I Wstęp

Rozdział publikacji: Co trzeba wiedzieć o KRUS

Ubezpieczenie społeczne rolników uregulowane zostało Ustawą z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. 1998 Nr 7 poz. 25 z późn. zm.).

Realizację zadań wynikających z ustawy powierzono odrębnej instytucji - Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS), zobowiązując ją do prowadzenia zadań wyodrębnionych z systemu powszechnego, w tym m.in. obsługi rolników w sprawach dotyczących obejmowania systemem społecznym rolników i opłacania składek na to ubezpieczenie, przyznawania wypłaty świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń:

• emerytalno-rentowego
• wypadkowego
• chorobowego
• macierzyńskiego.

KRUS realizuje również działania z zakresu prowadzenia działalności prewencyjnej na rzecz upowszechnienia zasad bezpieczeństwa pracy w gospodarstwach rolnych oraz eliminowania zagrożeń w miejscu pracy i z życia rolników, prowadzenia dobrowolnej, nieodpłatnej rehabilitacji leczniczej dla osób uprawnionych do świadczeń KRUS, zagrożonych niezdolnością do pracy bądź trwale lub okresowo całkowicie niezdolnych do pracy w gospodarstwie rolnym. Od 1997 r. KRUS prowadzi odrębny dwuinstancyjny system orzecznictwa lekarskiego w związku z ustalaniem prawa ubezpieczonych w KRUS do świadczeń zależnych od niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym lub medycznej oceny stanu zdrowia.
Z dniem wejścia Polski do UE Kasa realizuje zadania związane z koordynacją zabezpieczenia społecznego w krajach Unii Europejskiej.
W początkach funkcjonowania tego systemu ubezpieczeniem społecznym zostało objętych ok. 1,75 mln rolników indywidualnych i członków ich rodzin; ok. 1,5 mln osób uzyskało w KRUS świadczenia emerytalno-rentowe.
Według danych GUS na koniec 2005 roku ubezpieczeniu w Kasie podlegało 1 581 929 rolników, a emerytury lub renty pobierało 1 661 800 świadczeniobiorców.

Dodatkowe zadania KRUS

Kasa realizuje wiele dodatkowych zadań zleconych przez państwo, są to m.in.:

1. krajowe renty strukturalne
2. zasiłki rodzinne i pielęgnacyjne
3. świadczenia kombatanckie dla inwalidów wojennych
4. obsługuje ubezpieczenie zdrowotne rolników, członków ich rodzin, emerytów i rencistów, pełniąc zarazem na rzecz NFZ funkcję
5. płatnika składek na to ubezpieczenie (ubezpieczeniem tym Kasa obejmowała w 2005 r. ponad 2 607 500 ludności rolniczej).

W ubezpieczeniu społecznym rolników funkcjonują na odrębnych zasadach finansowych dwa rodzaje ubezpieczenia:

• ubezpieczenie emerytalno-rentowe finansowane jest w przeważającej części z dotacji budżetowej, uzupełnionej dochodami ze składek ubezpieczonych rolników
• ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe, macierzyńskie - realizację świadczeń z tego ubezpieczenia gwarantują jedynie składki od rolników, gromadzone w Funduszu Składkowym Ubezpieczenia Społecznego Rolników.

Fundusz ten jest osobą prawną, funkcje zarządu pełni z urzędu prezes KRUS, pod nadzorem Rady Rolników.

Słowniczek:
Rolnik - wg definicji ustawy - pełnoletnia osoba fizyczna, zamieszkująca i prowadząca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej osobiście i na własny rachunek działalność rolniczą w pozostającym w jej posiadaniu gospodarstwie rolnym (w tym również w ramach grupy producentów rolnych), a także osoba, która przeznaczyła grunty prowadzonego przez siebie gospodarstwa rolnego do zalesienia.
Domownik - osoba bliska rolnikowi, która ukończyła 16 lat, pozostająca z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkująca na terenie jego gospodarstwa albo w bliskim sąsiedztwie, stale pracująca w tym gospodarstwie rolnym i niezwiązana z rolnikiem stosunkiem pracy.
Działalność rolnicza - działalność w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej, w tym ogrodniczej, sadowniczej, pszczelarskiej i rybnej.
Gospodarstwo rolne - każde gospodarstwo służące prowadzeniu działalności rolniczej.

Kto podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników?

Składki na ubezpieczenie za każdego ubezpieczonego płaci rolnik. Jeżeli działalność rolnicza jest prowadzona na rachunek kilku osób, obowiązek płacenia składki ciąży na nich solidarnie.
Przepisy Ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, dotyczące ubezpieczenia świadczeń przysługujących rolnikowi, stosuje się także do małżonka rolnika, chyba że ten małżonek nie pracuje w gospodarstwie rolnika ani w gospodarstwie domowym bezpośrednio związanym z tym gospodarstwem rolnym (art. 5 ww. ustawy). Jeżeli rolnik lub domownik jest ubezpieczony w pełnym zakresie z mocy ustawy nieprzerwanie przez co najmniej 3 lata i rozpocznie prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej lub rozpocznie współpracę przy prowadzeniu tej działalności, podlega nadal temu ubezpieczeniu w okresie prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej jako współpracy przy prowadzeniu tej działalności, jeżeli spełnia jednocześnie następujące warunki:

1. złoży w KRUS oświadczenie o kontynuowanie tego ubezpieczenia w terminie od dnia rozpoczęcia wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej ub współpracy przy tej działalności
2. jednocześnie nadal prowadzi działalność rolniczą lub stale pracuje w gospodarstwie rolnym obejmującym obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub w dziale specjalnym (zagadnienie „dział specjalny” w dalszej części informatora)
3. nie jest pracownikiem i nie pozostaje w stosunku służbowym
4. nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty, albo do świadczeń z ubezpieczeń społecznych
5. kwota należnego podatku dochodowego za poprzedni rok podatkowy od przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej nie przekracza 2528,00 zł.

Za rozpoczęcie prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej uznaje się także:

1. wznowienie wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej, której prowadzenie okresowo zawieszono
2. zmianę rodzaju lub przedmiotu wykonywanej działalności wg Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD).

Spis treści:

1. Wstęp
2. Orzecznictwo w KRUS
3. Orzecznictwo w KRUS a inne orzeczenia
4. Świadczenia emerytalno-rentowe rolników
5. Rehabilitacja lecznicza w systemie ubezpieczenia społecznego rolników

6. Niepełnosprawny rolnik – ulgi i uprawnienia – instytucje