IV Świadczenia emerytalno-rentowe rolników

Rozdział publikacji: Co trzeba wiedzieć o KRUS

1. Emerytura rolnicza - przysługuje ubezpieczonemu (rolnikowi lub domownikowi), który spełnia następujące warunki:

• osiągnął wiek emerytalny (60 lat - dla kobiety, 65 lat - dla mężczyzny)
• podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres co najmniej 100 kwartałów (25 lat).

Ustawa przewiduje także możliwość uzyskania wcześniejszej emerytury - na wniosek ubezpieczonego rolnika - jeśli spełnia on łącznie następujące warunki:

• osiągnął wiek 55 lat - w przypadku kobiet; 60 lat - w przypadku mężczyzn
• podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres co najmniej 120 kwartałów (30 lat)
• zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej.

Do okresów podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu, od których zależy prawo do emerytury lub renty inwalidzkiej, zalicza się również okresy:

• podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników indywidualnych i członków ich rodzin w latach 1983-1990
• prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16. roku życia, przed dniem 1 stycznia 1983 r.

UWAGA!
Okresów, o których mowa powyżej, nie zalicza się do ubezpieczenia, jeżeli zostały zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty na podstawie odrębnych przepisów.

Emerytura rolnicza składa się z:

1. części składkowej
2. części uzupełniającej.

Według tych samych kryteriów ustala się rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy. Suma obu tych części stanowi pełną wysokość emerytury lub renty rolniczej.

Część składkowa nie ulega zawieszeniu, natomiast wypłata części uzupełniającej jest zawieszana w całości lub w określonej części (25 proc. lub 50 proc. tej części), jeżeli emeryt lub rencista prowadzi działalność rolniczą.

Zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej następuje wtedy, gdy emeryt lub rencista (ani jego małżonek) nie jest właścicielem (współwłaścicielem) lub posiadaczem gospodarstwa rolnego o powierzchni przekraczającej 1 ha przeliczeniowy użytków rolnych lub nie prowadzi działu specjalnego produkcji rolnej w rozumieniu Ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników.

2. Renta rolnicza z tytułu niezdolności do pracy

Renta rolnicza z tytułu niezdolności do pracy - przysługuje ubezpieczonemu (rolnikowi, domownikowi), który spełnia łącznie następujące warunki:

1. Jest trwale lub okresowo całkowicie niezdolny do pracy w gospodarstwie rolnym.
2. Całkowita niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym powstała w okresie podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu (lub w okresach wymienionych w pkt 3), lub nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ich ustania.
3. Okres podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu wynosi co najmniej:
4. 1. 4 kwartały – jeżeli całkowita niezdolność do pracy powstała do 20. roku życia
   2. 8 kwartałów - jeżeli niezdolność ta powstała powyżej 20. do 22. roku życia
   3. 12 kwartałów - jeżeli niezdolność ta powstała powyżej 22. do 25. roku życia
   4. 16 kwartałów - jeżeli niezdolność ta powstała powyżej 25. do 30. roku życia
   5. 20 kwartałów - jeżeli niezdolność ta powstała w wieku powyżej 30. roku życia.

Wymagane 20 kwartałów powinno przypadać w okresie ostatnich 10 lat przed złożeniem wniosku o przyznanie renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym.

Jeżeli niezdolność do pracy powstała wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej, wymagany jest jakikolwiek okres ubezpieczenia, który obejmuje dzień wypadku lub dzień zachorowania na chorobę zawodową. Warunkiem otrzymania renty rolniczej jest to, że niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym musiała powstać w okresie podlegania rolniczemu ubezpieczeniu lub nie później niż w ciągu 18 miesięcy od dnia ustania tego ubezpieczenia.

Osoba całkowicie niezdolna do pracy w gospodarstwie rolnym - to ubezpieczony, który z powodu naruszenia sprawności organizmu utracił zdolność do osobistego wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym.
Całkowitą niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym uznaje się za trwałą, jeżeli ubezpieczony nie rokuje odzyskania zdolności do osobistego wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym.
W przypadku gdy ubezpieczony rokuje odzyskanie zdolności do pracy - całkowitą niezdolność do pracy uznaje się za okresową.

UWAGA!
Rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy przyznaje się jako rentę stałą, jeżeli całkowita niezdolność ubezpieczonego do pracy w gospodarstwie rolnym jest trwała i nie orzeczono celowości przekwalifikowania zawodowego. W pozostałych przypadkach renta rolnicza z tytułu niezdolności do pracy przysługuje przez okres wskazany w decyzji prezesa KRUS lub do czasu objęcia go innym ubezpieczeniem społecznym.

3. Renta rolnicza szkoleniowa

Renta rolnicza szkoleniowa - jest nowym świadczeniem z ubezpieczenia emerytalno-rentowego dla osób podlegających ubezpieczeniu społecznemu w KRUS i spełniających warunki wymagane do uzyskania renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym, w stosunku do których orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na trwałą, całkowitą niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym.

Za całkowicie niezdolnego do pracy w gospodarstwie rolnym uważa się - ubezpieczonego, który z powodu naruszenia sprawności organizmu utracił zdolność do osobistego wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym. Całkowitą niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym uważa się za trwałą, jeżeli ubezpieczony nie rokuje odzyskania zdolności do osobistego wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym. KRUS kieruje osobę, której zostanie przyznana renta szkoleniowa, do powiatowego urzędu pracy, celem poddania się przekwalifikowaniu zawodowemu. Świadczenie to przyznaje się na podstawie art. 21 lit. b Ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. 98 Nr 7 poz. 25 z póśn. zm.).

Renta szkoleniowa przysługuje ubezpieczonemu przez 6 miesięcy, ale okres jej wypłacania może ulec wydłużeniu na czas niezbędny do przekwalifikowania zawodowego, nie dłużej jednak niż do 36 miesięcy. Przedłużenie prawa do renty rolniczej szkoleniowej następuje na wniosek starosty. Wypłata renty szkoleniowej może zostać zawieszona w części uzupełniającej, jeżeli osoba do niej uprawniona osiągnie przychód z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego zgodnie z przepisami emerytalnymi (bez względu na wysokość tego przychodu).

W jakich sytuacjach ustaje prawo do renty szkoleniowej?

1. Od dnia podjęcia zatrudnienia, wykonywania prac interwencyjnych lub robót publicznych do dnia, gdy uprawniony odmówił bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia propozycji zatrudnienia złożonej przez urząd pracy.
2. Od dnia otrzymania przez KRUS zawiadomienia od starosty o braku możliwości przekwalifikowania uprawnionego do innego zawodu lub o braku możliwości przedstawienia propozycji odpowiedniego zatrudnienia w terminie 6 miesięcy od dnia ukończenia szkolenia, nie później jednak niż w okresie 36 miesięcy pobierania tej renty.
3. Od dnia otrzymania przez KRUS zawiadomienia od starosty o tym, że uprawniony nie poddaje się przekwalifikowaniu. Koszty przekwalifikowania zawodowego rencisty w okresie pobierania renty rolniczej szkoleniowej są finansowane ze środków funduszu prewencji i rehabilitacji KRUS.

UWAGA!
W razie ustania prawa do renty szkoleniowej osobie zainteresowanej wypłacana jest stała renta rolnicza z tytułu niezdolności do pracy.

4. Podstawowe świadczenia z ubezpieczenia społecznego rolników

Jednorazowe odszkodowania z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu albo śmierci wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub choroby zawodowej ustala się proporcjonalnie do określonego (procentowo stałego) lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu.

• za stały uszczerbek na zdrowiu -uznaje się takie naruszenie sprawności organizmu, które nie rokuje poprawy.
• za długotrwały uszczerbek - uznaje się naruszenie sprawności organizmu
  doznane na skutek wypadku przy pracy rolniczej lub przebytej choroby zawodowej (warunek: upośledzenie sprawności przez okres przekraczający 6 miesięcy) - rokujące jednak poprawę.

Jednorazowe odszkodowanie przysługuje:

• ubezpieczonemu rolnikowi (domownikowi), który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, wskutek wypadku przy pracy rolniczej ub rolniczej choroby zawodowej
• członkom rodziny ubezpieczonego, który zmarł wskutek wypadku przy pracy ub rolniczej choroby zawodowej.

UWAGA!
Jednorazowe odszkodowanie nie przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli:

1. spowodował wypadek umyślnie albo wskutek rażącego niedbalstwa
2. był w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających lub innych środków o podobnym działaniu i przez to sam przyczynił się do wypadku.

Komu przysługuje zasiłek chorobowy?

Zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu rolnikowi (jego małżonkowi, domownikowi), który na skutek choroby jest niezdolny do pracy nieprzerwanie co najmniej przez 30 dni, nie dłużej jednak niż przez 180 dni.
Jeżeli po wyczerpaniu 180-dniowego okresu zasiłkowego ubezpieczony jest nadal niezdolny do pracy, a w wyniku dalszego leczenia i rehabilitacji rokuje odzyskanie zdolności do pracy - okres zasiłkowy przedłuża się na czas niezbędny do jej przywrócenia (nie dłużej niż o dalsze 360 dni).

UWAGA!
Podstawą do przyznania i wypłaty zasiłku chorobowego z tytułu czasowej niezdolności do pracy trwającej ponad 180 dni jest orzeczenie wydane przez lekarza rzeczoznawcę KRUS (I instancja) lub komisję lekarską (II instancja).

Od 2 maja 2004 r. zgodnie z art. 15 Ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, od osób objętych ubezpieczeniem wypadkowym, chorobowym i macierzyńskim, wymaga się nieprzerwanie okresu ubezpieczenia przez co najmniej rok - bezpośrednio przed wystąpieniem czasowej niezdolności do pracy, uzasadniającej prawo do zasiłku chorobowego. Wyjątek stanowi zasiłek chorobowy przysługujący w razie doznanego wypadku przy pracy rolniczej.
Osobie, która podlega ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu - obowiązkowo (z tytułu niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym powyżej 30 dni, nie dłużej niż 180 dni) zalicza się okresy pobierania zasiłku chorobowego z innego ubezpieczenia społecznego.
W przypadku przedłużenia okresu zasiłkowego ubezpieczonemu, który złoży odpowiedni formularz wniosku po upływie 60 dni od ostatniego dnia 180-dniowego okresu zasiłkowego - KRUS nie będzie rozpatrywał takiego wniosku - a jedynie wskaże ubezpieczonemu możliwość prawa do nowego zasiłku (na podstawie przepisów Ustawy z dnia 25 czerwca 1990 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. Nr 60 poz. 636 z późn. zm.).

UWAGA!
Zasiłek chorobowy nie przysługuje ubezpieczonemu za okres jego pobytu na koszt KRUS w zakładzie opieki zdrowotnej w celu odbycia rehabilitacji ani w razie zaistnienia okoliczności powodujących ustanie ubezpieczenia społecznego w KRUS.

Warunki, na jakich wypłacane są zasiłki chorobowe

Zasiłek chorobowy przysługuje za każdy dzień niezdolności do pracy - trwającej nieprzerwanie co najmniej 30 dni, nie dłużej jednak niż przez 180 dni. Do okresu zasiłkowego wlicza się okresy nieprzerwanej niezdolności do pracy spowodowanej tą samą chorobą lub różnymi chorobami. Zasiłek chorobowy przysługuje za każdy dzień niezdolności do pracy - nie wyłączając dni wolnych od pracy. Do okresu zasiłkowego wlicza się okresy poprzedniej niezdolności do pracy spowodowanej tą samą chorobą - jeżeli przerwa pomiędzy ustaniem poprzedniej a powstaniem ponownej niezdolności do pracy nie przekraczała 60 dni.

UWAGA!
Ubezpieczonemu (rolnikowi, domownikowi), który wyczerpie 180 dni niezdolności do pracy, zasiłek chorobowy może przysługiwać przez kolejne 180 dni z tytułu tej samej choroby - jeżeli przerwa pomiędzy ustaniem poprzedniej a powstaniem ponownej niezdolności do pracy przekracza 60 dni.

Kiedy ubezpieczony traci prawo do zasiłku chorobowego?

Ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia - traci prawo do zasiłku chorobowego za okres objęty zaświadczeniem lekarskim.
Zasiłek chorobowy nie przysługuje natomiast ubezpieczonemu za cały okres niezdolności do pracy (nawet orzeczony na kilku kolejnych zaświadczeniach lekarskich) - jeżeli niezdolność ta spowodowana została w wyniku umyślnego przestępstwa lub wykroczenia popełnionego przez ubezpieczonego.

Jak ubiegać się o zasiłek chorobowy?

Zasiłek chorobowy, podobnie jak inne świadczenia z ubezpieczenia społecznego, przyznaje się wyłącznie na wniosek zainteresowanej osoby. Przesłane przez ubezpieczonego do placówki terenowej lub oddziału regionalnego KRUS zaświadczenie lekarskie jest traktowane jako złożenie wniosku o rozpatrzenie uprawnień do zasiłku chorobowego.
Przedłużenie prawa i wypłaty zasiłku chorobowego z tytułu czasowej niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 180 dni następuje na podstawie złożonego wniosku o przedłużenie zasiłku chorobowego.

Zasiłek macierzyński z tytułu urodzenia lub przyjęcia dziecka na wychowanie

Zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonemu rolnikowi i domownikowi w wysokości trzyipółkrotnej emerytury podstawowej, obowiązującej w okresie urodzenia dziecka.
Jeżeli ubezpieczeniu podlegają oboje małżonkowie, zasiłek przysługuje łącznie obojgu małżonkom. Oznacza to, że wypłaca się go temu z uprawnionych, który wystąpił z wnioskiem (żona lub mąż).
Rolnikowi lub domownikowi, który został objęty ubezpieczeniem, zasiłek macierzyński z tytułu urodzenia dziecka przysługuje, jeżeli okres podlegania ubezpieczeniu bezpośrednio przed wystąpieniem zdarzenia uzasadniającego prawo do świadczenia trwał nieprzerwanie przez co najmniej rok.

Spis treści:

1. Wstęp
2. Orzecznictwo w KRUS
3. Orzecznictwo w KRUS a inne orzeczenia
4. Świadczenia emerytalno-rentowe rolników
5. Rehabilitacja lecznicza w systemie ubezpieczenia społecznego rolników

6. Niepełnosprawny rolnik – ulgi i uprawnienia – instytucje