ABC Dostępności. U jak Umywalka

Wydaje się, że to nic szczególnego. Ot, ceramiczna misa z odpływem i baterią. Jednak to proste łazienkowe urządzenie można zaprojektować tak, że dla wielu osób będzie praktycznie... nieużyteczne. Jak powinna wyglądać umywalka wraz z urządzeniami wokół niej w toalecie dla osób z niepełnosprawnością? Opowiadamy w kolejnej części cyklu ABC Dostępności.

W minicyklu poświęconym dostosowanej toalecie przeczytaj też:

• M jak Muszla ustępowa

Dla kogo jest umywalka i gdzie powinno się ją stosować?

Wiadomo: umywalki są w łazienkach i toaletach, a używają ich (a przynajmniej powinni!) wszyscy, którzy korzystają z WC. Osoby z niepełnosprawnością nie są tu oczywiście wyjątkiem. By umycie rąk było możliwe, muszą być jednak stworzone odpowiednie warunki dla osób o różnych potrzebach – także tych o mniejszym zasięgu rąk czy tych, które nie są w stanie się pochylić.

Jak powinna wyglądać umywalka?

Polskie przepisy nie są w tym względzie wylewne, dlatego trzeba się posiłkować standardami lub normami, np. ISO 21542. Na początek warto podkreślić, że wolna przestrzeń przed umywalką nie może być mniejsza niż 80 x 130 cm.

Umywalka

Ta przeznaczona dla osób z niepełnosprawnością powinna być umieszczona tak, by jej górna krawędź była na wysokości 75-85 cm. To wysokość uniwersalna, stosowana w przestrzeni publicznej, więc w domach czy choćby przedszkolach może być inna. Podana niższa wartość będzie bardziej przydatna osobom niskorosłym lub używającym wózka z nisko zamontowanym siedziskiem. Z kolei ta wyższa będzie lepsza dla wysokich osób poruszających się na wózkach lub gdy sam wózek jest wyższy – więcej będzie pod umywalką miejsca na kolana.

To miejsce pod umywalką jest bardzo ważne – w toalecie dla osób z niepełnosprawnością nie montuje się tam żadnych szafek, półek czy przepływowych podgrzewaczy wody. Nie stosuje się też postumentów. Jest to miejsce na kolana osoby siedzącej na wózku, która jeśli nie podjedzie odpowiednio blisko, może nie móc dosięgnąć kranu, mydła i mycie rąk stanie się bardzo trudne. Ta przestrzeń pod umywalką powinna mieć wysokość co najmniej 65-70 cm. Warto rozważyć zastosowanie syfonu podtynkowego, który nie zajmuje tyle miejsca, co zwykły.

Także ze względu na kolana, a dokładniej możliwość ich schowania pod umywalką, jej głębokość musi mieć od 35 (a najlepiej od 40) do 60 cm. Dobrze, gdy umywalka jest szeroka, by osoba ze słabszymi rękami mogła je oprzeć. Po bokach umywalki powinny się znajdować poręcze, które opiszemy w kolejnym artykule z cyklu ABC Dostępności. Uchwyty mogą też być wbudowane w umywalkę.

Bateria

Nie może być wyposażona w zwykłe kurki. Osobom z nie do końca sprawnymi dłońmi zdecydowanie łatwiej będzie skorzystać z baterii obsługiwanej dźwignią (najlepiej przedłużoną; to tzw. bateria łokciowa lub lekarska) lub uruchamianej fotokomórką. Łatwiej im też w tym przypadku ustawić temperaturę wody. Bateria na fotokomórkę może jednak sprawiać kłopoty osobom starszym lub nieprzyzwyczajonym do takich rozwiązań.

Niezależnie od tego, jaki rodzaj baterii zostanie zastosowany, warto pamiętać o tym, że odległość dźwigni lub czujnika od przedniej krawędzi umywalki nie powinna przekraczać 30 cm. Natomiast odległość od tej krawędzi samej wylewki nie może być większa niż 20 cm. Trzeba tu pamiętać o zasięgu ramion osoby siedzącej na wózku.

Dozownik mydła

Musi znajdować się w zasięgu osoby myjącej ręce. Dolna krawędź dozownika nie może być wyżej niż 110 cm od podłogi. Powinien być obsługiwany bezdotykowo lub mieć na dole odpowiednio duży przycisk lub dźwignię, co umożliwi obsługiwanie go jedną ręką. Nie są więc dobrym rozwiązaniem dozowniki, w których mydło wypływa przez rurkę na górze. Wówczas jedną ręką trzeba go nacisnąć, a drugą pod niego podłożyć. Wyklucza to osoby, które mają sprawną jedną kończynę.

Pojemnik na ręczniki lub suszarka

Także i te urządzenia nie mogą być zamontowane wyżej niż 110 cm od podłogi (licząc od dolnej krawędzi). Dobrze, jeśli nie są umieszczone zbyt daleko od umywalki, inaczej trzeba będzie chwycić mokrymi rękami kule lub ciągi wózka, by się do nich dostać.

Lustro

Przy jego montażu warto pamiętać, na jakiej wysokości znajduje się twarz osoby siedzącej na wózku. Dlatego jeśli decydujemy się na lustro przymocowane do ściany na stałe, jego dolna krawędź nie powinna być wyżej niż 90 cm, a górna – nie niżej niż 190 cm.

Są też mniejsze lustra uchylne, których taflę można skierować w górę lub w dół za pomocą rączki. Sama rączka nie powinna być wyżej niż 100 cm od podłogi. Z takiego lustra skorzysta zarówno osoba stojąca, jak i siedząca na wózku. Pod jednym wszakże warunkiem: że lustro takie będzie zamontowane na odpowiedniej wysokości. Niektóre modele z pozycji pionowej przechylają się bowiem tylko w dół.

Haczyki, półeczki, gniazdka...

Jeśli toaleta dla osób z niepełnosprawnością jest w nie wyposażona, dobrze, jeśli co najmniej jedno z każdego typu urządzeń znajduje się na wysokości 80-110 cm od podłogi, czyli w zasięgu osoby poruszającej się na wózku.

Jakich błędów nie popełnić przy projektowaniu i montażu umywalki?

Zdarzają się niestety zbyt wysoko zamontowane dozowniki mydła, suszarki i pojemniki na ręczniki – dostosowane do możliwości osób stojących. Bywa też tak, że dozownik mydła jest za nisko, czyli tak blisko samej umywalki, że trudno z niego skorzystać.

Częstym błędem było kiedyś za wysoko montowane lustro. Obecnie z kolei zdarza się, że wieszający je skupia się jedynie na potrzebach osób poruszających się na wózku, nie przewidując obecności w dostosowanej toalecie osób chodzących.

Ile kosztuje umywalka?

Wybór na rynku jest ogromny, tak jak i rozpiętość cen. Koszt samej umywalki, przeznaczonej dla osób z niepełnosprawnością, zaczyna się od kilkuset złotych. Do tego trzeba doliczyć nieco inną niż standardowa baterię, a także być może trochę większe lustro, czasem również stelaż pod umywalkę, jeśli ściana jest z płyty gipsowo-kartonowej.

Zastosowanie umywalki w praktyce

Toaleta dla osób z niepełnosprawnością w Muzeum Warszawy. Bardzo duża przestrzeń manewrowa zapewnia wygodny dostęp do poszczególnych elementów wyposażenia. Zainstalowano syfon podtynkowy, dzięki któremu zapewniono więcej przestrzeni pod umywalką. Korzystną zmianą byłoby zainstalowanie z lewej strony muszli poręczy uchylnej (w ten sposób osoba z niepełnosprawnością miałaby wybór, z której strony się przesiąść), a także zainstalowanie podajnika papieru w bliskiej odległości od toalety.

Muzeum Łazienki Królewskie, Stara Oranżeria – toaleta w zaadaptowanej przestrzeni zabytkowej. Miska ustępowa zapewnia transfer jednostronny. Zastosowana przestrzeń pod umywalką zapewnia wygodę osobom poruszającym się na wózku. Do umieszczenia umywalki wykorzystano istniejącą wnękę okienną, dzięki czemu możliwe było zachowanie większej przestrzeni manewrowej. Ze względu na usytuowanie umywalki przy oknie, lustra umieszczono na ścianach. Toaleta wyposażona jest w system alarmowy.

Umywalka – ekspert radzi

Kamil Kowalski, projektant dostępności, dyrektor Integracja LAB

Są na rynku umywalki, które są przeznaczone dla osób z niepełnosprawnością. Mają dwie cechy, które je wyróżniają. Po pierwsze, niedużą wysokość, co powoduje, że da się je zainstalować odpowiednio nisko i jednocześnie zapewnić w miarę dużo przestrzeni pod nimi. Po drugie, są dosyć duże, często to są wymiary 60 x 55 albo 60 x 60 cm, czasem jeszcze większe. Nie trzeba koniecznie montować takiego modelu, natomiast taka duża umywalka pozwala dosyć głęboko podjechać pod nią osobom poruszającym się wózkach o różnej wielkości, dzięki czemu jej krawędź jest bliżej użytkownika.

Z drugiej strony, niektóre osoby poruszające się na wózkach aktywnych narzekają, że przy takim rozmiarze umywalki trudniej jest im dosięgnąć do baterii. Trzeba więc pamiętać, by dobrać baterię o odpowiedniej długości. Jeżeli więc mamy na to miejsce, można zamontować dużą umywalkę. Oczywiście, im głębsza umywalka, tym niżej musi być umieszczony np. dozownik mydła, ponieważ zasięg rąk użytkownika będzie mniejszy. Jeżeli natomiast jesteśmy w budynku już istniejącym i przy jego dostosowywaniu brakuje miejsca, to lepiej zapewnić więcej pola manewrowego i mniejszą umywalkę, niż większą umywalkę, którą zajmiemy pole manewrowe.

Warto powiedzieć o dozowniku mydła. Z punktu widzenia osoby, która dba o czystość, powinien być nad umywalką – wtedy mydło nie kapie na posadzkę. Jednak z punktu widzenia osoby poruszającej się na wózku, dozownik powinien być umieszczony tak, by był w jej zasięgu. Dobra będzie ściana z boku, bo może być łatwiej do niej sięgnąć. Ale nawet głębokość umywalki 55-60 cm powoduje, że mydło umieszczone na tylnej ścianie jest w zasięgu większości osób. Powinno być tylko na niewielkiej wysokości ponad umywalkę, może to być 10-15 cm.

Generalnie jednak trzeba pamiętać, że dostosowana toaleta nie jest tylko dla osób poruszających się na wózkach, w efekcie czego wszystkie wysokości muszą być tak dobrane, żeby z tych sprzętów mogła skorzystać także osoba stojąca. Jest to szczególnie ważne właśnie przy umywalce.

Cykl: ABC Dostępności

O niektórych ludziach mawia się, że widzą drzewa, ale nie widzą lasu. Z dostępnością architektoniczną jest podobnie.

Inwestorom, zarządcom budynków, architektom wydaje się czasem, że wystarczy do budynku dodać pochylnię i potrzeby osób z niepełnosprawnością są zaspokojone. Nie jest to prawda. Różne są przecież potrzeby osób poruszających się na wózkach, niewidomych, głuchych czy z niepełnosprawnością intelektualną, ale i rodziców z małymi dziećmi, podróżnych z bagażami, kurierów z paczkami. Dlatego dostępność budynków i przestrzeni należy traktować kompleksowo, aby każdy czuł się bezpiecznie i komfortowo, korzystając z nich samodzielnie.

Z drugiej jednak strony, różne składowe dostępności służą osobom o różnych potrzebach, a dla reszty są często niezauważalne. Każda z tych składowych ma swoje zasady. Dlatego w ramach cyklu „ABC Dostępności” chcemy je rozłożyć na czynniki pierwsze. Wspólnie m.in. z ekspertami Integracja LAB tłumaczymy, komu konkretne rozwiązanie służy, gdzie powinno się je stosować, jak działa, jak powinno wyglądać oraz ile kosztuje. Opowiadamy też, jakich błędów nie popełniać przy projektowaniu i budowie lub montażu, a na przykładach prezentujemy prawidłowe jego zastosowanie.

W ramach cyklu „ABC Dostępności” pokazujemy więc drzewa, nie zapominając przy tym, że dopiero wspólnie tworzą las.

Polecamy także:

• D jak Drzwi
• D jak Dźwig osobowy
• F jak Flexstep
• M jak Muszla ustępowa
• N jak Nawierzchnia
• P jak Platforma przyschodowa
• P jak Pochylnia (zwana też Podjazdem)
• P jak Podnośnik pionowy
• P jak Pole manewrowe
• P jak Poręcz
• S jak Schodołaz
• S jak Schody

Artykuł powstał we współpracy z Bankiem Gospodarstwa Krajowego