Orzeczenie bez tajemnic. Co oznaczają poszczególne zapisy?

Zapewne każdy, kto po raz pierwszy otrzymał orzeczenie o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności zastanawiał się, co wynika z rozmaitych umieszczonych tam zapisów. Na co mają wpływ? Na co należy zwracać szczególną uwagę? Spróbujemy rozwiać wszelkie wątpliwości.

Każde orzeczenie wydane przez miejski lub powiatowy zespół orzekania o niepełnosprawności zawiera pewne stałe elementy. Wszystkie zapisy mogą mieć wpływ na różne aspekty życia. Poniżej tłumaczymy, co oznaczają kolejne rubryki.

Dane adresowe zespołu, w którym wydane zostało orzeczenie

Należy sprawdzić, czy ww. dane są wpisane i czy na formularzu jest pieczątka zespołu. Brak informacji czy pieczątki może okazać się problemem w czasie załatwiania formalności lub przy konieczności okazywania orzeczenia przed rozmaitymi urzędami.

Daty: wydania orzeczenia oraz złożenia wniosku

Tu także warto sprawdzić, czy daty się zgadzają.

Dane osoby z niepełnosprawnością

A dokładniej: imię i nazwisko, data urodzenia, miejsce zamieszkania lub pobytu, numer PESEL oraz dane dokumentu tożsamości.

Koniecznie należy sprawdzić, czy powyższe dane zostały prawidłowo zapisane. Czasem bowiem nawet mały błąd może bardzo utrudnić życie. Gdyby w orzeczeniu źle zapisano nazwisko, np. zamiast Zaremba napisano Zaręba, mogłoby to skutkować zakwestionowaniem tego, czy osoba legitymująca się orzeczeniem faktycznie je posiada lub czy to orzeczenie należy do niej.

Informacje o ustaleniu lub odmowie zaliczenia do osób niepełnosprawnych lub ustalenia lub odmowie ustalenia stopnia niepełnosprawności

Dzieci do 16. roku życia otrzymują orzeczenie o niepełnosprawności, natomiast osoby, które ukończyły 16 lat, mają ustalane stopnie niepełnosprawności:

• znaczny,
• umiarkowany,
• lekki.

Więcej informacji dotyczących wydawania orzeczeń o niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności można znaleźć w osobnym artykule na naszym portalu.

Ulgi i uprawnienia przysługujące osobom mającym ustalony stopień niepełnosprawności zależą przede wszystkim właśnie od tego stopnia, a w niewielu przypadkach od przyczyny niepełnosprawności (np. ulgi w opłatach za abonament RTV). Dlatego warto już przed złożeniem wniosku zastanowić się, z jakich uprawnień i ulg chcemy skorzystać.

Symbole niepełnosprawności

Zawarte w orzeczeniu symbole niepełnosprawności nie oznaczają poszczególnych schorzeń. W przepisach regulujących zasady wydawania orzeczeń o niepełnosprawności wyjaśniono, że „symbol przyczyny niepełnosprawności zawarty w orzeczeniu odzwierciedla rozpoznanie choroby, która niezależnie od przyczyny jej powstania powoduje zaburzenia funkcji organizmu oraz ograniczenia w wykonywaniu czynności życiowych i aktywności społecznej osoby niepełnosprawnej”.

Zawarte w orzeczeniu o niepełnosprawności czy stopniu niepełnosprawności symbole nie odpowiadają określonym jednostkom chorobowym, a jedynie grupom uszkodzonych narządów. Oznacza to, że np. symbol przyczyny niepełnosprawności 08-T – choroby układu pokarmowego – będzie miała wpisany zarówno osoba np. po resekcji żołądka, jak i osoba z chorobą nowotworową układu pokarmowego.

Więcej informacji o tym, co oznaczają symbole niepełnosprawności, można znaleźć na naszym portalu.

W orzeczeniu mogą być podane maksymalnie trzy symbole. Zgodnie z przepisami, każde schorzenie musi stanowić podstawę wydania orzeczenia w danym stopniu. Oznacza to, że jeśli z powodu schorzenia wiodącego, np. dysfunkcji narządu ruchu, jest przyznany stopień niepełnosprawności umiarkowany (czyli wyższy), a np. z powodu dysfunkcji narządu wzroku mógłby być przyznany stopień lekki (czyli niższy), to w orzeczeniu o stopniu umiarkowanym nie będzie on uwzględniony. Orzeczenie będzie więc zawierać wyłącznie symbol potwierdzający dysfunkcję narządu ruchu.

Czas, na jaki orzeczono niepełnosprawność lub stopień niepełnosprawności

Niepełnosprawność dziecka orzeka się na czas określony, jednak na okres nie dłuższy, niż do ukończenia przez dziecko 16. roku życia.

Stopień niepełnosprawności orzeka się natomiast  na czas określony lub na stałe. Decyduje ocena możliwości poprawy funkcjonowania osoby zainteresowanej.

W przypadku orzeczenia wydanego na czas określony warto pamiętać, że ponowny wniosek o wydanie kolejnego orzeczenia można złożyć nie wcześniej niż 30 dni przed terminem upływu ważności posiadanego orzeczenia. Ciągłość posiadanych orzeczeń ma często znaczenie przy ubieganiu się o rozmaite świadczenia i uprawnienia, np. zasiłek pielęgnacyjny, świadczenie pielęgnacyjny czy o kartę parkingową.

Data lub okres powstania niepełnosprawności

Powyższa informacja może mieć wpływ na prawo do rozmaitych świadczeń, np. zasiłku pielęgnacyjnego. Prawo do ww. świadczenia przysługuje bowiem m.in. osobie z niepełnosprawnością powyżej 16. roku życia, legitymującej się orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, jeżeli niepełnosprawność powstała przed ukończeniem 21. roku życia.

W praktyce może być więc tak, że brak informacji w orzeczeniu, iż niepełnosprawność powstała przed 21. rokiem życia, spowoduje nieprzyznanie świadczenia.

Data lub okres powstania ustalonego stopnia niepełnosprawności

Datę lub okres powstania niepełnosprawności ustala się na podstawie przebiegu schorzenia, dokumentacji medycznej oraz zaświadczenia lekarskiego o stanie zdrowia, wydanego na podstawie odrębnych przepisów. Jeżeli z przedłożonej dokumentacji oraz przebiegu schorzenia nie da się ustalić okresu lub daty powstania niepełnosprawności, za datę tę przyjmuje się moment złożenia wniosku do powiatowego zespołu.

10 wskazań – co oznaczają?

Kolejną bardzo ważną, ale też budzącą wiele emocji, częścią orzeczenia są wskazania, określone przez skład orzekający. Zawarte są w 10 punktach i dotyczą kolejno:

1. odpowiedniego zatrudnienia uwzględniającego psychofizyczne możliwości danej osoby

W orzeczeniach można spotkać rozmaite sformułowania, np. „stanowisko przystosowane”, „warunki pracy chronionej”, „zakład pracy chronionej” czy „otwarty rynek pracy”.

Bardzo często zarówno osoby z niepełnosprawnością, jak i potencjalni pracodawcy traktują te zapisy dosłownie. Skutkuje to wątpliwościami, czy można podjąć zatrudnienie lub zatrudnić taką osobę np. na otwartym rynku pracy, skoro ma w orzeczeniu zapis „warunki pracy chronionej” lub „zakład pracy chronionej”.

Warto tutaj wyjaśnić, że zgodnie z obowiązującymi przepisami to lekarz medycyny pracy za każdym razem decyduje, czy konkretny pracownik, zarówno pełnosprawny, jak i z niepełnosprawnością, może zostać zatrudniony na określonym stanowisku pracy. Dlatego ww. zapisy nie precyzują warunków zatrudnienia osoby posiadającej orzeczenie o stopniu niepełnosprawności ani też nie orzekają, czy taka osoba może w ogóle podjąć zatrudnienie.

Odpowiedź na pytanie czy osoba z niepełnosprawnością może pracować, można znaleźć w jednym z artykułów na naszym portalu.

2. szkolenia, w tym specjalistycznego

W tym punkcie zwykle jest zapis „dotyczy” lub „nie dotyczy”. Jednak wskazanie „ dotyczy” nie oznacza, że osoba zostanie automatycznie skierowana na wybrane szkolenie. Osoba poszukująca zatrudnienia może być skierowana na szkolenie przez powiatowy urząd pracy lub w ramach rozmaitych projektów realizowanych przez organizacje pozarządowe.

3. zatrudnienia w zakładzie aktywności zawodowej

Osoby posiadające ww. zapis mogą być kierowane do pracy w zakładzie aktywności zawodowej (ZAZ). W ZAZ co najmniej 70 proc. osób zatrudnionych stanowią osoby z niepełnosprawnością – przede wszystkim skierowane przez powiatowe urzędy pracy.

W ZAZ mogą być zatrudnione osoby zaliczone do znacznego stopnia niepełnosprawności oraz do umiarkowanego stopnia, u których stwierdzono autyzm, niepełnosprawność intelektualną lub chorobę psychiczną – w tym osób, w stosunku do których rada programowa warsztatów terapii zajęciowej zajęła stanowisko uzasadniające podjęcie zatrudnienia i kontynuowanie rehabilitacji zawodowej w warunkach pracy chronionej. Jednakże stan zatrudnienia osób z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności nie może być wyższy niż 35 proc. ogółu zatrudnionych.

4. uczestnictwa w terapii zajęciowej

Warsztaty terapii zajęciowej są wyodrębnioną organizacyjnie i finansowo placówką stwarzającą osobom z niepełnosprawnością niezdolnym do podjęcia pracy możliwość rehabilitacji społecznej i zawodowej w zakresie pozyskania lub przywracania umiejętności niezbędnych do podjęcia zatrudnienia.

Uczestnikami warsztatów mogą być osoby posiadające prawnie potwierdzony status niepełnosprawności, niezdolne do podjęcia pracy. Obecnie przyjmowane do WTZ osoby z niepełnosprawnością muszą posiadać w swoim orzeczeniu wskazanie do uczestnictwa w terapii zajęciowej.

Dlatego szczególnie w przypadku osób z dysfunkcją intelektualną czy niepełnosprawnościami sprzężonymi warto zadbać o to, by ww. zapis znalazł się w orzeczeniu, tak by osoby mogły być w przyszłości zakwalifikowane do udziału w WTZ.

5. konieczności zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze oraz pomoce techniczne, ułatwiające funkcjonowanie danej osoby

Jeśli dysfunkcja, która jest podstawą wydania orzeczenia, wymaga zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze oraz pomoce techniczne, wówczas w orzeczeniu jest zapis np. „wymaga wg wskazań lekarskich”.

W myśl obowiązujących przepisów, każdej osobie uprawnionej przysługuje zaopatrzenie w wyroby medyczne. Są to np. różnego rodzaju protezy, aparaty i ortezy ortopedyczne, wózki inwalidzkie, laski i kule, balkoniki, obuwie ortopedyczne, zestawy infuzyjne do osobistych pomp insulinowych, pieluchomajtki, cewniki czy sprzęt stomijny (pełny wykaz refundowanych wyrobów medycznych zawarty jest w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 maja 2017 r. w sprawie wykazu wyrobów medycznych wydawanych na zlecenie).

Osoby posiadające orzeczenie o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności mogą również ubiegać się o dodatkowe środki w powiatowym centrum pomocy rodzinie.

Więcej informacji o dofinansowaniu do sprzętu rehabilitacyjnego, ortopedycznego i środków pomocniczych można znaleźć m.in. na naszym portalu.

6. korzystania z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji, przez co rozumie się korzystanie z usług socjalnych, opiekuńczych, terapeutycznych i rehabilitacyjnych świadczonych przez sieć instytucji pomocy społecznej, organizacje pozarządowe oraz inne placówki

W orzeczeniach spotyka się zapisy np. „dotyczy” lub „wymaga, wg obowiązujących przepisów”. W orzeczeniach o stopniu umiarkowanym zwykle jest zapis „częściowo wymaga”.

Co prawda wprost to wskazanie nie jest wymagane przy ubieganiu się o wsparcie w rozmaitych instytucjach, np. w ośrodku pomocy społecznej, o usługi opiekuńcze. Jednak zapis ten potwierdza konieczność pomocy innych osób i instytucji w codziennej egzystencji.

7. konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji

Jeśli osoba ma znacznie ograniczone możliwości samodzielnej egzystencji i wymaga wsparcia innych osób, zapis w orzeczeniu będzie brzmiał „wymaga” lub „częściowo wymaga”.

Zapis ten potwierdza konieczność pomocy innych osób w codziennym funkcjonowaniu osoby z niepełnosprawnością.

8. konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji

Ten punkt w orzeczeniu dotyczy wyłącznie dzieci do 16. roku życia.

Ważne! Punkty 7 i 8 w orzeczeniu z zapisami np. „dotyczy” lub „wymaga” są konieczne łącznie, by opiekun dziecka mógł ubiegać się o świadczenie pielęgnacyjne. Dlatego rodzice i opiekunowie dzieci z niepełnosprawnością, których dzieci wymagają całodobowej opieki z tytułu niepełnosprawności, powinni zwrócić uwagę, czy w orzeczeniu dziecka oba punkty są zaznaczone.

Informacje dotyczące świadczenia pielęgnacyjnego można znaleźć na naszym portalu.

9. spełniania przez osobę niepełnosprawną przesłanek określonych w art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym

Zapis tego punktu budzi wiele emocji, gdyż jest niezbędny, jeśli osoba z niepełnosprawnością lub jej opiekun chcieliby otrzymać kartę parkingową. W orzeczeniu osoby, która zdaniem lekarza orzecznika spełnia kryteria, by otrzymać kartę parkingową, można znaleźć zapis np. „dotyczy” lub „spełnia przesłanki”.

Informacje dotyczące zasad wydawania karty parkingowej, w tym komu ona przysługuje, można znaleźć na naszym portalu.

10. zamieszkiwania w oddzielnym pokoju, o którym mowa w art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych

Zapisy tego punktu często są opacznie rozumiane, szczególnie przez posiadaczy starszych orzeczeń, gdzie nie było informacji, że zapisy odnoszą się do ustawy o dodatkach mieszkaniowych. Zamieszczony w orzeczeniu zapis „dotyczy” lub „wymaga” rozumiany bywa jako prawo do ubiegania się w gminie o większy lokal mieszkaniowy.

Natomiast ww. wskazanie dotyczy przede wszystkim osób z określonymi dysfunkcjami, np. osoby poruszającej się na wózku inwalidzkim, leżącej czy takiej, która ma znaczne ograniczenia w przyjmowaniu pokarmów i czynnościach fizjologicznych.

Osoba ubiegająca się o dodatek mieszkaniowy musi spełniać rozmaite kryteria. Osoba z niepełnosprawnością, posiadająca ww. wskazanie, ma zwiększoną normatywną powierzchnię lokalu o 15 m2.

Więcej informacji dotyczących ubiegania się o dodatek mieszkaniowy uzyskać można w urzędzie miasta/gminy lub na portalu ngo.pl.

Uzasadnienie

Istotną częścią orzeczenia jest uzasadnienie, w którym wymienione są przesłanki, na których oparto ustalenie określonego stopnia niepełnosprawności.

Warto zapoznać się z tym fragmentem orzeczenia szczególnie w sytuacji, gdy osoba, która otrzymała orzeczenie, nie zgadza się z jego treścią, zapisami czy wskazaniami. Można tu bowiem znaleźć informacje przydatne przy formułowaniu odwołania.

Pouczenie o przysługującym odwołaniu

Na końcu orzeczenia jest zawarta informacja o zasadach i trybie składania odwołania. Odwołanie od orzeczenia należy złożyć w ciągu 14 dni od dnia jego doręczenia do wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności za pośrednictwem powiatowego zespołu, który wydał orzeczenie. Od orzeczenia wydanego przez wojewódzki zespół orzekania przysługuje z kolei odwołanie do pracy i ubezpieczeń społecznych.

Przy składaniu odwołań należy ściśle przestrzegać terminów przewidzianych przepisami, ponieważ przekroczenie ich uniemożliwia skorzystanie z drogi odwoławczej.

Na końcu orzeczenia znajdują się podpisy członków składu orzekającego

Mamy nadzieję, że udało się nam wyjaśnić wszelkie wątpliwości dotyczące zapisów orzeczeniu o niepełnosprawności czy stopniu niepełnosprawności. W przypadku dodatkowych pytań, polecamy zapoznanie się z odpowiedziami na pytania dotyczące systemu orzekania, udzielanymi przez doradców i prawników naszych Centrów Integracja w dziale „Zapytaj doradcę”.