąskie drzwi, brak siedziska czy uchwytu w kabinie prysznicowej, brak podjazdu, windy itp. Jeśli jest konieczna likwidacja ww. barier opiekunowie dziecka mogą zwrócić się do powiatowego centrum pomocy rodzinie w miejscu zamieszkania o środki na ten cel.
Przy ubieganiu się o dofinansowanie na likwidację barier architektonicznych nie obowiązuje kryterium dochodowe. Jednak w trakcie rozpatrywania wniosków, gdy na zrealizowanie wszystkich nie starczy środków, komisja może brać uwagę sytuację materialną rodziny.
Wysokość dofinansowania do likwidacji barier architektonicznych wynosi do 95 proc. wartości realizowanego zadania, nie więcej jednak niż do wysokości 15-krotnego przeciętnego wynagrodzenia. Jest to kwota maksymalna. Wysokość otrzymanego dofinansowania zależy m.in. od zakresu planowanych prac, ale może też zależeć od środków, jakimi dysponuje PCPR.
Program „Aktywny Samorząd”
Realizowany jest przez Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie (PCPR). W zależności od zakresu umowy, zawartej pomiędzy powiatem a Państwowym Funduszem Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych zależy, z jakich form wsparcia będzie można skorzystać w poszczególnych PCPR. Dlatego to w tych instytucjach można uzyskać szczegółowe informacje dotyczące programu „Aktywny Samorząd”.
W programie przewidziano możliwość uzyskania m.in. środków na:
- pomoc w zakupie i montażu oprzyrządowania do posiadanego samochodu,
- pomoc w uzyskaniu prawa jazdy kat. B,
- pomoc w zakupie sprzętu elektronicznego lub jego elementów oraz oprogramowania,
- dofinansowanie szkoleń w zakresie obsługi nabytego w ramach programu sprzętu elektronicznego i oprogramowania,
- pomoc w zakupie wózka inwalidzkiego o napędzie elektrycznym,
- pomoc w utrzymaniu sprawności technicznej posiadanego wózka inwalidzkiego o napędzie elektrycznym,
- pomoc w zakupie protezy kończyny, w której zastosowano nowoczesne rozwiązania techniczne,
- pomoc w uzyskaniu wykształcenia na poziomie wyższym.
Podatki – odliczenia od dochodu
Opiekunowie dzieci z niepełnosprawnością mogą korzystać z odliczeń tzw. ulgi rehabilitacyjnej w ramach rozliczania rocznego podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT). W ramach ulgi można odliczać wydatki na cele rehabilitacyjne oraz wydatki związane z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych, poniesione w roku podatkowym przez podatnika, na którego utrzymaniu są osoby z niepełnosprawnością.
Wydatki może odliczyć podatnik, na którego utrzymaniu jest dziecko z niepełnosprawnością, jeżeli w roku podatkowym dochód osoby z niepełnosprawnością nie przekroczył kwoty 16 061,28 zł. Faktura może być wystawiona na dziecko niepełnosprawne lub na rodzica, który utrzymuje dziecko niepełnosprawne. Jeśli z ulgi korzysta osoba, która ma na utrzymaniu osobę niepełnosprawną, to dokument stwierdzający poniesienie wydatku uprawniającego do odliczenia, może być wystawiony na osobę niepełnosprawną, jak i na osobę, która utrzymuje osobę niepełnosprawną.
Wydatki dzielimy na:
- limitowane (np. zakup leków, opłacenie kosztów utrzymania psa przewodnika czy używanie samochodu i inne),
- nielimitowane (np. adaptacja i wyposażenie pomieszczeń, zabiegi rehabilitacyjne, udział w turnusie rehabilitacyjnym i inne).
Aby odliczyć wydatki nielimitowane, konieczne jest posiadanie faktur, rachunków potwierdzających poniesienie wydatku, natomiast w przypadku wydatków limitowanych konieczne jest posiadanie np. certyfikatu potwierdzającego status psa, a w przypadku odliczania kosztów użytkowania samochodu – np. potwierdzenie odbycia zabiegów leczniczo-rehabilitacyjnych.
Szczegółowe informacje dotyczące ulgi rehabilitacyjnej dostępne są m.in. na naszym portalu.
Świadczenia gwarantowane w NFZ
Przy korzystaniu ze świadczeń gwarantowanych w ramach obowiązującego systemu opieki zdrowotnej decydują przede wszystkim wskazania medyczne, a nie posiadanie orzeczenia o niepełnosprawności. Jednak i ono w niektórych przypadkach ma znaczenie.
Stomatologia
Dzieci z niepełnosprawnością mają prawo do dodatkowych świadczeń lekarza dentysty i dodatkowych materiałów stomatologicznych stosowanych przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych zgodnie z rozporządzeniem ministra zdrowia.
Dzieciom i młodzieży z niepełnosprawnością do ukończenia 16. roku życia oraz dzieciom i młodzieży niepełnosprawnością w stopniu umiarkowanym i znacznym w wieku 16-18 lat, jeżeli wynika to ze wskazań medycznych, przysługują kompozytowe materiały światłoutwardzalne do wypełnień, znieczulenie ogólne przy wykonywaniu świadczeń gwarantowanych, z wyłączeniem procedury wizyty niepowiązanej z innymi świadczeniami gwarantowanymi (pierwszej wizyty dzieci do ukończenia 6. roku życia).
Osobom z niepełnosprawnością w stopniu umiarkowanym i znacznym, które ukończyły 18. rok życia, jeżeli wynika to ze wskazań medycznych, przysługują znieczulenie ogólne oraz kompozytowe materiały światłoutwardzalne do wypełnień.
Leczenie sanatoryjne
Dzieci w wieku od 3 do 6 lat mogą być kierowane na leczenie uzdrowiskowe pod opieką osoby dorosłej lub same. Leczenie uzdrowiskowe bezpłatne jest dla dzieci, natomiast opiekunowie ponoszą pełną odpłatność za zakwaterowanie i wyżywienie w uzdrowisku. Pobyt opiekuna dziecka odbywa się w ramach jego urlopu. Wysokość opłat pokrywanych przez opiekuna określana jest przez świadczeniodawcę i nie podlega finansowaniu przez NFZ.
Zwolnienie z opłat w sanatorium dla osób dorosłych przysługuje m.in. dzieciom i młodzieży do ukończenia 18. roku życia, a jeśli kształcą się dalej – do ukończenia 26 lat oraz dzieciom z niepełnosprawnością w stopniu znacznym – bez ograniczenia wieku, a także dzieciom uprawnionym do renty rodzinnej.
Leczenie szpitalne
W przepisach dotyczących leczenia szpitalnego nie przewidziano specjalnych uprawnień dla dzieci z niepełnosprawnością i ich opiekunów, jednak warto pamiętać, że w ramach Europejskiej Karty Praw Dziecka w Szpitalu zawarto zapisy, które są szczególnie ważne dla opiekunów dzieci z niepełnosprawnością.
Zgodnie z Kartą, dzieci przebywające w szpitalu powinny mieć prawo do tego, aby cały czas przebywali razem z nimi w szpitalu rodzice lub opiekunowie. Nie powinno być żadnych ograniczeń dla osób odwiedzających – bez względu na wiek dziecka.
Rodzicom należy stwarzać warunki pobytu w szpitalu razem z dzieckiem, należy ich do tego zachęcać i pomagać im w pozostawaniu przy dziecku. Pobyt rodziców nie powinien narażać ich na dodatkowe koszty lub utratę zarobków. Aby mogli oni uczestniczyć w opiece nad dzieckiem, powinni być na bieżąco informowani o sposobie postępowania i zachęcani do aktywnej współpracy.
Wspomniana Karta nie jest aktem prawnym, wiele placówek medycznych traktuje ją jednak jako zbiór dobrych praktyk i rekomendacji.
Transport sanitarny
Jeżeli pacjent wymaga podjęcia natychmiastowego leczenia w innej placówce leczniczej, w celu kontynuacji i zachowania ciągłości leczenia albo musi udać się na leczenie, a dysfunkcja narządu ruchu uniemożliwia korzystanie ze środków transportu publicznego (bez względu na schorzenie), może skorzystać z bezpłatnego transportu sanitarnego. Transport jest realizowany na zlecenie lekarza.
Przejazd środkami transportu sanitarnego w przypadkach określonych przepisami jest finansowany w 40 proc. ze środków publicznych w przypadku:
- chorób krwi i narządów krwiotwórczych,
- chorób nowotworowych,
- chorób oczu,
- chorób przemiany materii,
- chorób psychicznych i zaburzeń zachowania,
- chorób skóry i tkanki podskórnej,
- chorób układu krążenia,
- chorób układu moczowo-płciowego,
- chorób układu nerwowego,
- chorób układu oddechowego,
- chorób układu ruchu,
- chorób układu trawiennego,
- chorób układu wydzielania wewnętrznego,
- chorób zakaźnych i pasożytniczych,
- urazów i zatruć,
- wad rozwojowych wrodzonych, zniekształceń i aberracji chromosomowych,
gdy ze zlecenia lekarza ubezpieczenia zdrowotnego lub felczera ubezpieczenia zdrowotnego wynika, że świadczeniobiorca jest zdolny do samodzielnego poruszania się bez stałej pomocy innej osoby, ale wymaga przy korzystaniu ze środków transportu publicznego pomocy innej osoby lub środka transportu publicznego dostosowanego do potrzeb osób z niepełnosprawnością.
Uprawnienia ucznia z niepełnosprawnością
Przepisy ustawy o systemie oświaty gwarantują dzieciom z niepełnosprawnością rozmaite uprawnienia. Jak wcześniej wskazaliśmy, by z nich skorzystać, konieczne jest uzyskanie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego.
Poniżej jedynie poruszamy najważniejsze zagadnienia. Aby uzyskać pełne informacje lub odpowiedzi na nurtujące pytania, proponujemy kontakt z kuratorium oświaty w miejscu zamieszkania, poradnią psychologiczno-pedagogiczną albo punktem konsultacyjnym, prowadzonym przez Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom z Ukrytymi Niepełnosprawnościami im. Hansa Aspergera „Nie-Grzeczne Dzieci”.
Okres nauki
Kształcenie uczniów z niepełnosprawnością może być prowadzone do końca roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym uczeń kończy:
- 18. rok życia – w przypadku szkoły podstawowej;
- 21. rok życia – w przypadku gimnazjum;
- 24. rok życia – w przypadku szkoły ponadgimnazjalnej.
Wybór szkoły
Warto podkreślić, że ostateczna decyzja o wyborze formy kształcenia (klasa masowa, integracyjna, specjalna, ośrodek rewalidacyjno-wychowawczy i inne) należy wyłącznie do rodziców, a zalecenia co do formy kształcenia, zapisane w orzeczeniu, są tylko sugestią. Organ prowadzący ma natomiast obowiązek zapewnić dziecku miejsce w wybranej przez rodziców formie kształcenia. Dla szkół ogólnodostępnych i integracyjnych organem prowadzącym jest gmina, natomiast dla szkół specjalnych – powiat.
Należy zgłosić się do własnej gminy lub powiatu, nawet jeśli nie ma w nich danej formy kształcenia. Ustawodawca nakłada na gminy i powiaty obowiązek zapewnienia kształcenia w wybranej formie, a jeśli jej nie prowadzą, to znalezienia jej w innej gminie lub powiecie.
Dowóz
Obowiązkiem gminy jest zapewnienie dowozu do szkoły dzieciom z niepełnosprawnością. Gmina powinna więc:
- zapewnić uczniom z niepełnosprawnością bezpłatny transport i opiekę w czasie przewozu do najbliższej szkoły podstawowej i gimnazjum, a uczniom z niepełnosprawnością ruchową, upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym – także do najbliższej szkoły ponadgimnazjalnej, nie dłużej jednak, niż do ukończenia 21. roku życia;
- zapewnić dzieciom i młodzieży, a także dzieciom i młodzieży z upośledzeniem umysłowym ze sprzężonymi niepełnosprawnościami, bezpłatny transport i opiekę w czasie przewozu do ośrodka umożliwiającego im realizację obowiązku szkolnego i obowiązku nauki, nie dłużej jednak niż do ukończenia 25. roku życia;
- zapewnić zwrot kosztów przejazdu ucznia oraz jego opiekuna do szkoły lub ośrodka, na zasadach określonych w umowie zawartej między wójtem, burmistrzem, prezydentem miasta i rodzicami, opiekunami lub opiekunami prawnymi ucznia, jeżeli dowożenie i opiekę zapewniają rodzice, opiekunowie lub opiekunowie prawni.
Diagnoza
Każde dziecko z niepełnosprawnością ma prawo do diagnozy, której celem jest w określenie indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz indywidualnych możliwości psychofizycznych i wyjaśnienia mechanizmów ich funkcjonowania w odniesieniu do zgłaszanego problemu oraz wskazania sposobu rozwiązania tego problemu.
W efekcie wydania diagnozy dzieci z niepełnosprawnością mają prawo do:
- wydania opinii,
- wydania orzeczenia o potrzebie: kształcenia specjalnego, zajęć rewalidacyjno-wychowawczych, indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego lub indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży,
- objęcia ich oraz rodziców bezpośrednią pomocą psychologiczno-pedagogiczną,
- wspomagania nauczycieli w zakresie pracy z dziećmi i młodzieżą oraz rodzicami.
Sprawdziany
Każde dziecko ma prawo do dostosowania treści, metod i organizacji nauczania do jego możliwości psychofizycznych.
Uczniowie lub absolwenci z niepełnosprawnością przystępują do sprawdzianu przeprowadzanego w ostatnim roku nauki w szkole zgodnie z przepisami w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych, w warunkach i formie dostosowanych do rodzaju niepełnosprawności.
Natomiast uczniowie lub absolwenci niedostosowani społecznie lub zagrożeni niedostosowaniem społecznym przystępują do sprawdzianu w warunkach dostosowanych do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych, na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego.
Uczeń z niepełnosprawnością ma też prawo do wydłużenia każdego etapu edukacyjnego przynajmniej o jeden rok.
Dodatkowy nauczyciel
Dziecko z niepełnosprawnością ma prawo do dodatkowego wsparcia nauczyciela (pedagoga specjalnego) w szkole ogólnodostępnej.
W trakcie nauki w szkole ogólnodostępnej może się okazać, że uczeń z niepełnosprawnością wymaga profesjonalnego i systematycznego wsparcia podczas zajęć edukacyjnych. Od stycznia 2016 r. w przedszkolach ogólnodostępnych, innych formach wychowania przedszkolnego i szkołach ogólnodostępnych, w których kształceniem specjalnym są objęte są dzieci posiadające orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, wydane ze względu na autyzm, w tym zespół Aspergera, lub niepełnosprawności sprzężone, zatrudniać można dodatkowo:
- nauczycieli posiadających kwalifikacje w zakresie pedagogiki specjalnej, w celu współorganizowania kształcenia uczniów niepełnosprawnych, lub
- w przypadku klas I–III szkoły podstawowej – asystenta lub
- pomoc nauczyciela
z uwzględnieniem realizacji zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego.
Podręczniki
Od kilku lat uczniowie z niepełnosprawnością mogą korzystać z dofinansowania podręczników szkolnych. Obecnie z budżetu państwa dofinansowywane są podręczniki dla uczniów słabowidzących, niesłyszących oraz z upośledzeniem w stopniu lekkim, umiarkowanym lub znacznym, z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją, z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera.
W przypadku uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym oraz uczniów z niepełnosprawnościami sprzężonymi, jeśli jedną z niepełnosprawności jest upośledzenie umysłowe w stopniu umiarkowanym lub znacznym, dofinansowanie obejmuje również zakup materiałów edukacyjnych, w szczególności książki pomocnicze, karty pracy, ćwiczenia rewalidacyjne oraz opracowania wykorzystywane w edukacji przedszkolnej, które są wykorzystywane przez nauczycieli w procesie kształcenia tych uczniów.
Ponadto wykonywane są adaptacje podręczników szkolnych i książek pomocniczych dla uczniów niewidomych (w systemie Braille’a) i słabowidzących (w druku powiększonym). Na bieżąco (w ciągu całego roku) możliwe jest uzyskanie adaptacji podręczników szkolnych i książek pomocniczych dla uczniów niewidomych i słabowidzących, wybranych spośród wskazanych przez szkoły tytułów, dostosowanych do potrzeb uczniów niewidomych i słabowidzących.
Wersje elektroniczne podręczników, wykonanych w systemie Braille’a i w druku powiększonym, zamieszczane są na stronie internetowej Ośrodka Rozwoju Edukacji w specjalnie opracowanym systemie informatycznym, umożliwiającym dyrektorom szkół i placówek bieżące ich pobieranie oraz wydrukowanie w całości lub części, zgodnie z indywidualnymi potrzebami edukacyjnymi uczniów.
Zmiany
1 września 2016 r. weszły w życie zmiany w ustawie o systemie oświaty, przewidujące np. zniesienie egzaminu szóstoklasisty. Ze środków dotacji celowej, przekazanej na kolejny rok szkolny, refundowany jest obecnie zakup podręczników, materiałów edukacyjnych i ćwiczeniowych dla uczniów z niepełnosprawnością, w sytuacji kiedy orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wpłynie po 30 września.
W przypadku uczniów z niepełnosprawnością, mających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, możliwe jest obecnie sfinansowanie z dotacji celowej zakupu sprzętu lub oprogramowania, które umożliwią odczyt w postaci elektronicznej zakupionych podręczników, materiałów edukacyjnych i ćwiczeniowych.
W przypadku konieczności zapewnienia podręczników lub materiałów edukacyjnych do danego języka obcego nowożytnego – innych pod względem poziomu zaawansowania, niż zakupione w latach poprzednich z dotacji celowej – organ prowadzący szkołę może obecnie zakupić brakujące podręczniki lub materiały edukacyjne do nauki języka obcego, umożliwiając uczniom jego naukę na odpowiednim poziomie zaawansowania. Koszt zakupu tych podręczników zostanie zrefundowany z dotacji celowej przekazanej szkole na kolejny rok. Kwota refundacji nie może przekroczyć 25 zł na jednego ucznia, w przypadku ucznia z niepełnosprawnością zostanie powiększona o odpowiedni wskaźnik.
Inne ulgi i uprawnienia
Abonament RTV
Wśród osób uprawnionych do zwolnień z opłat abonamentowych RTV są m.in.:
- osoby, które otrzymują świadczenie pielęgnacyjne z właściwego organu realizującego zadania w zakresie świadczeń rodzinnych jako zadanie zlecone z zakresu administracji rządowej lub rentę socjalną z ZUS lub innego organu emerytalno-rentowego,
- osoby spełniające kryteria dochodowe, określone w ustawie z dnia 28 listopada 2003 roku o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 114, z poźn. zm.),
- osoby, które mają prawo do korzystania ze świadczeń pieniężnych z tytułu ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej (Dz. U. z 2015 r. poz. 163, z późn. zm.),
- osoby otrzymujące zasiłek dla opiekuna określony w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów (Dz. U. 2014 r. poz. 567).
Wstęp do muzeów
W państwowych placówkach muzealnych:
- dzieci do lat 7 korzystają z bezpłatnego wstępu,
- dla dzieci do 16. roku życia bilet wstępu kosztuje złotówkę,
- w przypadku biletów ulgowych dla: osób z niepełnosprawnością i ich opiekunów, rencistów, emerytów, nauczycieli wszystkich typów szkół, studentów i uczniów wysokość ulgi nie została określona w rozporządzeniu, ustala ją dyrekcja danej placówki – aby skorzystać z ulgi, trzeba posiadać stosowną legitymację, w tym: inwalidy, osoby niepełnosprawnej lub rencisty,
-
od 1 sierpnia 2016 r. minister kultury ustalił wykaz państwowych muzeów martyrologicznych, do których wstęp jest bezpłatny, ze względu na ich szczególny charakter historyczny i edukacyjny; są to:
- Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu,
- Państwowe Muzeum na Majdanku w Lublinie,
- Muzeum Stutthof w Sztutowie.
Opłaty paszportowe
Obecnie podróżowanie po krajach strefy Schengen nie wymaga paszportu, dlatego zapewne opiekunowie dzieci z niepełnosprawnością rzadko wyrabiają im paszport. Warto jednak wiedzieć, że dzieciom przysługują zniżki.
- Opłata za wydanie paszportu dziecku z niepełnosprawnością do 13. roku życia wynosi 30 zł.
- Emeryci, renciści, osoby z niepełnosprawnością i ich współmałżonkowie, pozostający na ich wyłącznym utrzymaniu, oraz studenci i uczniowie od 13. roku życia za wydanie paszportu ważnego 10 lat płacą 70 zł.
- Zniżki przysługują także rodzinom posiadającym Kartę Dużej Rodziny.
AKTUALIZACJA 2.07.2019
Polecamy
Co nowego
- Spotkanie z redakcją i pisarką o 17.00 w Międzypokoleniowej
- X Ogólnopolskie Zawody Pływackie
- „Sprawdź, czy jesteś HER2-low” w Gdańsku – bezpłatne konsultacje z onkologiem dla pacjentek z rakiem piersi
- Wrocław: bezpłatne szkolenia w ramach projektu „Artysta bez granic”
- Polki z awansem do ćwierćfinału MŚ! Bezapelacyjne zwycięstwo z Brazylią
